درخشش ستارگان قشم گنجی برای جذب گردشگر به منطقه

آب و هوایی مناسب ، سواحل بسیار زیبا ، آبهای نیلگون و طبیعتی دلچسب اینها همگی مشخصات گردشگری خلیج فارس برای هر گردشگری که در زمستان قصد سفر به منطقه را دارد هستند. این خلیج که به عنوان سرمایه ای بسیار غنی و خدادادی برای ایرانزمین است علاوه بر ارزش اقتصادی دارای مقام و منزلت بالایی در صنعت گردشگری کشورمان نیز بوده و هست و همیشه موضوع بحث، بررسی و سرمایه گذاری مسئولان صنعت گردشگری ایران بوده و هست، هرچند به دلیل مشکلات موجود ایران در صنعت گردشگری از همسایگان جنوبی خود برای رشد و رونق صنعت این صنعت در حاشیه خلیج فارس جا مانده ایم اما هنوز هم فرصت باقی است چون امکانات ویژه ای را در اختیار داریم و به قول معروف ماهی را هر وقت از آب بگیریم تازه است.

اطلاعات و آمار ثبت شده از میزان گردشگر ورودی به خلیج فارس چه حاشیه جنوبی یا شمالی آن بیانگر علاقه گردشگران به این منطقه و البته ارزش اقتصادی صنعت گردشگری برای این آبراه نیلگون همیشه فارس است ، جاذبه های طبیعی ، مراکز بزرگ خرید، تفریحات دریایی همه و همه دست به دست هم داده اند تا آبهای نیلگون این خلیج هر ساله پذیرایی میلیون ها گردشگر باشد به صورتی که امروزه حتی شاهد لنگر انداختن کشتی های غولپیکر تفریحی در این آبراهه باشیم.

هرچند ایران با در اختیار داشتن جزایر کوچک و بزرگی در این آبراهه ارزشمند از امکانات ویژه تری نسبت به دیگران برخوردار است که متاسفانه تاکنون زیاد به این مزیت توجهی نداشته ، اما چندی است که خبرهای خوشی از سوی مسئولان مربوطه برای رشد و رونق صنعت گردشگری این منطقه به گوش می رسد از جمله در جزایر قشم و کیش و حتی دیگر جزایر که تاکنون زیاد نامی از آنها به گوش نمی خورد. اگرچه این اخبار بسیار امیدوار کننده است اما گاهی اوقات این نگرانی را به میان می آورد که ممکن است سرمایه گذاری روی طبیعت و زیبایی های منطقه بخصوص در زمینه تفریحات آبی و البته مراکز بسیار بزرگ خرید مانع از توجه مسئولان به دیگر پتانسیل های موجود در منطقه شده از رشد و رونق واقعی صنعت گردشگری در این جزایر جلوگیری کند. چون بسیاری از این نوع تفریحات و امکانات در حاشیه های جنوبی خلیج موجود هستند . بنابراین باید از امتیازات ویژه جزایر برای رونق گردشگری استفاده کرد تا در کنار آن گردشگری عمومی نیز رونق مناسبی داشته باشد.

یکی از جزایری که در این مجال قصد بررسی توانایی ویژه آن را داریم جزیره زیبای قشم است اگرچه تاکنون بسیاری از ما به این جزیر سفر کرده ایم و قشم را به دلفین ها و جنگل حرایش می شناسیم  یا اینکه آدرس تمام مراکز خریدش را به خاطر داریم اما دریغ از اینکه دیگر توانمندی های گردشگری قشم را دیده یا از آنها مطلع باشیم، در صورتی که به عنوان مثال حتی آسمان شب این جزیره می تواند سالانه هزاران نفر گردشگر را به خود جلب کند و باعث رشد و رونق دو چندان گردشگری قشم شود. سئوال اینجاست که چرا این توانمندی ها هنوز به طور کامل به ایران و جامعه بین المللی معرفی نشده در صورتی که برخی از کشورها که شرایط مشابهی با این جزیره دارند تقریبا حدود بیست سال هست که از این آسمان هم درآمد کسب می کنند؟

بنابراین اگرچه قشم از نظر گردشگری دریایی یا مراکز خرید بسیار غنی است و طبیعت آن به عنوان یکی از جاذبه های اصلی گردشگری ثبت شده است اما می تواند پذیرای گروهی خاص از گردشگران که از آنها به عنوان گردشگران نجومی یاد می شود، هم باشد و علاقمندان ستارگان و اجرام آسمانی را به سمت زیبایی های منحصر بفردش با آسمانی صاف و پرستاره بکشاند.

 این دقیقا نسخه ای است که یونان برای تکمیل و رونق صنعت گردشگری عمومی خود در کشورش پیچیده و توانسته تحولی شگرف را در گردشگری یونان که همه آن را به سواحل و جاذبه های باستانی اش می شناختند ، ایجاد کند و جاذبه ای کاملا استثنایی را در کنار جاذبه های عمومی خود به صنعت توریسیم بین المللی معرفی نماید .

همانطور که می دانیم یونان کشوری ساحلی است و معمولا سواحل آن و جزایر اطرافش مقصد بسیاری از گردشگران خارجی و داخلی است ، تفریحات آبی و دریایی در کنار اقامتگاههای بسیار مجلل هر ساله بسیاری از طبیعت دوستان را راهی یونان می کند اما این کشور از حدود 18 سال پیش به ارزش واقعی آسمان شب این مناطق نیز پی برد و با سرمایه گذاری های دقیق و هدفمندی دست به ایجاد شاخه ای نوین در صنعت گردشگری یونان زد و گردشگری نجومی را در این مناطق معرفی کرد و که توانست گروه کثیری را هم تحت گروههای نجومی و متخصصان فضایی هر ساله وادار به سفر به این منطقه کند و درصد قابل توجهی از درآمد و فرصت شغلی را به صنعت گردشگری یونان هدیه داد.

این سهم عمده از درآمد گردشگری نجومی یونان اینقدر چشمگیر بود که مسئولان گردشگری درخشش ستارگان آسمان این کشور را در مناطق یاد شده به گنجی ارزشمند دراسمان یونان تشبیه کردند و عنوان کردند که درخشش این گنج ، جویندگان بسیاری را به یونان دعوت خواهد کرد .

 از سوی دیگر طبق گزارش تحقیقاتی سازمان گردشگری این کشور گردشگرانی که قالب گردشگری نجومی عازم یونان خواهند شد ارزش اقتصادی بیشتری برای این کشور داشته و دارند چون آنها نیازمند خدمات ویژه ای هستند که این خدمات ویژه بدون تردید درآمد بیشتری را نصیب اقتصاد کشور خواهد کرد .

این گزارش می افزاید درباره گردشگری نجومی باید به این نکته ظریف هم توجه کرد که گردشگران نجومی اگرچه تخصصی سفر می کنند ولی به جنبه های عمومی گردشگری یعنی بازدید از اماکن تاریخی ، محل های اقامتی و رستوران ها هم وابسته هستند، بنابراین حضور آنها در واقع معامله ای برد برد ، برای صنعت گردشگری هر منطقه ای که توان سرمایه گذاری روی این شاخه درآمدزای گردشگری را داشته باشد، خواهد بود.

به عقیده بسیاری از کارشناسان گردشگری ، گردشگری نجومی باعث گردهمایی تعدادی از گردشگران متخصص یا علاقمند به نجوم در منطقه ای خاص از دهکده جهانی خواهد شد که این گروه علاوه بر نیاز های تخصصی خود از قبیل رصدخانه یا ابزار عکاسی مناسب این نوع گردشگری و وسایل حمل و نقل که باعث رشد و رونق زیرساخته های تخصصی گردشگری در منطقه می شود به امکانات عمومی هم نیاز دارند. بنابراین برگزاری اینگونه تورهای گردشگری به عنوان گردشگری نجومی برای صنعت گردشگری مناطق مختلف جهان دوبار سودآور خواهد بود که هرگز نباید از سود حاصل آن چشمپوشی کرد.

با توجه به این روند می توان نسخه ای مشابه برای جزایر ایران در خلیج همیشه فارس هم پیچید هرچند که قشم پیشگام این موضوع شده و یکی دو سال است در این زمینه فعالیت هایی انجام داده است اما همگی می دانیم که هنوز ابتدای راه است و باید تا جایگاه اصلی آن کاملا هدفمند عمل کرد و منتظر فرصتهای مناسب برای ارتقای سطح کیفی اینگونه تورها بود.

به عقیده برخی از کارشناسان گردشگری نجومی جزایر ایران در خلیج فارس دقیقا همان امکانات یونان را در اختیار دارند که می توان از آنه به عنوان پایلوت یا پایگاه اصلی گردشگری نجومی در کشور و حتی در منطقه استفاده در صورتی که هنوز این نوع گردشگی که درآمد هنگفتی هم به همراه خواهد داشت در حد یکی دو آگهی تبلیغاتی و خبر کوتاه در جراید باقی مانده است و هیچ فعالیت عمده ای برای معرفی آن به صنعت گردشگری بین المللی نشده است.

بنابراین لازم است مسئولان گردشگری چه دولتی و چه خصوصی برای رونق این نوع گردشگری که حکم کاتالیزوری در رونق گردشگری عمومی ایران و بخصوص منطقه را دارد کنجکاوتر باشندو صرفا به معرفی جاذبه های عمومی این منطقه نپردازند به عنوان مثال حتی می توان با ایجاد برندی جدید برای گردشگری نجومی قشم ایجاد فرصت کرد .

به هر حال برگزاری تورهای گردشگری نجومی برفراز دره تندیس قشم می تواند فرصتی استثنایی برای معرفی این نوع گردشگری در قشم باشد و در کنار آن باعث معرفی دقیق فرهنگ و آداب و رسوم مردم بومی منطقه خواهد شد و به جای ثبت خاطره قایقرانی در جنگل حرا یا دیدن دلفین ها یا آبتنی در سواحل زیبای قشم خاطره عکاسی نجومی را هم به ذهن مسافران قشم افزود.

به گفته بسیاری از کارشناسان گردشگری داخلی در فصل زمستان که تقریبا تورهای طبیعت گردی از تکاپوی خود افتاده اند، آب و هوای مطبوع قشم و راههای ارتباطی آسان آن به دره تندیس می تواند به عنوان بهترین گزینه برگزاری تورهای نجومی در این فصل باشد و علاوه بر رونق اقتصاد گردشگری منطقه باعث حفظ محیط زیست این دره نیز خواهد شد چون تمامی گردشگرانی که در قالب اینگونه تورها وارد قشم می شوند جزو گروههای طبیعت دوست هستند و به بالاترین سطح نسبت به حفظ محیط زیست حساس هستند .

پس می توان برگزاری جشنواره نجومی قشم را بهترین نسخه برای رونق دوچندان گردشگری منطقه دانست و با معرفی کامل دره تندیس و توانایی های گردشگری نجومی آن که هرگز نیازمند سرمایه گذاری عمده یا تخصصی نیست، امسال نقطه عطفی برای رشد و رونق گردشگری نجومی در کشورمان ایجاد کرد هرچند تا کنون کارهایی هم انجام شده اما هنوز تا سرمنزل مقصود راهی دراز در پیش داریم.  

عماد عزتی

کویر گنج گردشگری سیستان و بلوچستان

دو حرفه کشاورزی و دامپروری که از دوران باستان رونق کسب و کار بشر و اصلی ترین منبع درآمد او بوده باعث شده تا انسان بطور کلی از خشکسالی و کویر هراسان باشد به همین دلیل مراتع سرسبز و مزارع شاداب همیشه ارامش بی بدیل را برای او به ارمغان می آورد و کویر و نمکزار باعث اضطراب و نگرانی بشر شده است.

بطور کلی انسان با شنیدن یا خواندن نام کویر ، نام انواع خزندگان و مرگ را ذهن خود متصور خواهد شد و حتی تصور اینکه یک شب در کویر زندگی کند برای او همراه ترس و نگرانی است. حال آنکه آرامش کویر از نظر کارشاسان برای افرادی که از هیاهوی شهر های صنعتی فراری هستند یکی از بهترین گزینه هاست و به لطف تکنولوژی های نوین و البته ماجراجویی بشر چندی است که کویرها به عنوان سرمایه ای بسیار بی نظیر در صنعت گردشگری خودنمایی می کنند و شاید بتوان گفت مفرح ترین لحظات مسافران را برایشان در گرمای منطقه مهیا ساخته.

امروزه بسیاری از کشورهایی که مناطق کویری دارند مثل آمریکا، استرالیا، امارات، مصر و مراکش سعی کرده اند با استفاده از جاذبه های این سرزمین های به ظاهر مرده و شور لحظات خوشی را برای گردشگران کشورشان فراهم کنند.

اما ایران به عنوان کشوری که سه نقطه از گرمترین نقاط کره زمین را در خود جای داده هنوز هم به اهمیت این مناطق خشک و بدون محصول پی نبرده و همانند قطعه ای فراموش شده آنها را به حال خود رها کرده تا توفان های شن پس از مدتی این جاذبه ها را مدفون کنند و به دست فراموشی بسپارند.

به راستی چند نفر از ما حتی یک شب در کویر مانده ایم؟ آیا هیچ از جاذبه های کویری می دانیم؟ در آلبوم خاطراتمان آیا هیچ چیزی از سفرهای کویری خود به یادگار داریم؟ اینها سئوالاتی هستند که در صورت پاسخ به آنها می توان حجم انبوهی از گردشگران و ماجراجویان داخلی و خارجی را در بیابان ها و کویرهایی که فراموش شده اند دید، نکته جالب این است که بیشتر گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند در بخشی از سفر خود بدون تردید سری هم به کویرهای ایران و شهرهای کویری می زنند حال آنکه ما خودمان فقط شمال و مناطق خوش آب و هوای ایران را به عنوان تفرجگاه می دانیم.

استان سیستان و بلوچستان که در واقع از مناطق خشک و کویری ایران زمین است یکی از کویرهایی فراموش شده کشورمان بوده که تا کنون ارزشهای اقتصادی آن به خصوص در اقتصاد گردشگری نادیده گرفته شده است.

ریگ دهلی (محور بم به سمسور) ، ریگ اسپکه به عنوان بخشی از جاذبه های گردشگری این استان هستند اما، هنوز چندده جاذبه دیگر از این استان خشک به دنیای گردشگری معرفی نشده که در صورت معرفی هدفمند و برنامه ریزی دقیق برای آنها رونق مناسبی در کسب و کار ساکنان  منطقه خواهیم دید.

اگرچه بحث گردشگری در کویر مدی کوتاهی است که به عنوان نقل محافل گردشگری ایران و ارگانهای مربوطه تبدیل شده و ناگفته های بسیاری را در دل دارد. اما، هرچند که صنعت گردشگری ایران گوشه چشمی به شن های خشک کویر برای جذب گردشگران دارد که هنوز هم  نامی از این استان و جاذبه هایش به میان نیامده است. حال آنکه به گفته بسیاری از کارشناسان کویرهای اطراف سیستان و بلوچستان در واقع بهترین سرمایه مردم و ساکنانش برای رشد و رونق صنعت گردشگری استان بوده و هست، این کارشناسان با توجه به امکانات موجود در منطقه حداقل امکان اجرای 20 پروژه گردشگری و تفریحی را برای رونق اقتصاد منطقه سیستان و بلوچستان برشمرده اند که در صورت استفاده از این پتانسیل ها بدون تردید می توان مشکل اشتغال و درآمد جوانان این مرز و بوم را به کلی مرتفع کرد. شترسواری، کمپ های بیابانی، اتومبیل رانی ، پیاده روی در کویر، گردشگری نجومی، اسکی روی شن ، کایت سواری ، باشگاههای تیراندازی و حتی اکوکمپها از جمله این پروژه ها هستند.

بدون شک جاذبه های ایران زمین فقط مناطق سرسبز شمالی و خوش آب و هوای کوهپایه ای نیست بلکه کویر سیستان و دیگر کویرهای ایران نیز جاذبه های تمام عیار برای جلب نظر گردشگران داخلی و خارجی خواهد بود . اگر بتوان با تدابیر دقیق و مدیریتی مناسب سرمایه گذاری های منطقی همانند کشورهای همسایه جنوبی ایران که کویر خود را به عنوان یکی از مقاصد گردشگری جهان تبدیل کرده و هر ساله حتی از ایران نیز گردشگران فراوانی را به خود جلب می کنند ، شاهد آبادانی سیستان و حتی روستاهای اطرافش که بدون توجه برخی مسئولان هم اکنون در حال مدفون شدن زیر شن های روانی منطقه هستند، شد. به عنوان مثال اکثر گردشگران ایرانی با شنیدن کلمه سافاری (همان اتومبیل رانی در کویر) به یاد بیابانهای امارات می افتند در حالی که ایران امکانات بسیاری بهتر و کاملتری را در اختیار دارد اما بدون متولی مانده و هیچ صحبتی از ظرفیت گردشگر پذیری آنها به میان نیامده است.

به عقیده بسیاری از کارشناسان علم اقتصاد همیشه تقاضا باعث عرضه ای متناسب خواهد شد بنابراین می توان با ایجاد تقاضا برای سفر به این استان و البته کویرهایش زمینه رونق گردشگری را در آن فراهم کرد. هرچند در حال حاضر زیرساخت های مناسبی برای صنعت گردشگری در این استان موجود نیست اما می توان با یک برنامه ریزی دقیق و مدون آنها را به حداقل قابل قبول ارتقاء داد .

امتیازات سیستان برای جذب گردشگران به گفته بسیاری از کارشناسان گردشگری به چهار بخش عمده تقسیم می شود که عبارتند از

1.     استفاده از انرژی های تجدید پذیر

بدون تردید بخش اعظم هزینه های صنعت گردشگری مربوط به تامین انرژی مورد نیاز مراکز اقامتی، رستوران ها و تفرجگاههاست بنابراین با توجه به شعار سازمان جهانی گردشگری برای سال 2013 که تاکید بر توسعه صنعت گردشگری با اتکاء به انرژی های تجدید پذیر دارد می توان از گرمای سوزان خورشید و بادهای کویرها که به ظاهر همگی از آنها فراری هستیم به خوبی در جهت استفاده صنعت گردشگری استفاده کرد همانگونه که اسپانیا به عنوان پیشگام این صنعت از این انرژی بدون پایان بهره برده و یا اینکه امارات متحده عربی اقدام به ساخت شهرکی تفریحی اما پاک و بدون نیاز به انرژی فسیلی در مناطق خشک و بی آب و علفش کرده است و از آنها منافع مادی بسیار زیادی به دست آورده .

2.     دریاچه هامون و رودخانه هیرمند

هرچند مدتی هست که این رودخانه دچار کم آبی شده و البته به طبع آن دریاچه هامون نیز مشکلاتی را تحمل می کند اما هنوز هم طبیعت این دریاچه و البته پرندگان مهاجر آن سوژه بسیار جالبی برای برگزاری انواع تورهای گردشگری در اطراف این منطقه هستند.

3.     چاه نیمه : چاه نیمه در واقع دریاچه ای بزرگ و مصنوعی است که توسط کارشناسان و محققان جهت ذخیره آب آشامیدنی و کشاورزی سیستان و بلوچستان در مواقع خشکسالی احداث شده است. که در حاشیه آن فضای سبز مناسبی نیز ساخته شده و بزرگترین پژوهشکده علمی و فرهنگی منطقه در کنار آن احداث شده است که می توان به عنوان یکی از اصلی ترین جاذبه های گردشگری این استان برای برگزاری تورهای گوناگون حتی ورزش های آبی در دریاچه نیز باشد.

4.     آثار باستانی این منطقه که گل سرسبد آنها شهر سوخته است در کنار صدها اثر دیگر مثل قلعه سه کوهه دلیل اصلی سفرهای بسیاری از ماجراجویان خارجی به منطقه شده است.

اما گذشته از این چهار ویژگی منطقه برای جذب حداکثری گردشگران و رونقش کسب و کار محلی در سیستان می توان به امکان برگزاری اکوکمپ های مختلف در سکوت بیابان های اطراف استان اشاره کرد .

به هر حال با توجه به امکانات یاد شده و البته اشتیاق مردم ایران زمین به سفر کافیست که با مدیریتی دقیق و البته در کنار اطلاع رسانی کامل تقاضای سفر به منطقه را افزایش داد و به تناسب آن عرضه محصولات و بسته های تفریحی مناسب هم رونق خواهد گرفت که در نهایت با جلب سرمایه گذاران داخلی و خارجی به سیستان می توان آینده ای درخشان را برای این منطقه خشک متصور شد.