آمار غلط گردشگری ایران را به بیراهه کشانده

آماری که رمق گردشگری ایران را گرفته

زیرتیتر: آمار نادرست صنعت گردشگری ایران کسب و کار بسیاری را کساد کرده است

صنعت گردشگری به عنوان یکی از پویا ترین صنایع جهان بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است و حجم جابه جایی پول و اطلاعات و تکنولوژی در این صنعت و البته میزان اشتغالزایی در آن چنان گسترده است که گاهی باعث شگفتی دست اندرکاران گردشگری شده است .

طبق آخرین گزارش سازمان جهانی گردشگری در چهار ماه نخست سال 2013 میلادی تعداد 298 میلیون نفر گردشگر بین المللی در سراسر جهان سفر کرده اند که با توجه به آمار سال گذشته در همین دوره شاهد رشدی حدود چهار و سه دهم درصدی بوده ایم .

به گفته طالب رفیع دبیر کل این سازمان ، رشد صنعت گردشگری و تاثیر گذاری آن در صنعت و اقتصاد بین المللی بسیار سریعتر از آنچه تصور می شد رخ داده است که باعث توجه بیش از پیش دست اندرکاران و سرمایه گذاران این بخش در گوشه و کنار جهان شده است.

این اتفاق باعث شده تا اهمیت اطلاعات و آمار دقیق در این صنعت پویا یا همان صادرات نامرئی کشور ها چنان باشد که علاوه بر خصوصی ها ، دولت ها نیز به فکر دست یابی به این اطلاعات و آمار باشند و برای داشتن آنها هزینه کنند.

به عقیده بسیاری از کارشناسان و فعالان گردشگری وجود اطلاعات و آمار دقیق در این صنعت پویا می تواند آینده گردشگری منطقه ای را در دهکده جهانی رقم بزند و موفقیت یا عدم موفقیت آن را تعیین کند. این اهمیت آنچنان بوده که هر سال سازمان جهانی گردشگری نسبت به انتشار این اطلاعات و آمار اقدام می کند و با انتشار کتابچه هایی حاوی این اطلاعات و سعی می کند علاوه بر تعیین سیاست های کلان خود در این زمینه راهنمایی برای بخش خصوصی و سرمایه گذاران این صنعت باشد.

اهمیت این آمار در سال 2013 میلادی با توجه به اینکه سازمان ملل این سال را به پیشنهاد انجمن آمار ایالات متحده و چند انجمن دیگر به عنوان «سال آمار» نامگذاری کرده است بیش از پیش خودنمایی می کند. چون این سازمان از کلیه دولت ها و ارگانها یا سازمانهای بین المللی خواسته با توجه به این نام فعالیت هایی را ترتیب دهند تا اهمیت علم آمار و کاربرد آن در گستره های علمی و کسب و کار ، رسانه ، حکومت و سیاستگذاری ها به نمایش در آید.

از این رو طبق اظهار نظر مقامات سازمان جهانی گردشگری، آمار و اطلاعات شالوده برنامه ریزی و توسعه صنعت گردشگری است و به همین دلیل اهمیت ویژه ای در توسعه آن دارند و این سازمان برای ادامه توسعه و رونق گردشگری ، نسبت به استاندارد سازی مفاهیم یاد شده و استفاده از روشهای آمارگیری نوین تاکید داشته و دارد.

میزان درآمد این صنعت ، افراد شاغل آن ، تعداد صنایع درگیر گردشگری و میزان اقامت گردشگران در نقاط مختلف جهان اکثرا اطلاعاتی بسیار ساده اما کیدی برای صنعت گردشگری است و هرچه کشوری در این صنعت رشد کرده باشد شاهد وجود اطلاعات و آمار دقیق تری از این صنعت در مجامع بین المللی هستیم.

طبق آمار سازمان جهانی گردشگری در سال 2009 میلادی حدود 193 میلیون نفر سراسر جهان در صنعت گردشگری مشغول به کار بوده اند که این آمار بیانگر یک نفر شاغل در مقابل هر دوازده و چهاردهم فرصت شغلی بوده است . اما این آمار در سال 2010 میلادی به رقمی بالغ بر 6/251 میلیون شغل رسید و هر یازده نفر فرصت شغلی یکی به گردشگری رسید و در نهایت سال 2012 میلادی با توجه به عبور تعداد گردشگران بین المللی از مرز یک میلیارد نفر، به رقم یک شغل در مقابل هر نه و هفت دهم فرصت شغلی در جهان نزدیک شد.

نگاهی سطحی و گذرا به این آمار جایگاه صنعت گردشگری یا همان صادرات نامرئی را در قرن حاضر  برایمان مشخص می کند و بیانگر این است که صادرات نامرئی تا چه اندازه به دریافت اطلاعات و آمار دقیق نیازمند بوده و هست که متاسفانه ایران با توجه به این همه جاذبه و پتانسیل گردشگری خود در این صنعت هنوز به اهمیت ارایه آمار دقیق و صحیح برای رشد گردشگری و توسعه آن پی نبرده است.

به صورتی که اعلام آمار و ارقامی غیر واقعی از سوی مسئولان و دست اندرکاران دولتی گردشگری ایران اواخر سال 1391 و ابتدای سال 1392 باعث اعتراض بسیاری از فعالان خصوصی این عرصه شد و مشکلاتی هم در برنامه ریزی های آنها به وجود آورد.

در این زمینه مدیرکل سابق دفتر آمار و برنامه ریزی سازمان میراث فرهنگی در زمینه اهمیت آمار در توسعه صنعت گردشگری کشورها اینگونه اظهار نظر می کند و می گوید : آمار غیر واقعی در صنعت گردشگری سمی مهلک برای آینده و توسعه آن است و ایران به عنوان کشوری پرجاذبه در منطقه هنوز آمار دقیقی از صنعت گردشگری در اختیار ندارد، بصورتی که ارایه آمارهای متفاوت درباره گردشگری ایران از سوی مقامات مسئول در این امر حتی سازمان های بین المللی را به اشتباه انداخته و در بسیاری از جداول و نمودارهای بین المللی وقتی به نام ایران می رسیم برای چند سال گذشته هیچ اطلاعاتی نمی بینیم و آخرین اطلاعات و آمار مربوط به اوایل دهه هشتاد است.

اردشیر اروجی، به آمار غیر واقعی نوروز 1392 اشاره می کند و می گوید: اعلام شد که نوروز امسال 11 میلیون گردشگر وارد استان خراسان رضوی شده ، اما اتحادیه هتلداران اعلام کرد که این استان طی پیک سفرهای نوروزی دارای ضریب اشغال هتل حدود 70 درصد بوده است . با مقایسه ارقام موجود متوجه می شویم که بسیاری از مسافران در کمپ ها یا مراکز اقامتی دیگری مثل مدارس یا آپارتمان های خصوصی اقامت کرده اند که ابهام ویرانگر بین این اعداد و ارقام باعث می شود هیچ تصویر روشنی برای آینده گردشگری استان نداشته باشیم و نتوانیم برای توسعه آن برنامه ریزی کنیم.

وی درباره خطر اعلام آمار غلط و غیر کارشناسی در صنعت گردشگری می گوید: همه می دانیم که سرمایه گذاران در هر صنعتی ، برای سرمایه گذاری ابتدا به آمار موجود در صنف خود مراجعه می کنند و سپس اقدام می کنند؛ صنعت گردشگری هم از دیگر صنایع مستثنی نیست اگر سرمایه گذار خصوصی به آمار گردشگری ورودی استان خراسان رضوی نگاه کند این تصور را خواهد داشت که سرمایه گذاری در زمینه مراکز اقامتی استان خراسان رضوی به صرفه است و تقاضای تاسیس هتل یا هتل آپارتمان را می دهد حال آنکه طبق استاندارد اگر بخواهیم هتلی را سودآور بشناسیم باید ضریب اشغال آن بالاتر از 75 درصد باشد در صورتی که در خراسان رضوی 70 درصد بوده این یعنی ضرر و در نهایت ورشکستگی اقامتگاه در آینده ای نزدیک ؛ این حقیقت باعث می شود تمام حساب و کتابهای سرمایه گذار را برهم خواهد زد.

من اعتقاد دارم آمار غلط در صنعت گردشگری را می توان سم مهلکی تعبیر کرد که باعث نابودی فرد می شود، در ایران با این رویداد مواجه شده ایم و آمار غیر کارشناسی و سلیقه ای زیان غیر قابل جبرانی به گردشگری کشور زده است. اما هنوز متوجه آن نشده ایم و همچنان به آمار ارایه شده دلخوش کرده ایم و نسبت به همان آمار برنامه ریزی کرده ایم.

دیگر فعالان عرصه گردشگری نیز آمار غلط را بلای جان گردشگری ایران می دانند و عنوان می کنند معمولا متولی گردشگری کشورها و یا هتل ها بهترین آمار را برای صنعت گردشگری تامین می کنند اما در کشور ما دو ارگان غیر مرتبط مثل نیروی انتظامی و وزارت امورخارجه این آمار را استخراج می کنند و به عنوان ملاک سنجش صنعت گردشگری به دیگر مراکز اعلام می کند.

به این ترتیب حتی کارشناسان یا ساکنان مرزی کشورهای همسایه که مجبور هستند برای دید و بازدید اقوام خود از مرزهای ایران عبور کنند جزو آمار گردشگران ثبت شده اند. در این زمینه می توان به مرز جلفا اشاره کرد که بسیاری از ساکنان جنوب کشور آذربایجان به دلیل اینکه کشور ارمنستان به نوعی مانع از سفر آنها به شرق کشورشان شده مجبور هستند از مرز ایران وارد و دوباره به کشور خودشان وارد شوند و در این فرایند دوبار (2 بار)  در آمار گردشگران ورودی کشورمان محاسبه خواهند شد این یعنی آمار غیر واقعی، یا اینکه ما آماری از گردشگران ونزوئلایی در ایران داریم در حالی هیچ شرکت یا موسسه گردشگری حتی یک نفر از آنها را تاکنون ندیده است چون همگی آنها افراد دولتی یا کارشناسان تجاری بوده اند نه گردشگر.!

این فعالان عرصه گردشگری عدم وجود اطلاعات و آمار غلط راحتی از بروز ناآرامی در کشوری گردشگرپذیر یا بی نظمی در اقتصاد آن مهلک تر می دانند و امیدوارند که با روی کار آمدن دولت یازدهم شرایط برای توسعه گردشگری ایران آنچنان که باید و شاید رشد و توسعه یابد.

در این زمینه یعنی اهمیت آمار در صنعت گردشگری ایران اسماعیل قادری ، مدرس جهانگردی نیز می گوید: متاسفانه در ایران هرخارجی را که از مرزها می گذرد گردشگر می نامیم در حالی که گردشگر طبق مفاهیم بین المللی تعریفی خاص دارد و باید دارای شرایط خاصی باشد تا در آمار صنعت گردشگری ثبت شود.

این مدرس دانشگاه عنوان می کند: ایران حتی تیم های ورزشی یا کارشناسان فنی شرکت ها و دیپلمات ها را هم که وارد کشور می شوند را جزو آمار گردشگران ورودی عنوان می کنند در حالی که این افراد کوچکترین منافعی برای چرخه اقتصاد گردشگری ایران ندارند بلکه فقط هزینه ساز هستند.

حمید ضرغام، کارشناس برنامه ریزی توسعه در این باره می گوید: نظام آمار و داشتن اطلاعات صحیح اولین گام در صنعت گردشگری یا هر صنعت دیگر است و حالا که صحبت که گردشگری شده اهمیت آن برای ایران به عنوان یکی از کشورهای پرجاذبه برای گردشگران دو چندان خواهد شد.

این کارشناس اجرای پروژه های جدید و جلب نظر سرمایه گذاران یا حتی جذب گردشگران را منوط به ارایه آمار دقیق و البته صحیح می داند و می گوید: اگر چه ایران مدت هاست که از توسعه گردشگری سخن می گوید ولی چون هیچ آمار دقیقی از هیچ یک از بخش های صنعت گردشگری کشور در دست نیست در این زمینه نتوانسته نتیجه خوبی به دست آورد. بنابراین حرکت ملموسی در این زمینه صورت نگرفته است و هنوز به قول معروف اندرخم یک کوچه ایم ، در حالی که ترکیه یا امارات که سالها از ایران عقب بودند اکنون در گردشگری سالها از ما پیش افتاده اند .

وی می افزاید هرچند طبق شواهد هزینه هنگفتی علاوه بر نیروی انسانی به کار گرفته شده تا آماری در این زمینه تهیه شود اما به دلیل اصولی نبودن و به کار گیری مدیرانی که کوچکترین اهمیت و ارزشی برای آمار غایل نیستند. گردشگری ما راه بجایی نبرده است .

احمدی صاحب یکی از آژانس های مسافرتی تهران نیز اینگونه اظهار نظر می کند و می گوید: در واقع اصلی ترین ارکان گردشگری هر کشور بخش خصوصی این صنعت است و اکنون که سال آمار معرفی شده و دولت جدید روحانی با شعار توسعه صنعت گردشگری، تازه فعالیت خود را آغاز کرده بهترین کار برای نجات صنعت گردشگری ایران که حدود نیم قرن از گردشگری کشورهای همسایه خود عقب افتاده است؛ تنظیم و تدوین آمار دقیق از موقعیت کنونی و توانایی های صنعت گردشگری کشور است تا با توجه به آن دولت مدیریت کلان خود را برای توسعه این صنعت آغاز کند و بخش خصوصی هم برای به حرکت در آوردن چرخ اقتصاد گردشگری شرایط را مهیا کند.

عماد عزتی

14/5/92