قطارهای توریستی پاشنه آشیل صنعت گردشگری

قطارهای توریستی پاشنه آشیل صنعت گردشگری کشورهای توریست پذیر

با اختراع موتور بخار و استفاده از نیروی آن برای به حرکت در آوردن لکوموتیو و در نهایت واگن های قطار ، انقلابی بزرگ در صنعت حمل و نقل جهان و بطور غیر مستقیم انقلابی را در صنعت گردشگری  رخ داد . این تغییر در نهایت باعث تبدیل خطوط راه آهن به ایمن ترین و سریعترین سیستم حمل و نقل بین شهرها و کشورها شد.

شبکه خطوط راه آهن با سرعتی باورنکردنی از میان دشت ها، کویرها و کوهستان ها گذشتند و همانند رگ های آهنین تمدن و رونق را به شهرهای سرراه خود هدیه می داد ، گسترش این خطوط فولادی باعث شد تا شنیدن صدای سوت قطار در هر شهر و دیاری نوید رونق اقتصادی و پیشرفت صنعت گردشگری آن شهر باشد به این ترتیب صنعت گردشگری نیز دچار تغییرات عمده ای شد و معنای جدیدی به خود گرفت . آن زمان هرچه ایستگاه قطار یک شهر بزرگتر و زیبا تر ساخته می شد ، به معنی اهمیت و رونق سفر در آن بود. در عین حال همگام با این ایستگاهها، هتل ها و رستوران های زیادی ساخته می شد و حال و هوای شهر را از یک شهر دورافتاده به شهری مدرن تبدیل می کرد . این ایستگاههای قدیمی اگرچه امروزه خالی از مسافر هستند و سالهاست که صدای سوت قطار در آنها شنیده نمی شود ، اما باز هم به عنوان یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری آن شهر  باعث جذب گردشگران می شوند.

با متصل شدن خطوط راه آهن به شهرها ، هتل ها و رستوران های آن شهر رونق می گرفتند و شهر به سرعت رشد می کرد تا اینکه قطار اهمیت خود را به عنوان بهترین و سریعترین وسیله نقلیه برای سفر از دست داد و وسایل دیگر جایگزین آن شدند و بیشتر جنبه تجاری این وسیله و خطوط فولادی آن مورد نظر قرار گرفت . اما امروزه این قطارها نقش ابتدایی خود را دوباره به دست آوردند و همانطور که در ابتدا حضور خود صنعت گردشگری جهانی را دستخوش تغییراتی عمده کردند، امروزه هم نقش مهمی را در گسترش و احیای این صنعت برعهده گرفتند و موقعیتی طلایی را برای دست اندرکاران صنعت گردشگری جهان ایجاد کرده اند . بنابراین دوباره شنیدن صدای سوت این لکوموتیوها حاکی از رونق گردشگری منطقه خواهد بود.

 نقش امروزی این غولهای فولادی رونق و کمک به رشد صنعت گردشگری مناطق هست، آنهم صنعتی که امروزه به عنوان پردرآمدترین و جذابترین صنعت قرن حاضر در بین سرمایه گذاران شناخته شده .بنابراین ، بسیاری از دست اندرکاران و متخصصان صنعت گردشگری از این قطارها به عنوان پاشنه آشیل صنعت گردشگری یاد می کنند.

بسیاری از کارشناسان صنعت گردشگری این ظهور دوباره را فرخنده شمرده و عنوان می کنند به جای رها کردن این غول های فولادی در گورستان های فلزات یا قرار دادن آنها در موزه ها، دوباره می توان حال و هوای اوایل قرن نوزدهم میلادی را با آنها تجربه کرد و نشاط مضاعفی را به گردشگران هدید دادند.

طبق آمار کارشناسان صنعت گردشگری، اکثر کشورهای جهان دارای خطوط راه آهن هستند  و بسیاری از این خطوط به دلیل فرسودگی به حال خود رها شده و در باد و باران در حال پوسیدن و تبدیل شدن به قطار ارواح هستند. البته با توجه به پیشرفت و رشد صنعت حمل و نقل ریلی در جهان شاید این خطوط قدیمی و واگن های قدیمی آنها دیگر قابل استفاده به نظر نمی رسند، اما همین خطوط فرسوده پتانسیل بسیار مناسبی را برای کمک به صنعت گردشگری منطقه خود دارد و با کمی بازسازی و مرمت این قطارهای ارواح می توانند آنها را به قطارهای تفریحی تبدیل کرد و این واگن های فولادی را به مقاصدی بسیار بکر  همراه با مسافران خندان خود در دل طبیعت هدایت کرد.

با توجه به همین پتانسیل قطارها و نظر کارشناسان چندی است که برخی از کشورهای جهان که خطوط راه آهن گسترده ای را به خود دیده اند از این موقعیت استفاده ای بهینه کرده اند و اقدام به راه اندازی خطوط خصوصی توریستی راه آهن کرده اند به عنوان مثال کشور آمریکا که از پیشگامان این صنعت بوده قطاری معروف به نام Napa را در این زمینه طراحی و ساخته است. سوت این قطار هنگام برداشت انگور در تاکستان های این کشور شنیده می شود و تعداد زیادی از گردشگران را از میان طبیعت این مزارع می گذرانند و در برخی مزارع با توقف میان این آن ها باعث رونق صنعت گردشگری دهکده های اطراف می شود و گردشگران را در شادی کشاورزان منطقه هنگام برداشت محصولشان همراهی کنند ، البته در برخی موارد گردشگران یک روز به یاد ماندنی را در کنار کشاورزان مشغول برداشت محصول خواهند بود و در انتهای روز دستمزد خود را که یک وعده غذای محلی در محیطی کاملا سنتی است را دریافت خواهند کرد. این لذت و خوشی آنچنان شیرین است که هر گردشگری را به سمت خود جلب می کند و همین ابتکار باعث رونق این صنعت در کنار صنعت کشاورزی مزارع شده است.

اما این صنعت در کشورهایی چون آفریقای جنوبی، هندوستان ، فرانسه ، سوئیس و روسیه نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است بطوری که هر کدام دارای چندین شرکت خصوصی در این زمینه و قطارهایی با نامهای متفاوتی هستند ، هرساله حجم زیادی از گردشگران را جابه جا می کنند که البته در آمدی هنگفت را برای منطقه به ارمغان می آورند.

این قطارها که در واقع هتل هایی سیار روی ریل های فولادی هستند با فراهم کردن آسایش مسافران خود باعث جلب هرچه بیشتر گردشگران شده اند، در واقع شرکت های خصوصی با خرید قطارهای قدیمی در این کشورها و همچنین احداث یا مرمت برخی از ایستگاه‌ها در مناطق توریستی کشور و بازسازی واگن های قدیمی به شکل سوئیت های اختصاصی با امکاناتی فوق العاده از قبیل تهویه مطبوع، سرویس بهداشتی اختصاصی، سیستم صوتی و تصویری و همچنین امکاناتی جانبی مثل دسترسی اینترنت و ... هر گردشگر و طبیعت دوستی را به سمت خود جلب می کنند. این گسترش و بازسازی آنچنان همه گیر شده که امروزه با توجه به رشد اینگونه شرکت ها و قطارهای تفریحی دسترسی همه افراد با هرگونه بودجه به این نوع تورها به سادگی امکانپذیر است و تقریبا می توان گفت که این گونه تورها همگیر شده است.

به عنوان مثال کشور آفریقای جنوبی با بیش از 21 پارک ملی به عنوان بزرگترین دارنده شبکه قطارهای توریستی در کنار کشور هفتادو دوملت یا همان هندوستان شناخته شده است و این قطارها به عنوان مهمترین منبع درآمد از صنعت گردشگری کشور آفریقای جنوبی و البته به تازگی هندوستان شناخته شده اند با توجه به این گسترش کمتر گردشگری را خواهید دید که به این کشورها سفر کرده باشد و تورهای سافاری با قطار را تجربه نکرده باشد و خاطرات شیرینی را از این سفر بازگو نکند.

به هر حال یکی از کلیدی ترین مزیت این قطارها در صنعت گردشگری کشورهای مستعد قابلیت تفکیک آنها و تنظیم آنها با هر نوع بودجه ای هست به طوری که این قطارها قابلیت استفاده برای سفرهای دانجشویی را نیز دارد در عین حال که واگنی لوکس و بسیار مجلل را یدک می کشد بنابراین این واگن های فولادی و خطوط موازی آنها ارزش اقتصادی بسیار مناسبی برای سرمایه گذاری در زمینه صنعت گردشگری پیدا کرده اند.

یکی از این قطارها در آفریقای جنوبی که معروفترین آن ها نیز هست Geoff نام دارد این قطار مقرون به صرفه ترین قطار برای طبیعت گردی و لذت بردن از حیات وحش آفریقای جنوبی برای هرگردشگری شناخته شده. این شرکت با فراهم کردن امکانات بسیار کامل و با کیفیت البته باقیمتی مناسب، برای مسافران خود یک هفته رویایی را مهیا می کند یکی از خدمات جانبی این قطار، اختصاص یک واگن مثل واگن های تابستانی یا تراس با سقفی متحرک برای مهمانان قطار بوده ، بنابراین مسافران قطار می توانند هنگام نوشیدن یک فنجان قهوه در این تراس از طبیعت اطراف خود لذت ببرند و یا با دوربین عکاسی صحنه هایی از شکار حیوانات درنده اطرافشان را ثبت کنند، به هر حال تجربه اقامت و زندگی در دامن طبیعت وحشی و بکر آفریقا جزو اصلی ترین آرزوهای هر طبیعت گردی هست که به این کشور سفر می کند و با این قطار فوق العاده مدرن آرزوی خود را به واقعیت تبدیل می کند.

دیگر قطار تفریحی و توریستی مشهور آفریقا Blue train نام دارد، که به عنوان گزینه دیگری برای گردشگران مهیا شده اما این قطار دارای سوئیت های فوق العاده مدرن و درجه یکی هست که هزینه اقامت در این قطار را بسیار بالا می برد بنابراین شاید هرکسی توان استفاده از خدمات این قطار تفریحی را نداشته باشد ولی اگر قصد سفر به این کشور را دارید و همچنین مسایل مالی برای شما از درجه اهمیت بالایی برخوردار است می توانید از قطار premier class با قیمتی بسیار مناسب و کیفیت خدمات بالا استفاده کنید و در واقعی برای سفرهای دانشجویی بسیار مناسب است. با توجه به این خدمات می توان به این نکته طلایی پی برد که نقش این واگن های متحرکت و بسیار مجلل در صنعت گردشگری آفریقای جنوبی چقدر کلیدی بوده و چگونه این کشور توانسته از وسایل غیر قابل استفاده در سیستم راه آهن خود با کمی بهسازی کسب در آمد کند و آنها را در زمینه اشتغالزایی و گسترش صنعت توریسم خود به گیرد.

کارشناسان صنعت گردشگری چند عامل را باعث موفقیت این قطارها در صنعت پررونق گردشگری هر منطقه عنوان کرده اند آنها متعتقدند اقتصادی بودن برگزاری این تورهای گروهی می تواند بهترین گزینه و دلیل برای جذب سرمایه و سرمایه گذاری در هر کشور باشد اما دو عامل بسیار مهم دیگر نیز هست که باعث استقبال گردشگران از این قطارها شده است که عبارتند از

1.        دسترسی آسان به مناطق بسیار دور افتاده و بکر در دامن طبیعت با استفاده از این نوع قطارها

2.        اقتصادی بودن مسافرت با این نوع تورها برای گردشگران

اما برخی دیگر از این گروه کارشناسان معتقدند که عامل دیگری باعث رشد و گسترش این صنعت یعنی تبدیل قطارهای قدیمی به قطارهای تفریحی و بکارگیری آنها در صنعت گردشگری شده و چیزی نیست به جز هزینه تبدیل یک قطار قدیمی به قطار توریستی.  این گروه می گویند هزینه تبدیل قطار قدیمی به قطار توریستی با اتاق های لوکس بسیار کمتر از ساختن یک هتل در مکانی تفریحی خواهد بود. هرچند شاید احداث خطوط اختصاصی نیازمند استفاده از تکنولوژی دقیق باشد اما بازهم از نظر اقتصادی با صرفه هست، پس می توان لذت اقامت در منطقه ای دور از شلوغی زندگی شهرنشینی را با قیمتی بسیار مناسب به گردشگران و علاقمندان هدیه داد حال آنکه مهم ترین نکته برای سرمایه گذاری روی هتل های معمولی این است که شاید مکان مورد نظر آنها برای جلب گردشگران جذابیت کامل را نداشته باشد اما می توان با این هتل های سیار هرنوع سلیقه ای را پاسخ داد و به دلخواه آنها و با توجه به استقبال گردشگران منطقه اقامت آنها را انتخاب کرد.

این گروه اعلام می کنند آژانس های مسافرتی و صاحبان اینگونه شرکت ها (قطارهای توریستی) با استفاده از این غولهای فولادی می توانند علاقه هر گردشگری را پاسخ و با بهترین شکل ممکن سفری خاطره انگیز را برای از تدارک ببینند  ، این کارشناسان عنوان می کنند همیشه در گروههای گردشگری که در غالب یک تور کنار هم هستند ، شاهد نظرات متفاوتی هستیم، به عنوان مثال،  گروهی اقامت در دامنه کوه و نزدیک دریاچه را بهترین گزینه برای اقامت در طبیعت می دانند، اما دیگران عبور از میان دشت ها و اقامت در کنار شکارگاههای طبیعی حیوانات را بهترین مکان برای اقامت می دانند. اینجاست که مزیت بسیار بزرگ این هتل های سیار متبلور می شود. بنابراین حال شما با این هتل های سیار می توانید همزمان هر دو گروه را راضی از این تور به خانه بازگرداند.

با توجه به استقبال بسیار گسترده گردشگران از این گونه تورها و هتل های سیار به تازگی دست اندرکاران این صنعت متوجه اماکنی تازه شده در این باره شده اند و اقدام به برگزاری تورهای بسیار مخصوصی نیز کرده اند که نمونه ای از این گونه تورها در ایالات متحده آمریکا به این صورت هست که یکی از شرکت های توریستی در این کشور از اشتیاق مردم به کشف طلا در اوایل قرن نوزدهم میلادی و تجربه داستان های بسیار جالب جویندگان طلا ، در کنار علاقمندی مردم به سفرهای دریایی استفاده کرده و با توجه به وجود پتانسیل های بسیار مناسب درمنطقه، از جمله بنادر کوچک دارای سیستم حمل ونقل ریلی مناسب یک تور تلفیقی را با نام جویندگان طلا برنامه ریزی کرده است.

این شرکت با در اختیار داشتن کشتی های تفریحی بسیار مناسب یا همان کروزها اقدام به جذب گردشگران کرده و گردشگران را با کروزهای بسیار مجلل خود راهی بندر SKAG WAY در منطقه آلاسکا که زمانی جولانگاه جویندگان طلا بوده راهی می کند ، این گروه از گردشگران پس چند روز اقامت در کابین های بسیار مجلل خود در کشتی و تجربه سفر دریایی در این بندر از کشتی پیاده می شوند و با استفاده از یک قطار توریستی که در واقع باز سازی شده یکی از قطار های قرن نوزدهم است همان مسیری را که جویندگان طلا در منطقه طی کرده اند را می پیمایند البته با امکانات بسیار متفاوت از آن دوره ولی همان تجربه را خواهند و پس از بازدید از معادن متروکه طلای قدیمی با کوله باری از خاطرات طلایی دوباره به کابین های گرم و نرم خود باز می گردند و روانه دیار خود می شوند.

به گزارش برخی از منابع محلی، این تور تلفیقی فقط در ماه جولای سال 2009 میلادی توانسته 29 کشتی کروز توریستی را به این بندر هدایت کند که این تعداد کشتی یعنی چیزی حدود 75000 گردشگر. بنابراین اگرچه این منطقه سالهاست که متروکه مانده و هیچ طلایی در آن نیست اما هنوز هم می تواند برای شرکت های توریستی و کمک به صنعت گردشگری منطقه  پولساز باشد .

بنابراین کارشناسان می گویند اگر کشورهایی که دارای این دو اقلیم هستند بتوانند از آنها به درستی استفاده کنند و رابطه بسیار منظمی را بین سیستم حمل ونقل ریلی و خطوط کشتی رانی خود برقرار کنند شانس بسیار بیشتری نسبت به دیگران در زمینه رشد صنعت گردشگری خود خواهند داشت. بنابراین اینگونه مزیت های قطارهای تفریحی باعث شده تا امروزه توجه بسیاری از سرمایه گذاران صنعت گردشگری به این خطوط موازی فولادی بیشتر جلب شوند. حالا می توان از ایران به عنوان یکی از پتانسیل های بسیار مناسب خاورمیانه نام برد ایران با توجه به دسترسی ایران به آبهای آزادانه جنوب و سیستم حمل و نقل ریلی مناسب بهترین پتانسیل را در زمینه اینگونه قطارها را داراست. به عنوان مثال ایستگاه های کوهستانی در شمال ایران و حتی ایستگاه های جنوبی ایران هرکدام به خودی خود بهترین گزینه برای جذب گردشگران داخلی و خارجی هستند و گسترش خطوط ریلی از سرخس تا آبادان می تواند بهترین گزینه برای رشد گسترش صنعت گردشگری خواهد بود.

این درست آرزویی بوده که هندوستان چندی است با بهره گیری از شبکه راه آهن بسیار گسترده خود که یادگار دوران استعمار انگلستان است ، به آن جامه عمل پوشانده و با برقراری خطوط راه آهن گردشگری خصوصی برای هر طبقه از گردشگران داخلی و خارجی امکان بازدید از سرزمین عجایب را به بهترین و ایمن ترین شکل فراهم کرده است، این در حالی است که ایران با توجه به بنادر جنوبی و خطوط راه آهن بسیار مناسب خود را در سرار ایران می تواند بزرگترین مرکز گردشگری ریلی در خاورمیانه بشمار آید و رونق صنعت گردشگری خود را شاهد باشیم.

عماد عزتی

اول بهمن ماه 1390

جای خالی شرکت های چندملیتی در صنعت گردشگری ایران

عدم سرمایه گذاری خارجی حلقه مفقوده در صنعت گردشگری ایران

با  توجه به اهمیت صنعت گردشگری در جهان امروزی هر کشوری سعی می کند سهمی قابل توجه از این صنعت نوظهور را به خود اختصاص دهد. امروزه کشورها سعی دارند با تبلیغات گسترده، ایجاد دفاتر گردشگری زنجیره ای در دیگر کشورها، تقویت زیر ساخت های گردشگری کشور یا هر روش دیگر که با شرایط و سیاست های آن کشور همسو باشد اقدام به جذب هرچه بیشتر گردشگر کنند.

اما با توجه به بحران مالی ایجاد شده در جهان و اثرات آن روی این صنعت بخصوص در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس اکثر شرکت های گردشگری کوچک با مشکلات شدید مالی مواجه شده اند و اقدام به واسطه گری کرده اند و در نهایت با درج چند نوبت آگهی در روزنامه ها اقدام به فروش مجوز یا دفاتر کارشان می کنند.

این گزارش را سازمان جهانی IATA تایید می کند که با توجه به کم شدن تقاضای سفر در جهان بخصوص در کشورهای کمتر توسعه یافته بسیاری از آژانس های مسافرتی زیر مجموعه این سازمان بین المللی دچار مشکلات جدی مالی شده اند و تصمیم به واگذاری امتیاز خود به شرکت های بزرگتر را گرفته اند هرچند که در ماهه های اخیر دوباره رونقی نسبی به این صنعت بازگشته است بخصوص در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس اما هنوز هم مشکلات مالی در این بخش خودنمایی می کنند و توان رقابت را از شرکت های کوچک و محلی منطقه را گرفته است.

این گزارش می افزاید: چندی است که بیشتر آژانس های کوچک اقدام به واسطه گری می کنند و فقط با فروختن بلیت برای شرکت های بزرگتر به گرفتن پورسانت های جزئی از آنها  بسنده کرده اند و هیچگونه تلاشی برای برگزاری تورهایی که خودشان مجری آنها باشند نکرده ا ند.

این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان این صنعت نوظهور در ایران پدیده فروش بلیت، پدیده ای دیرینه در آژانس های مسافرتی ایران بوده  است و شاید به جرات بتوان گفت بیشتر این دفاتر فقط فروشنده بلیت برای شرکت های بزرگتر هستند و خودشان هیچ قدرتی در برگزاری و مدیریت تورهای گردشگری را ندارند.

برخی از این کارشناسان عنوان می کنند اگر کمی به صفحات تبلیغاتی جراید نگاه کنیم بسیاری از اینگونه آگهی ها را خواهیم دید، که می توان گفت تعداد زیادی از آنها هرگز به عنوان یک شرکت گردشگری به ثبت نرسیده اند و فقط افرادی هستند که با استفاده از بی توجهی مسئولان این امر در ایران از این بازار آشفته استفاده کرده اند و اقدام به برگزاری تورهای بدون مجوز می کنند اکثر این تورهای بدون مجوز مربوط به کشورهای همسایه ایران هستند که رفت و آمد به آن کشورها آسان تر از دیگر کشورهاست. این آشفتگی در شناسایی آژانس های مجوز دار از بدون مجوزها باعث شده تا ضرر و زیان های بسیاری متوجه مسافران و گردشگران ایرانی شود و البته سالانه هزاران هزار دلار را از ایران به سمت کشورهای همسایه ایران سرازیر کند بدون هیچ گونه بازگشتی و یا سرمایه گذاری در زمینه تبادل گردشگری بین دو کشور.

این در حالی است که بیشتر آژانس های مسافرتی در ایران در واقع مسیری یک طرفه از ایران به مقاصد کردشگری کشورهای همسایه ایران را هدایت می کنند و تقریبا می توان گفت هیچ فعالیتی در جهت معکوس یعنی جذب گردشگر انجام نمی دهند و یا اگر هم فعالیتی شده اینقدر ضعیف و ناتوان بوده که راه به جایی نبرده است. البته مسایل مالی و عدم تبلیغ مناسب اصلی ترین دلایل این عدم موفقیت بوده اما به گفته برخی از کارشناسان با توجه به استقبال گسترده مردم از تورهای خارجی آژانس های گردشگری دیگر زحمتی به خود برای جذب گردشگر نمی دهند و فقط به فکر منافع مالی خود در حال حاضر هستند، که این منافع با اعزام گردشگر به دیگر کشورها برای آنها تامین شده است، نه در زمینه جذب گردشگر از دیگر کشورهای منطقه یا حتی دورتر.

به عنوان مثال همین چند هفته پیش نمایشگاه بین المللی صنعت گردشگری در کشور مالزی برگزار شده که حتی یک شرکت هم از ایران در آن حضور نداشته است در حالی که بیشترین تبلیغ در جراید برای اعزام دانشجو از ایران به این کشور بوده و تقریبا روزی نیست که برای برگزاری تورهای گردشگری در این کشور تبلیغی در روزنامه ها نباشد حال سئوال اصلی اینجاست که چرا نباید ایران در این نمایشگاه غرفه ای را به خود اختصاص داده باشد؟ در صورتی که حضور ایران در اینگونه نمایشگاه ها با توجه به مذهب مشترک بین دو کشور و یا کشورهای مشابه بیشترین پتانسیل را برای جذب گردشگر را خواهد داشت و بهترین موقعیت برای تورگردانانایرانی جهت ارایه توانمندی های ایران جهت جذب گردشگران خارجی به کشور بوده که البته از دست رفته است!

این نمایشگاه در شهر کوآلالامپور مالزی با حضور 200 شرکت بین المللی در زمینه خدمات گردشگری برگزار شد و در حاشیه آن نشست های بسیار مهمی بین هتلداران و دست اندرکاران صنعت گردشگری کشورهای شرکت کننده برگزار شده که می توان از به نشست هتلداران، شرکت های خدمات هواپیمایی و دیگر زیر مجموعه های این صنعت را اشاره کرد. اما ایران به عنوان پرجاذبه ترین و متمدن ترین کشور حاشیه خلیج فارس حتی در حد یک پوستر یا کتابچه هم از این فرصت نتوانست استفاده کند! در صورتی که کشورهای حاشیه نشین عرب منطقه حضوری بسیار پررنگ و چشم گیری داشته اند و توانمندی های گردشگری خود را به نمایش گذاشتند. بنابراین می توان به دلیل موفقیت این کشورها یعنی همسایگان عربی ایران در صنعت گردشگری پی برد.

اینجاست که به اهمیت حضور شرکت های چند ملیتی و بین المللی برای دمیدن روحی تازه به این صنعت بی رمق یعنی صنعت گردشگری ایران پی خواهیم برد. در این زمینه کمپانی هایی بسیار بزرگ و چند ملیتی مانند دناتا و الشامل با توجه به ارتباطات کاری و تجاری خود آمادگی خرید دفاتر گردشگری کوچکتر را در منطقه اعلام کرده . لئو فترل مدیر یکی از این دو شرکت متعقد است که شاید این موضوع استثمار آژانس های مسافرتی کوچک توسط اینگونه شرکت ها به نظرآید اما همین امر دریچه ای نوین را به روی صنعت گردشگری منطقه می گشاید.

از سوی دیگر پی. وی رانجیت P.V. RANJITH مدیر شرکت چند ملیتی و بین المللی الریامی Al REYAMI  که در زمینه صنعت گردشگری فعالیت گسترده ای دارد می گوید: امروزه شرکت های چند ملیتی و بزرگ مشغول بررسی فرصت های گردشگری در هر منطقه هستند و با توجه به اینگونه فرصت ها اقدام به خریدن دفاتر گردشگری می کنند، اینطور نیست که هر پیشنهادی از طرف اینگونه شرکت های عظیم مورد قبول واقع شود.

 او می گوید منطقه خاورمیانه و خلیج فارس از شرایط ویژه ای برای اینگونه شرکت ها برخوردار هستند بطوری که این شرکت های چند ملیتی با نگاهی ویژه اوضاع صنعت گردشگری منطقه را زیر نظر دارند و مشغول برنامه ریزی و سرمایه گذاری های بلند مدت در کشورهای این منطقه هستند بنابراین با توجه به اظهار نظر این کارشناسان و توانمندی های بالقوه ایران می توان به اهمیت ایران در این صنعت پی برد و از اشتیاق اینگونه شرکت ها برای سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران با آغوشی باز استقبال کر، البته در جهت منافع ملی و رونق گردشگری در راستای شرایط داخلی ایران.

در همین حال یکی دیگر از مدیران صنعت گردشگری در دبی به نام نارندرا بهاتیا Narendra Bhatia می گوید: خرید آژانس های کوچک توسط شرکت های بزرگ درواقع فرصتی طلایی برای صنعت گردشگری کشورهای منطقه است او اضافه می کند اکثر شرکت های محلی منطقه توان رقابت مالی و تجاری را با این شرکت های عظیم چند ملیتی ندارند بنابراین صنعت گردشگری کشورشان را با مشکل مواجه می کنند و در واقع مانند ترمز برای چرخ این صنعت عمل می کنند.

وی می افزاید: شرکت های بزرگ با توجه به امکانات مالی و توانمندی های خود می توانند جاذبه های گردشگری محل سرمایه گذاری خود را آنچنان در سطح جهان مطرح کنند که شاید سالها تلاش شرکت های محلی و کوچک نتواند حق مطلب را به دیگر کشورها بیان کند. به عنوان مثال تبلیغات گسترده نیازمند ارقام نجومی سرمایه گذاری و سیاستگذاری دقیق می باشد که واقعا از توان شرکت های محلی و کوچک خارج است و در صورت عدم مدیریت صحیح شاید نتیجه معکوس هم داشته باشد.

به عقیده کارشناس گردشگیر منوچهر قاسمی، گردشگران از راه تبلیغات صحیح وارد مناطق جدید توریستی می شود و اضافه می کند در ایران حتی ساده ترین تبلیغات موثر هم انجام نشده است به عنوان مثال کشورهای شناخته شده ای چون اسپانیا و چنین حتی با توجه به شهرت جهانی خود در زمینه گردشگری هنوز هم برای جذب حداکثری گردشگر به شکل گسترده ای دست به تبلیغات می زنند.

این در حالی است که کارشناسان صنعت گردشگری در ایران عنوان کرده اند : تبلیغات غیر اصولی و یک طرفه آژانس های گردشگری در ایران باعث شده که با توجه به هزینه کردن 550 میلیارد ریالی توسط آژانس های مسافرتی در زمینه تبلیغات تورهای خارجی، چیزی حدود یک میلیارد دلار را به جیب کشورهای خارجی واریز کند بدون اینکه هیچ برگشتی برای این سرمایه گذاری باشد و فقط به نفع دیگران زحمت کشیده شده است. اما اگر به تبلیغات خارجی اینگونه آژانس ها برای جذب گردشگر خارجی به ایران توجه کنیم شاید تعداد کمی بروشور و پوستر را که عکس تخت جمشید یا سی و سه پل روی آن چاپ شده باشد ببینیم یا در بهترین شرایط با اجاره کردن غرفه ای  در یکی از نمایشگاه های نچندان مهم و پذیرایی از مراجعه کنندگان با چای و نبات و پسته خلاصه شده باشد اما این روش تبلیغ غیر اصولی هرگز برای جلب گردشگران به ایران جواب نخواهد داد چون از توانمندی های گردشگری ایران سخنی به میان نیامده است به عنوان مثال اگر آمار بگیریم تعداد کمی از هتل های ایران به اینترنت دسترسی دارند و امکانات خود را در این شبکه ارایه داده اند یا ...

برخی کارشناسان مسایل مالی و عدم توانایی رقابت با شرکت های دیگر را اصلی ترین مشکل این بخش را در ایران عنوان کرده اند و برخی هم سازمان های مرتبط را مسئول می دانند اما هرچه هست عدم سرمایه گذاری خارجی و عدم حضور شرکت های بین المللی در صنعت گردشگری ایران بسیار خودنمایی می کند.

در این راستان مدیر ارشد شرکت خدمات گردشگری BCD در حاشیه برگزاری نمایشگاه مالزی عنوان کرده : دوره شرکت های گردشگری کوچک به سرآمده و شرکت های چند ملیتی با توجه به امکانات مالی و توانمندی های خود در حال بلعیدن شرکت های محلی و کوچک هستند. از سوی دیگر وی عنوان کرده که اینترنت و خدمات آن لاین در دنیای مجازی توانسته بسیاری از شرکت های کوچک را از صحنه رقابت خارج کند به گونه ای که خدمات آن لاین شرکت های بین المللی آنقدر قوی و دقیق عمل می کنند که در واقع حضور شرکت های گردشگری کوچک در این صنعت بی معنا خواهد شد.

پائول تراسی در این باره عنوان کرده: اهمیت و پتانسیل بسیار بالای منطقه خاورمیانه و خلیج فارس باعث جلب نظر ابر شرکت های بین المللی به این منطقه شده و البته فرصتی بسیار مناسب را برای رشد و ارتقاء این صنعت در منطقه ایجاد کرده است. همچنین وی می افزاید: این تغییرات با توجه به پتانسیل منطقه قابل پیش بینی بوده و شاید بتوان گفت هر کشوری که بتواند از حضور اینگونه شرکت ها در صنعت گردشگری خود استفاده کند برنده واقعی در این میدان خواهد شد.

به عنوان مثال او می گوید: چند سال پیش شرکت های عربستانی تمامی فعالیت های گردشگری کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را به خود اختصاص داده بودند اما با به راه افتادن این دومینو در جهت جابه جایی قدرت بین شرکت های محلی و بین المللی حال این شرکت های چند ملیتی هستند که به جای عربستانی ها در منطقه سرمایه گذاری کرده اند.

در این زمینه می گوید: هر چند هر روز شاهد افزایش آگهی های فروش دفاتر گردشگری در جراید هستیم اما حضور پررنگ شرکت های چند ملیتی در منطقه باعث شده که صنعت گردشگری منطقه هرگز از رونق نیافتد بلکه برای گردشگران دیگر کشورها جذاب باشد.

با توجه به این موارد لازم است مدیران صنعت گردشگری ایران توجه ویژه ای به این موضوع یعنی برقراری ارتباط با شرکت های چند ملیتی را داشته باشند و از برگزاری نمایشگاههای مشابه ، نمایشگاه مالزی که یک کشور مسلمان نشینی است استقبال کنند و حضوری پررنگ در آنها داشته باشند با بتوانند پتانسیل های بسیار بالای ایران را به دیگر کشورها معرفی کنند. تا هم مسافران ایرانی با فرصت های جدیدی روبرو شوند و هم جاذبه های گردشگری ایران دوباره رونق گیرند و شاهد ازدحام گردشگران خارجی در کنار خود باشند.

تایتانیک دوباره از لندن لنگر کشید

تایتانیک نامی که همه ما با شنیدن آن به یاد غم انگیز ترین حادثه کشتی رانی در اوایل قرن نوزدهم میلادی خواهیم افتاد دوباره از لندن لنگر کشید و با 1300 مسافر راهی نیویورک شد.

اگرچه زیبایی فیلم سینمایی تایتانیک همچون پلانی کوتاه از پیش چشمانمان می گذرد اما بازهم ناراحتی و اندوه به سرعت دوباره از راه می رسد و ذهنمان را به خود مشغول و به یاد قربانیان آن حادثه در افکار خود غرق می شویم. ناله ها و شیون مسافران سردرگم و حتی فراتر از آن احساس سرمای آبهای سرد اقیانوس در بدنمان می تواند احساسی ناخوشایند برایمان به ارمغان بیاورد اما همه و همه پس از گذشت یک قرن از این حادثه جای خود را به بزرگداشت و برگزاری نمایشگاهها و یا حتی فراتر از آن برگزاری تورهای گردشگری دریایی برای یکصدمین سالگرد این حادثه غم انگیز داده اند. امسال که یکصدمین سالگرد غرق شدن این کشتی غولپیکر فرارسیده کمتر کسی عکس یا مطلبی درباره این کشتی نشنیده یا ندیده است هرچند تایتانیک از یکصدسال پیش نامی آشنا برای بشر بوده و هست.

اما شاید این حادثه تلخ فرصتی را برای سرمایه گذاری و برگزاری تورهای گردشگری مهیا ساخته که کمتر کسی یا شرکتی به آن توجه کرده بود. شاید به این دلیل که از خودشان می پرسیدند آیا یادآوری این خاطره تلخ می تواند سوژه ای مناسب برای برگزاری تورهای دریایی و گردشگری باشد؟ چه کسی حاضر به پرداخت هزینه اینگونه تورها می شود . همین سئوال ها در کنار صدها پرسش دیگر باعث شده تا فرصتی بسیار طلایی در اختیار صنعت گردشگری جهان قرار گیرد.

فرصتی که امسال به بهترین شکل توسط شرکتی در انگلستان غنیمت شمرده شده و مورد استفاده قرار گرفت و با بهترین و بیشترین استقبال هم از سوی گردشگران وماجراجویان دریایی روبرو شد.

همگی از اهمیت صنعت کشتی رانی در زندگی امروزی خود و بخصوص جایگاه ویژه آن در رشد و گسترش صنعت گردشگری آگاهیم و البته به این موضوع هم واقفیم که علاقه انسان از گذشته های دور به شناخت دنیای ناشناخته های آنسوی اقیانوس باعث شد که دل به دریا بزند و این صنعت را مطابق خواسته های خود گسترش دهد و یا حتی همین علاقه باعث شد که تراژدی تایتانیک به وقوع بپیوندد و سوژه ای برای سرمایه گذاری شناخته شود.

از این رو اکثر شرکت های گردشگری هم اکنون اقدام به سرمایه گذاری بسیار زیادی در زمینه صنعت گردشگری دریایی کرده اند و گام در رقابتی تنگاتنگ برای دراختیار گرفتن مدرن ترین و مجلل ترین کشتی های گردشگری نهاده اند این شرکت ها همیشه سعی دارند شناورهای خود را به ناشناخته ترین نقاط اقیانوس ها بفرستند تا مسافران بیشتری را روی عرشه کشتی های تفریحی خود یا همان کروزهایشان ببینند.

اما ظاهرا دستیابی به دور افتاده ترین نقاط کره زمین تضمین کننده موفقیت این شرکت ها جهت برگزاری تورهای دریایی نبوده بلکه فرصت سازی و استفاده بهینه از آن برایشان سرنوشت ساز بوده است بطوری که حتی تلخ ترین حادثه صنعت دریانوردی که در آن حدود 1600 نفر جان باختند را به فرصتی طلایی برای سرمایه گذاری تبدیل کرده اند.

شاید اگر سازندگان کشتی تایتانیک ادعا نمی کردند که این کشتی هرگز غرق نخواهد شد امروز و پس از یک قرن این فرصت به دست نمی آمد چون همین ادعا باعث شد تا دوباره کشتی خاطره ها از لندن لنگر بکشد و 1300 نفر مسافر از عرشه آن برای بدرقه کنندگان خود دست تکان دهند و با خاطری آسوده دل به دریا بزنند.

اگرچه چندی پس از این حادثه موضوع آن سوژه بسیای از فیلم ها ، کتاب ها و نمایشگاهها بود اما امسال در کنار حراج وسایل بازمانده از تایتانیک مثل آخرین منوی غذا، آخرین نامه یکی از مسافران این کشتی ، کلید یکی از انبارهای تایتانیک و چمدان لباس یکی از بازماندگان شاهد کاربردی نوین برای آن در صنعت گردشگری بودیم.

این کاربرد نوین چیزی به غیر از برگزاری تور سفر دریایی کشتی خاطره ها از لندن به نیویورک نبود دقیقا از همان مسیری که کشتی تایتانیک در سال 1912 قرار بود بپیماید. هرچند این سفر عاقبت خوشی در آن سال نداشت اما یکصد سال بعد حضور نوه یکی از بازماندگان تایتانیک در این کشتی تفریحی باعث شده که تعدادی از عروس و دامادهای دهکده جهانی با زنده کردن خاطره آن سفر بدون پایان سرآغازی شیرین در زندگی خود را رقم زنند و در کنار دیگر علاقمندان و گردشگران به یاد قربانیان آن حادثه دل به دریا بسپارند.

حتی برگزاری موزه ای به نام شب خاطره با ساختمانی شبیه به تایتانیک به عنوان دیگر نوآوری یکصدمین سالگرد این حادثه نتوانست همانند این تور ابتکاری جالب برای جلب گردشگران و سرمایه گذاری در این صنعت بشمار آید. لنگر کشیدن کشتی خاطره ها از لندن به سوی نیویورک ابتکاری بسیار جالب از سوی یکی از شرکت های توریستی بود که تاکیدی دوباره بر فرصت سازی در صنعت پردرامد گردشگری قرن 21 عنوان شده است.

این شرکت حتی برای تضمین موفقیت خود پارا فراتر گذاشته و در کنار برگزاری این تور ویژه اقدام به برگزاری تورهای جانبی دیگری برای بازدید از بلفاست یعنی زادگاه تایتانیک کرده که البته این نکته سنجی توسط دست اندرکاران این شرکت توانسته موفقیتی بسیار جالب را برای آنها به ارمغان بیاورد. هرچند اقدامات مشابه اما بسیار ضعیف در این زمینه انجام شده بود که می توان به برگزاری توری هنگام ساخت لنگر تایتانیک و یا حتی بازسازی آن در شهر بلفاست اشاره کرد اما نکته سنجی به موقع و فرصت سازی این شرکت تواسنت مجموعه ای کامل را به نام تور کشتی خاطره ها در اختیار علاقمندان و ماجراجویان دریایی قرار دهد که کمتر کسی می توانست آن را مجموعه را نادیده گرفته و بی تفاوت از کنار آن عبور کند بصورتی که گروهی از گردشگران و مسافران این کشتی با پوشیدن لباس مرسوم درآن زمان یعنی سال 1912 میلادی سعی کردند به این شرکت در رسیدن به اهداف خود کمک کنند.

به هر حال با توجه به اهمیت صنعت گردشگری دریایی و رونق روز افزون آن ، کشورهای ساحلی و البته دست اندرکاران این صنعت همگی به دنبال یافتن راهکارهایی نوین برای جذب حداکثری گردشگر هستند که یکی از آنها یکصدمین سالگرد غرق شدن کشتی تایتانیک بود.

البته شاید فرصت های زیاد دیگری هم از دید دست اندرکاران این صنعت پنهان مانده باشد ولی به هرحال پس از یکصد سال یاد و خاطره تایتانیک توانست رونقی دوباره به صنعت گردشگری دریایی هدیه دهد اما اینگونه سالگردها نه لزوما غم انگیز می تواند مناطقی چون بلفاست را در کانون توجه تورگردانان و سرمایه گذاران صنعت گردشگری قرار دهد.

اخبار حاشیه ای

آخرین نامه جان ادوارد سیمپسون از داخل کشتی تایتانیک به تاریخ 11 آوریل 1912 به مادرش در شهر بلفاست که در آن از شکوه وجلال تایتانیک نوشته شده است به زودی با قیمت پایه 50 هزار دلار به حراج گذاشته خواهد شد اما بازماندگان او از خریدار این اثر خواسته اند در صورت امکان آن را به موزه شهر بلفاست هدیه دهد تا همگان توان بازدید آن را داشته باشند.

حراج آخرین منوی غذای تایتانیک که مربوط به قسمت فرست کلاس روی میز دکتر واشینگتن داج بوده به قیمت 76 هزار پوند و کلید انبار چراغ های روشنایی قایق نجات هم که توسط یکی از خدمه کشتی که از این حادثه جان سالم به دربرده به قیمت 59 هزار پوند در حراجی بفروش رفته است

همیشه و همجا به فکر سفر باشید

تشکیل ستاد مرکزی دائمی سفر در ایران

 با هدف ارتباط بیشتر بین خصوصی ها و دولتی ها و ترویج سفر

هر ساله اسفند ماه و چند روز مانده به تحویل سال نو شور و هیجان خاصی بین مردم بچشم می خورد همه مشغول برنامه ریزی برای چگونه گذراندن تعطیلات خود هستند؛ برخی بار سفر داخلی یا خارجی بسته اند و برخی تصمیم به استراحت در شهر و دیار خود گرفته اند.

اما این شور و هیجان همیشه در بعضی از ادارات و ارگان های دولتی یا حتی خصوصی ها، زودتر شروع می شود و عملکرد آنها در ایام تعطیلات از سوی مردم و مسئولان زیر ذره بین قرار می گیرد. بطوری که پس از سپری شدن این ایام هردو گروه مشغول بررسی نقاط ضعف و قوت این ادارات یا سازمان ها خواهد بود. اگرچه رفتار خود حکایت از مقطعی بودن برنامه ریزی ها در هر دو گروه یعنی مردم و دست اندرکاران دارد و هیچ نشانی از تصمیمگیری های بلند مدت آنها نیست. اینجاست که ناخودآگاه به یاد ضرب المثل معروف که می گوید: «از این ستون به آن ستون فرج است» خواهیم افتاد. اگرچه ، گاه گاهی هم در این میان با توجه به کاستی های موجود تصمیماتی توسط دولتی ها گرفته شده و درستورالعمل هایی صادر می شود تا سال بعد این نواقص وجود نداشته باشد، اما حکایت همچنان باقی است.

امسال هم که چند روزی بیش از شروع آن نگذشته و هنوز هم تب و تاب نو شدن سال در جای جای میهن عزیزمان مشهود است این روند ادامه داشت؛ اما با قدری تفاوت و حساسیت بیشتر از سال های گذشته که توجه بیشتر هر دو گروه یعنی مردم و مسئولان را طلب می کند.

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که از قدیم الایام به عنوان رکن اصلی مسئول این ایام یعنی تعطیلات نوروزی بوده همیشه بیشترین مسئولیت را برعهده داشته و دارد. اما همانطور که گفته شد نوروز 1391 برای این سازمان نقطه عطفی بود که همگان منتظر رسیدنش بودند تا عملکرد آن را بررسی کنند و با توجه به نحوه عملکرد این نهاد مسئول آینده صنعت گردشگری ایران را پیش بینی و البته برنامه ریزی کنند.

به عبارت دیگر نوروز امسال برای این سازمان حکم امتحان نهایی را داشت و نتیجه آن برای ورود به مقطعی بالاتر از نظر کارشناسان بسیار پراهمیت عنوان شده بود. طبق شرایط جدید ایران از نظر تحریم های یکجانبه غرب و البته نواسانات نرخ ارز در کشور همه این کارشناسان و دست اندرکاران صنعت گردشگری ایران چه خصوصی و چه دولتی ها از ماهها قبل مشغول بررسی شرایط و ارایه راهکارهای مناسب این وضعیت بودند و بسیاری از آنها نوروز امسال را برای آینده صنعت گردشگری ایران سرنوشت ساز عنوان کرده بودند و البته گروهی هم این شرایط را به عنوان فرصتی طلایی برای صنعت گردشگری ایران می دانند.

 بنابراین از آنجایی که متولی اصلی برگزاری این مراسم سازمان میراث فرهنگی هست تمام نگاهها همچون گذشته معطوف تصمیمات این سازمان بود. هرچند امسال با توجه به شرایط موجود بسیاری از مسافران نوروزی و علاقمندان به سفرهای خارجی تصمیم به ماندن داخل خاک ایران گرفتند و به جمع مسافران داخلی پیوستند بطوری که تقریبا سفرهای نوروزی امسال تقریبا 27 درصد نسبت به سال قبل افزایش نشان داد و سنگینی بار هدایت اینگونه سفرها بردوش این نهاد دولتی بیشتر جلوه گر شد. به هر حال روز موعود رسید و برگه امتحانی پیش روی اصلی ترین نهاد مسئول در ایران قرار گرفت، ظاهرا این سازمان هم که با آمادگی کامل وارد جلسه امتحان شد و در نگاه اول توانست این امتحان را به خوبی پشت سر بگذارد ، اما گاهی هم پاسخ مناسب به سئوالات امتحانی نداد .

سازمان میراث فرهنگی با توجه به مسئولیت یادشده امسال هم اقدام به تشکیل ستاد مرکزی و دائمی تسهیلات سفر در ایران کرد، البته لازم به یادآوری هست که این ستاد قبلا تشکیل شده بود. اما امسال این ستاد کمی تغییرات را به خود دید بطوری که از این ستاد تمرکز زدایی شد و در بسیاری از استان های گردشگر پذیر مثل استان اصفهان، اردبیل، همدان و حتی برخی مناطق آزاد بطور مستقل شروع به کار کرد . بنابراین می توان از ایجاد این ستاد در استان های گردشگر پذیر به عنوان برگ برنده سازمان یاد کرد، سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری امسال علاوه برخدمات همیشگی خود با راه اندازی پورتال (وب سایت اینترنتی به نشانی http://www.stsi.ir) این سازمان قبل از آغاز تعطیلات نوروزی 1391 با شعار «ایران سرزمین شکوه و زیباییها» جدیت خود برای رونق صنعت گردشگری ایران را به همگان نشان داد.

 اگرچه به حق عملکرد این سازمان در کوتاه مدت یعنی تعطیلات گذشته، با توجه به افزایش چشمگیر تعداد سفرهای نوروزی امسال خوب بود و توانست به خوبی سفرهای نوروزی را هدایت و مدیریت کند. اما متاسفانه نتوانست به معنای واقعی این ستاد را دائمی کند و در بسیاری از موارد همچون گذشته که ستادها کاملا مقطعی و کوتاه مدت تصمیم گیری می کردند دوباره تکرار مکررات کرد. به عنوان مثال می توان به مصاحبه مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل با خبرگزاری فارس در اسفند ماه سال 1390 اشاره کرد.  وی می گوید:« این ستاد (ستاد دائمی تسهیلات سفر) با هماهنگی و همکاری دستگاه های ذیربط فعالیت خود را از آغاز کرده و تا 15 فروردین سال آینده فعال خواهد بود.»

لازم به یادآوری نیست که ستاد مدیریت سفرهای نوروزی با توجه به نام خود سالهای گذشته همیشه چند روز قبل از شروع تعطیلات نوروزی تشکیل می شد و با اتمام تعطیلات نوروزی به کار خود پایان می داد بنابراین زیاد توان مدیریت بلند مدت اینگونه سفرها را نداشت. همین مقطعی بودن ایجاد اینگونه ستادها باعث می شد تا مسئولان و دست اندرکاران آن صرفا به فکر گذراندن این ایام باشند و تصمیمات کوتاه مدتی را اتخاذ می کردند که بعضا به جز صرف هزینه و بدون بازده بودن  آنها حاصل دیگری نداشت و ظاهرا در برخی از استان ها هنوز همین رویه ادامه دارد و نشانی از دائمی شدن آنها نیست.

 اما در ابتدای کار ایجاد اینگونه ستادهای دائمی در برخی استان ها با وجود کاستی های موجود توانسته مفید واقع شود و بسیاری از دست اندرکاران صنعت گردشگری ایران را به آینده ای روشن دلگرم کند. تشکیل این ستاد دائمی را می توان به عنوان عیدی سازمان میراث فرهنگی به صنعت گردشگری ایران در دو بخش خصوصی و دولتی دانست و امیدوار بود که این ستاد بتواند با حضور خود و رویکردهای جدید، زمینه پیوند هرچه بیشتر دو بخش خصوصی و دولتی را در این صنعت بسیار مهم ایران را ایجاد کند.

حال که این ستاد با شعار «همگانی، همه مکانی و همه زمانی کردن سفر» پا به عرصه وجود گذاشتند هرگز نباید از ایجاد فرصت های جدید و معرفی توانمندی های گردشگری ایران غافل شود و فقط به بازار داخلی چشم داشته باشد بلکه شاید بتوان گفت که باید با استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی بیشتر به بازار خارجی جهت جذب گردشگران خارجی به ایران بیاندیشد. این موضوع را می توان دقیقا به عنوان پاشنه آشیل صنعت گردشگری ایران دانست که ظاهرا هنوز اهمیت آن توسط مسئولان امر جدی گرفته نشده بطوری که در پورتال اختصاصی ستاد تسهیلات سفر در ایران که به تازگی افتتاح شده است صرفا اطلاعات به یک زبان و آنهم فارسی بسنده کرده اند و هیچ نشانی از راهنمایی گردشگران خارجی یا حتی حرکتی برای جذب حداکثری آنها به سمت تمدن و فرهنگ ایران زمین نیست.

به هرحال با توجه به نیمه پر لیوان ، نوروز 91 ستاد دائمی تسهیلات سفر کشور  با ایجاد ستاد اسکان مسافران نوروزی ، غرفه های صنایع دستی ، معرفی توانمندی های گردشگری استان ها و توزیع بروشورها و نقشه های گردشگری بین مسافران نوروزی توانست نمایانگر این موضوع باشد که با کمی دقت و اتخاذ تصمیمات بلند مدت می توان به داد صنعت از نفس افتاده گردشگری در ایران رسید و رونقی دو چندان را به آن بخشید البته نباید از یاد ببریم که سیاست این سازمان باید به جذب گردشگران خارجی باشد نه صرفا ایجاد تسهیلات سفر برای هموطنان عزیز چون به خودی خود هنگام ایجاد شرایط ورود گردشگران خارجی به داخل مرزهای ایران تمامی امکانات سفر برای هموطنان نیز فراهم خواهد شد بنابراین این سیاست می تواند تیری باشد برای دو نشان. 

فروردین 91

عزتی

گردشگری حلال (گردشگری اسلامی)

گردشگری حلال (گردشگری اسلامی)

گردشگری و صنایع وابسته به آن در قرن حاضر به عنوان یکی از صنایع مهم برای درآمد زایی در کشورها شناخته شده و هر کشور در این کره خاکی سعی در گسترش این صنعت نوظهور دارد که البته ایران هم از این قاعده خارج نیست.

اگرچه طبق متن قران کریم همه مردم و بخصوص مسلمانان به سفر و کنجکاوی در آفریده های خداوند متعال برای دریافتن واقعیت عظمت پروردگار خود تشویق شده اند . اما گاهی با توجه به فرهنگ و باورهای دینی در ایران شاید بسط و گسترش صنعت گرشدگری کاری دشوار و دور از انتظار به نظرآید ولی در اصل همین تعالیم و آیین های دینی خود می توانند بهترین فرصت برای رشد و گسترش این صنعت پردرآمد قرن حاضر در ایران باشد.

عبدالصاحب الشاکری ناشر مجله گردشگری اسلامی و مدیر انجمن نیکوکاری عراق در لندن، مفهوم گردشگری اسلامی را وسیع تر از آن می داند که با تعریفی واحد مشخص و تبیین شود. وی در این باره می گوید: گردشگری اسلامی به انواع گردشگری می گویند که در آن گردشگر از جهتی پایبند به آموزه های اسلامی و دینی باشد و از سوی دیگر با کنجکاوی برای شناخت بهتر تمدن های کهن و پیشینیان خود سفر کند.

وی متعقد است که گردشگری بطور کلی باعث شادابی و تقویت روحیه گردشگران می شود حال اگر محیط این سفر طبق تعالیم دینی ما یعنی دین پاک اسلام باشد بهترین تاثیر مادی و معنوی را خواهیم داشت همانطور که می دانیم دین اسلام دید ویژه ای به سفر و گردشگری داشته البته نه بصورت مادی امروزه بلکه از قدیم با دیدی روحانی به این موضوع اهمیت داده و جهت رشد و ارتقای دانش و فرهنگ بشر به آن نگاه کرده و بهترین دلیل این موضوع را فریضه حج برای مسلمانان جهان عنوان می کند که هر ساله تعداد زیادی از مسلمانان را در مکه دور هم جمع می کند تا در کنار تجمع روحانی و فرایض دینی با تمدن و فرهنگ یکدیگر آشنا شوند. بنابراین این نشانه بسیار روشن را هرگز نباید نادیده بگیریم و فرصتی که دین مبین اسلام برایمان ایجاد کرده را از دست بدهیم.

در این زمینه ایران با توجه به فرهنگ غنی و دین رسمی کشور و البته با توجه به پتانسیل بسیار عظیم خود در صنعت گردشگری سالهاست که برای رشد و گسترش صنعت گردشگری خود که می تواند جایگزین صنعت نفت باشد تلاش کرده اما متاسفانه شاید مسئولان برنامه ها و هدفهای مناسبی را مد نظر نداشته و فرصت های زیادی را در این زمینه از دست داده است.

همگان براین امر واقفیم که صنعت گردشگری در قرن حاضر از توجه ویژه سرمایگذاران برخوردار شده و دلیل اصلی آن اینگونه عنوان شده که این صنعت پاکیزه و مفرح است و از هرگونه آلوده سازی محیط زیست به خودی خود مبراست و البته صنعتی درآمدزا و زمینه ساز اشتغالزایی بسیار مناسبی در کشورهاست. بنابراین لزوم رشد و گسترش این صنعت در کشورها برهیچ کس پوشیده نیست. هستند کشورهایی که صرفا رشد و گسترش این صنعت را مد نظر دارند اما به نظر بسیاری از دست اندرکاران و کارشناسان صنعت گردشگری این برخورد باعث ایجاد مشکلات عمده ای برای کشور در بلند مدت خواهد شد بطور کلی کارشناسان صنعت نوظهور گردشگری و البته جامعه شناسان نادیده گرفتن فرهنگ و عقاید کشور را صرفا برای رشد صنعت گردشگری منطقی نمی دانند.

حال سئوال اصلی اینجاست که ایران با توجه به پتانسیل بسیار مناسب خود در این زمینه و البته آموزه های دینی خود چگونه می تواند برای صنعت گردشگری خود زمینه سازی کند و این صنعت پولساز قرن حاضر را احیاء کند؟ طبق آمار ایران اسلامی توان جذب بیش از 5 میلیون گردشگر را سالانه دارد اما تنها حدود یک و نیم میلیون گردشگر از ایران بازدید می کنند!!!!؟؟؟

این تفاوت چشمگیر و فاحش این سئوال پیش خواهد آمد که چرا اینهمه تفاوت بین توانایی و واقعیت صنعت گردشگری ایران وجود دارد ؟

برخی کارشناسان ، فرایض دینی ایران را در این موضوع دخیل می دانند و برخی دیگر عدم زیرساخت های مناسب را علت اصلی این مشکل عنوان کرده اند و البته راهکارهای متفاوتی هم توسط هر دو گروه برای رفع این مشکل عنوان شده .

اگرچه تعدادی دیگر از دست اندرکاران صنعت گردشگری هستند که مشکل گردشگران خارجی در ایران را اینگونه عنوان می کنند که مشکل گردشگری ایران مشکل پوشش اسلامی و فرایض دینی نیست بلکه دست اندرکاران دولتی بخش گردشگری ایران باید خطوط قرمز مشخصی را برای صنعت گردشگری ایران مشخص کنند و برای آنها جایگزین های مناسبی با فرهنگ و آموزه های دینی خود معرفی کنند و از موازی کاری بپرهیزند.

کیوان بیانی، رییس آژانس پاتریس، شاخه توریسم اسلامی را شاخه‌ای نوپا در صنعت گردشگری ایران می داند  و می گوید: «برای شناخت توریسم اسلامی و طریقه توسعه این بخش از صنعت گردشگری باید از تجربه‌های دیگر در شاخه‌های مختلف توریسم استفاده کرد و از آنها برای هرچه بهتر پیاده کردن ایده‌های رونق توریسم اسلامی بهره ببریم.»

بیانی در ادامه  می گوید: به عنوان مثال رقص های سنتی و باستانی ایران که از اصلی ترین جاذبه های گردشگری مناطق ایران هستند را می توان با گروه های مردان طبق دستوران دین اسلام برگزار کرد و در بخش دیگری از سخنان خود می افزاید که برنامه های شبانه در گردشگری ایران معنی ندارد در صورتی که اکثر گردشگران خارجی علاقمند به شب نشینی ها پس از شام دارند این گردشگران علاقمند هستند که پس از صرف شام در کنسرت های زنده موسیقی محلی یا زنده کشور مقصد خود شرکت کنند که این موضوع در ایران زیاد قابل اجرا نیست بنابراین مجبور هستیم پس از صرف شام گردشگر را به اتاق هتل خود برگردانیم که زیاد برای گردشگران خوشآیند نیست، در حالی که کشور ترکیه و همسایه مسلمان ما توانسته از همین موضوع بیشترین و بهترین استفاده را برای رضایت گردشگران ورودی به کشورش استفاده کند.

با توجه به این موضوع و قوانین و کاستی های موجود در ایران دست اندرکاران صنعت گردشگری ایران مبحث گردشگری اسلامی یا گردشگری حلال را برای نجات صنعت گردشگری ایران مطرح کرده اند  و البته برنامه ریزی بسیار زیادی هم در این باره شد اما متاسفانه دوباره به دلیل عدم هماهنگی بین فعالان صنعت گردشگری دولتی و خصوصی این پیشنهاد تا کنون موفق نبوده.

در این زمینه قادری مدرس جهانگردی در دانشگاه علامه طباطبایی عنوان می کند: شعار ایران قلب جهانگردی جهان خواهد شد نشان از بی خبری مسئوولان و دست اندرکاران این صنعت از فاصله بسیار زیاد ایران و دیگر کشورهای جهان در این صنعت خواهد بود.

وی همچنین می گوید: صنعت جهانگردی توسط شرکت های بزرگ و چند ملیتی در جهان اداره می شود بنابراین اگر قصد موفقیت در آن را داریم باید سیاست های درهای باز را داشته باشیم تا این شرکت ها خود به خود کارشان را انجام دهند چون پتانسیل مناسب ایران بیشتری جاذبه برای اینگونه افراد در جهان است. قادری می افزاید: البته این سیاست می تواند با توجه به امنیت ایران و طبق آموزه های دینی باشد و صرفا با کشورهای اسلامی انجام پذیرد.

بنابراین نباید دایم از آنچه داشتیم و داریم سخن بگوییم بلکه باید به الگوهای موفق وموافق با سیاست های کشور توجه داشته باشیم. در همین راستا محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران می گوید: کشورهای اسلامی می توانند به واسطه رشد صنعت گردشگری مناسبات فرهنگی و اقتصادی خود را تقویت کنند و در تثبیت صلح و امنیت جهانی موثر باشند.

همچنین بسیاری از فعالان گردشگری ایران عنوان می کنند از طریق رشد و گسترش صنعت گردشگری در ایران و با رشد ورود گردشگران خارجی به ایران می توان اعتقادات و عقاید دینی اسلام را به دیگر کشورها و بطور واقعی معرفی کرد و مانع از تبلیغات سوء دیگران علیه ادیان مختلف بخصوص دین مبین اسلام شد.

بسیاری از این فعالان حضور گردشگران بین مردم و ساکنان ایران را که دارای سنت ها و اینی منطبق با اسلام هستند را موثر ترین راه تبلیغ توانایی های گردشگری ایران براساس گردشگری حلال دانسته و می گویند در کنار این تبلیغ رشد صنایع وابسته را شاهد خواهیم بود.

این گروه معتقدند که مردم ایران زمین دارای سنت هایی هستند که با فرهنگ اسلامی آمیخته شده بنابراین زمینه اصلی رشد گسترش صنعت گرشدگری اسلامی یا حلال در کشور فراهم و بالقوه است که نباید نادیده گرفته شود.

طبق آمار و اسناد مربوطه طی چند سال گذشته کشورهای زیادی سعی در برقراری ارتباط در این صنعت با ایران و فعالسازی حوزه گردشگری دو طرف داشته اند اما متاسفانه این ارتباط نتیجه ای جز تبدیل شدن ایران به عنوان بازار هدف برای آنها نداشت و از نظر تبادل گرشدگری ایران صادر کننده گروه زیادی از گرشدگران به دیگر کشورها بود که نشان دهنده عدم هماهنگی و نبود مدیریت مناسب بین مراکز و نهادهای دست اندرکار این صنعت خواهد بود.

عبدالحسین فخاری، مدیر مرکز تحقیقات و اطلاع رسانی اتاق اسلامی می گوید: ایران در زمینه راه اندازی و آماده سازی زیر ساخت های گردشگری اسلامی و حلال غفلت کرده و از رقبای اصلی خود مثل ترکیه و مالزی بسیار عقب افتاده . وی می افزاید در سراسر این کره خاکی 57 کشور اسلامی وجوددارد که این تعداد کشور به خودی خود می توانند پایه گذاری بسیار دقیقی برای اینگونه گردشگری یعنی گردشگری حلال در سراسر جهان داشته باشند و با ایجاد ارتباط هرچه بیشتر گردشگران بین آنها می توان فرهنگ ها را نیز به یکدیگر نزدیک کرد و دین مبین اسلام را به شکل واقعی و اصیل خود به دنیا معرفی کرد.

وی می گوید: رشد و گسترش هتل های حلال در سراسر جهان از جمله کشور تایلند و پروژه های مشابه در دیگر کشورهای غیر اسلامی حاکی از پتانسیل مناسب در صنعت گردشگری کشورهای مسلمان و البته اهمیت اقتصادی آن برای دیگر کشورها ست.

بنابراین حال که ایران که جزو یکی از کشورهای تاثیر گذار اسلامی در جهان است چرا باید از این واقعیت غافل واز این غافله عقب مانده باشد؟! در حالی که کشورهای غیر اسلامی یا حتی اسلامی از این فرصت طلایی حداکثر استفاده را برده اند به عنوان مثال طبق اعلام مرکز ICTC( زنجیره گردشگری کشورهای اسلامی: ترکیه با سرمایه گذاری بسیار مناسب خود در شهر قونیه و مقبره مولانا توانسته سالانه حدود 10 میلیون گردشگر را به این شهر جذب کند. این در حالی است که در کشور ایران علاوه بر حضور پرفیض حرم مطهر امام رضا (ع) و شمار زیادی از معابد و کلیساهای بی بدیل که هر یک از آنها به خودی خود توانایی جذب حداکثری گردشگران را به ایران دارند نتوانسته موفق باشد.

به عنوان مثال یکی از قدیمی ترین کلیساهای جهان به نام «اسپاخور» در شهر ارومیه ایران قرار دارد و همین همزیستی اقلیت های دینی در ایران و کنار ساکنان مسلمان کشور می تواند به عنوان اصلی ترین دلیل توسعه گردشگری مذهبی باشد. در این راستا استاد دانشگاه کوالالامپور مالزی غدیر دین در همایش توریسم اسلامی می گوید: مهمانوازی اسلامی مردم ایران درست به جهانیان معرفی نشده است، با اطلاع رسانی و تبلیغات صحیح باید یک انگاره درست از مردم مسلمان ایران در اذهان جهان بوجود آورد تا آنها اسلام را منبع قوانین سخت تصور نکنند. وی می افزاید تنها به کار بردن واژه توریسم اسلامی و حلال کافی نیست بلکه باید قوانین بسیار زیبا و مناسب اسلامی را با رفتار اسلامی کشور به دیگران هنگام بازدید از ایران نشان داد.

بنابراین باید با روی رفتار دوستانه مردم ایران سرمایه گذاری شود تا این خصلت زیبا به جهان معرفی شود البته در کنار معرفی آثار هنری و تاریخی کشور به عقیده وی گردشگری اسلامی و حلال باید به مصلحت اسلام و به گسترش اسلام منجر شود.

دین می افزاید: مالزی کشوری آزاد است اما هرگز اجازه نمی دهد رفتارهای از توریست ها سربزند که به مسایل مذهبی کشور لطمه وارد شود. محل های ویژه ای برای توریست های غیر مسلمان در نظر گرفته شده بنابراین ایران هم می تواند با توجه به امکانات خود و البته پتانسیل بالای گردشگری کشور از تجربیات مالزی استفاده کند که البته نظر علمای دینی ایران تکمیل کننده این سیاست خواهد بود.

او می افزاید مقابله با تبلیغات سوء دیگران از طریق گسترش گردشگری حلال از اصلی ترین وضایف دست اندرکاران این صنعت در ایران خواهد بود.

در این زمینه این استاد دانشگاه عنوان می کند : آئین عاشورایی ایران یکی از بهترین فرصت های صنعت گردشگری حلال ایران خواهد بود به شرطی که مدیران و دست اندرکاران این صنعت بتوانند شرایط حضور گردشگران خارجی را در این مراسم فراهم کنند. حضور این گردشگران کنار هیئات های عذاداری می توانند بهترین روش برای مقابله با تبلیغات منفی برای گردشگری ایران باشد.

طی چند سال اخیر گردشگری حلال به قدری برای کشورهای توریست پذیر جذاب و پر اهمیت شده که به عنوان مثال کشور پهناور چین با توجه به جمعیت قابل توجه مسلمانان ساکن کشورش و البته گردشگران مسلمان ورودی به کشورش در شهر نینگ ژیا که دارای 4 هزار مسجد باستانی هست اقدام به برگزاری تورهای ویژه کرده و با احداث هتل های حلال سعی در جذب حداکثری گردشگران را به سمت منطقه مذکور داشته هرچند هم اکنون این کشور از جایگاه خوبی در صنعت گردشگری برخوردار است بازهم از کوچکترین فرصت های در جهت توسعه صنعت گردشگری خود استفاده می کنند.

این در حالی است که متاسفانه ایران با توجه به امکانات و توانمندی های خود در این زمینه نتوانسته موقعیت خوبی در این صنعت به دست آورد وقتی موقعیت های ایجاد شده را با تعجب از دست می دهد به طوری که طبق آمار سال 1384با توجه به برقراری ارتباط بین ایران و کشور تونس 3 هزار ایرانی توانستند از این سرزمین مسلمان نشین بازدید کنند اما پس از آن و البته با توجه به علاقه بسیار فراوان تونسی ها به ایران و بخصوص شهرهای شیراز و اصفهان ایران نتوانست پذیرای تونسی ها باشد و این فرصت از دست رفت این اتفاق دقیقا زمانی رخ داد که تونس توانست 6 میلیون گردشگر را در سال 2006 میلادی پذیرایی کند بطوری که یک سوم آنها را مسلمانان گردشگری تشکیل می دادند.

سفر وقت تونس در تهران حاتم الصائم دلیل این عدم موفقیت را نبود سیستم حمل و نقل مناسب بین دو کشور دانست و عنوان کرد و با توجه به رتبه تک رقمی کشورش در صنعت گرشدگری جهان این کشور از 40 سال قبل سرمایه گذاری بسیار دقیقی در زمینه گردشگری بخصوص گردشگری دریایی داشته و هم اکنون هم نتیجه این تلاش و مدیریت را به دست آورده اما متاسفانه ایران با توجه به سواحل بسیار زیبای شمال کشورش و همچنین آبهای بسیار تمیز جنوب نتوانسته به خوبی از موقعیت جغرافیایی خود استفاده کند.

به هر حال این اتفاقات و عدم هماهنگی ها دست به دست یکدیگر دارند و صنعت گردشگری ایران را زمینگیر کرده اند به طوری که شاید حتی با استفاده از پتانسیل بسیار بالای گردشگری حلال سالها زمان لازم باشد تا دوباره این صنعت به جایگاه وقعی خود در ایران برسد به عنوان جایگزین صنعت نفت قرار گیرد ولی هنوز هم وقت باقی است و می توان با اطلاع رسانی دقیق و حذف برخی مشکلات برای ورود و گرشدگران به ایران دوباره به احیای این صنعت امید بست که مناسب ترین زمان شاید نمایشگاه و همایش بین المللی گردشگری اسلامی در کشور مالزی باشد که در خرداد ماه 1391 در شهر کوالالامپور برگزار خواهد شد این نمایشگاه که با پشتوانه 6/1 میلیارد مسلمان جهان تشکیل خواهد شد می تواند بهترین فرصت برای تبیلغ گردشگری حلال در ایران باشد.

در همین زمینه دکتر محمد همایون مدرس دانشگاه امام صادق عنوان می کند : هم اکنون جهانگردی های جایگزین وارد بخش و صنعت توریسم بین المللی شده و رونق گرفته است بنابراین گردشگری حلال بهترین فرصت برای کشورهای اسلامی خواهد بود تا وارد این گونه زیر مجموعه ها شوند.

وی می گوید: جهانگردی کشورهای اسلامی نباید تنها به موضوع اسلام و اماکن مقدس مذهبی منحصر شود بلکه این کشورها باید از کلیه امکانات خود جهت تبلیغ ارزشهای اسلامی استفاده کنند . در همین مورد سریویجایانتی از کشور اندونزی می گوید: صنعت گردشگری در کشورهای غربی بیشتر به شکل بازاریابی ومجموعه های تجاری آمیخته با تکنولوژی جدید دیده می شود در حالی که نیاز جامعه امروزی بشر به عقیده وی آرامش روح است که این آرامش در گردشگری حلال و اسلامی نهفته شده بنابراین کشورهای اسلامی چون ایران هرگز نباید این نیاز گردشگران را که فرصتی طلایی هست را از دست بدهند.

البته امید است دست اندرکاران بخش خصوصی و دولتی ایران طبق قوانین و مصالح کشور از فرصت های پیش رو بهترین بهره را ببرند و دوباره فرصت سوزی نکنند.

 عزتی

25/11/90