پشتوانه پولی ایران؛ دریایی از نور

ریال ایران به دریایی از نور تکیه زده است

نگاهی به موزه جواهرات ملی ایران و جایگاه اقتصادی آن در کشور

شاید اهل موزه و گشت و گذار در تاریخ کشورها باشید. وقتی در سالن های مختلف موزه ای قدم می زنید چه احساسی دارید ؟ بدون تردید هنگام بازدید از کالاها یا اجناس تاریخی پشت ویترین موزه خودتان را بخشی از آن زمان احساس می کنید. با این حس سعی می کنید از گذشته و فرهنگ آن مرز و بوم آگاه شوید. اما بدون تردید گاهی هم به قیمت اجناس مقابل رویتان اندیشیده اید . هزار دلار، یک میلیون تومان ، چند میلیارد تومان یا شاید به اندازه اقتصاد آن کشور ارزش داشته باشند. تاکنون هیچ فکر کرده اید گاهی اوقات این موزه ها که محل نگهداری اشیاء تاریخی هستند می توانند جایگاهی غیر از حفظ و نگهداری از فرهنگ کشورها داشته باشند؟ به عقیده شما این اماکن بسیار جذاب چه جایگاهی در اقتصاد یک کشور دارند یا اینکه می دانید ارزش اسکناس داخل جیبتان به اجناس یکی از همین موزه ها بستگی دارد؟ بله درست متوجه شدید ارزش اسکناس داخل جیبتان به اجناس و ارزش یکی از همین موزه ها بستگی دارد.

با این مقدمه ممکن است ذهن شما به سرعت سراغ موزه پول و سکه های تاریخی یا همان تماشاگه پول متمرکز شود. ممکن است به موزه فرش فکر کنید و شاید هم چشم به خزانه ملی دوخته باشید. اما آن موزه که به دنبال آن هستید یکی از همین موزه های پرطرفدار ایران است که هر روز صدها علاقمند و بازدید کننده را به خود جلب می کند، اینقدر عادی که شاید هیچ وقت فکر نکردید دارایی آن پشتوانه پولی کشورمان است و حتی نامش می تواند پشتوانه خوبی برای ریال کشورمان باشد. بله؛ درست پیش بینی کردید این موزه همان موزه جواهرات ملی ایران است که از سال 1334 محل نگهداری با ارزش ترین دارایی ایران بوده است. اگرچه برخی از جواهرات آن با تاسیس بانک ملی در سال 1316 شمسی در اختیار خزانه آن بانک قرار داشت اما در نهایت با تاسیس بانک مرکزی از سال 1334 در خزانه ای زیر نظر این بانک و مساحت حدود 1000 متر مربع نگهداری شده اند. این موزه یا همان خزانه جواهرات ملی از بدو تاسیس خود تا کنون به عنوان یکی از گنجینه های بی بدیل جهان با انواع و اقسام جواهرات تاریخی و ارزشمند خود علاوه بر معرفی توانایی جواهرسازان و هنرمندان ایرانی در کنار تمدن کشور به حفظ پول ملی کشورمان نیز کمک کرده است.

بدون تردید حالا که نام این موزه بی بدیل را متوجه شده اید به یاد الماس بسیار معروف دریای نور افتاده اید ، اما درنظر داشته باشید که این الماس 182 قیراطی تنها برگ زرینی از این مجموعه عظیم و ارزشمند است . برگ زرینی که با ارزش خود همواره به عنوان نمادی از تمدن و ثروت ایران زمین بوده و خواهد بود.

این جواهرات چه رازی در دل دارند؟

بطور کلی تا قبل از پادشاهان صفوی کمتر حاکم یا حکمرانی در ایران آن زمان بود که به فکر جمع آوری یا نگهداری سنگهای قیمتی و جواهرات باشد. بلکه برخی از سنگ های قیمتی یا طلا به صورت سرمایه ای در دست تجار و افراد متول جا به جا می شود.

 اما از این تاریخ به بعد (907 تا 1114 هجری قمری) به دستور حکام وقت سفرایی برای خریداری و جمع آوری جواهرات و سنگ های قیمتی به کشورهای اطراف یا دور دست مثل ایتالیا و فرانسه فرستاده شدند و با این کار اولین گام برای جمع آوری و حفظ و نگهداری گنجینه ای گرانبها در خزانه حکومت برداشته شد.

این سنگها یا زیورآلات گرانبها در خزانه سلطنتی و در پایتخت آن دوران یعنی شهر اصفهان نگهداری می شدند. با حمله محمود افغان به ایران بخشی از این مجموعه گرانبها به تاراج رفت . بخشی از این جواهرات که از مرزهای ایران خارج شده بود به افغانستان امروزی و بخش دیگری به هندوستان رسید.

 به روایت تاریخ برخی از جواهرات تحت اختیار افغانها با همت نادرشاه دوباره به ایران بازگشت و برای گرفتن دوباره بخش دیگری از جواهرات ایران که به هندوستان فرستاده شده بود نامه ای توسط نادرشاه به هندوستان ارسال شد که هرگز توسط هندی ها پاسخی به آن داده نشد. در نهایت نادر شاه در سال 1158 هجری قمری به منظور بازپس گرفتن جواهرات ایرانی تصمیم حمله به هندوستان گرفت که با وارد شدن سپاه نادر به هندوستان حاکم وقت این کشور یعنی محمدشاه گورکانی برای جلوگیری از حمله نادر به سرزمینش علاوه بر جواهرات ایرانی مقداری هم هدایای بسیار ارزشمند برای او فرستاد.

 این هدایا شامل مقدار زیادی وجه نقد، سلاح، جواهرات ، سنگ های قیمتی و پارچه های نفیس بودند . اما طبق اسناد تاریخی بسیاری از این هدایا هرگز وارد خاک ایران نشدند بلکه در میانه راه توسط نادر به والیان یا حاکمان مختلف یا سپاهیان بخشیده و بخشی هم به امام رضا (ع) اهدا شد و در نهایت بخش کوچکی از آن به پایتخت و خزانه سلطنت رسید.

پس از قتل نادر شاه یکی از سران او به نام احمد بیگ افغان ابدالی، دست به غارت این جواهرات زد که بسیاری از جواهرات قیمتی غارت شده هرگز به ایران بازگردانده نشد. یکی از معروفترین جواهراتی که توسط این فرد از کشور خارج شد الماس کوه نور بود . این الماس گرانبها در اختیار احمدشاه درانی قرار گرفت و بعد از آن به دست رنجیت سینگ پنجابی افتاد و با شکست او توسط انگلیس ها کوه نور ایرانی به دست کمپانی هند شرقی افتاد و به گواه تاریخ مدتی بعد در سال 1266 هجری قمری با زور به ملکه ویکتوریا هدیه داده شد.

به این ترتیب در دورانه قاجار بسیاری از جواهراتی که از خزانه سلطنت خارج شده بود دوباره بازگردانده شد و برای جلوگیری از سرقت یا غارت مجدد آنها به دستور حکام قاجار بسیاری از جواهرات روی سازه هایی مثل تاج کیانی، تخت طاووس، تخت نادر، کره جواهرنشان ، سینی ، شمشیر جهانگشای نادری ، خنجر و یا قلیانها نشانده شد تا علاوه بر کنترل بیشتر روی آنها در امان باشند.

این جواهرات از چه تاریخی ملی شدند؟

به روایت تاریخ برای اولین بار جواهرات سلطنتی در دوره مظفرالدین شاه مکتوب و رسید شدند. این اتفاق اینگونه رخ داد که با پیروزی مشروطه خواهان بر حکومت، شاه برای حفظ جان خود از کاخ گریخت و به سفارت روسیه پناه برد. محمدعلی شاه تعداد زیادی از جواهرات سلطنتی از جمله دریای نور را نیز به عنوان اموال شخصی همراه خود به سفارت روسیه برد که با پافشاری مشروطه خواهان به ناچار برخی از آنها از جمله الماس دریای نور دوباره به کاخ گلستان منتقل شد و در نهایت از آنها فهرستی تهیه شد تا از میزان واقعی این جواهرات اطلاعات دقیقی در دست باشد.

اما اصلی ترین زمانی که این جواهرات در واقع ملی شدند یا به عبارت دیگر به بانک ملی ایران اهدا شدند مربوط به زمان رضا شاه است در این دوره یک شرکت فرانسوی به نام  کمپانی بوشرون به دستور شاه از تمامی جواهرات سلطنتی صورت برداری و ارزش آنها را تعیین  کرد و در نهایت در سال 1316 هجری شمسی با تاسیس بانک ملی ایران بسیاری از آنها به خزانه بانک ملی به عنوان پشتوانه پولی و مالی کشور منتقل شدند.

پشتوانه پول ملی چیست؟

از زمانی که حواله یا بیجک در دست مردم و تجار به عنوان سند دارایی طلا یا نقره قرار گرفت و حمل و نقل طلا برای انجام مبادلات کاهش یافت طلا یا نقره به عنوان پشتوانه حواله ها در صندوق ها ذخیره شدند این اتفاق را می توان اولین کارکرد طلا یا جواهرات به عنوان پشتوانه اسکناس معرفی کرد.

 بنابراین طبق عرف یا قانون دولت ها تا مدتی پیش، با توجه به ذخایر طلا و جواهرات خود اقدام به انتشار اسکناس می کردند. در واقع انها با توجه به توان و ارزش پشتوانه ذخایر طلای کشور ، اسکناس در اختیار عموم قرار می دادند و هر واحد از پولشان را با مقداری معینی طلا ارزش گذاری می کردند. در ایران نیز طبق قانون اساسی و بند یک قانون پولی و بانکی کشور ، واحد پولی کشور ریال و برابر یکصد دینار انتخاب شده است. این مقدار پول یا یک ریال طبق قانون مذکور برابر یکصدو هشت هزار و پنجاه و پنج ده میلیونیم (0108055/0) گرم طلای خالص تعریف شده است.  

بطور کلی براساس قانون یاد شده بانک مرکزی باید صد درصد میزان اسکناس منتشر شده، دارایی و وثیقه به عنوان پشتوانه ریال در اختیار داشته باشد که این پشتوانه عبارت از

 الف. طلا - ب. ارزهای خارجی - ج. اوراق بهادار.

این دارایی ها طبق همین قانون باید به صورت 25 درصد طلا و ارز و مابقی باید به صورت اوراق بهادار در خزانه موجود باشد.

اما اگر از جایگاه جواهرات ملی در این پشتوانه به خواهیم بدانیم لازم به یاد آوری است که در بند ب ماده 8 قانون پولی و بانکی کشور ، این جواهرات به تصویب قانونی در مجلس از سال 1308 و زمان رضا شاه ، به عنوان وثیقه تعهدات ناشی از اسناد و اوراق بهادار دولت شناخته شده اند. از این تاریخ به بعد جواهرات ملی به عنوان وثیقه و پشتوانه پولی ایران در اختیار بانک ملی و نهایتا در اختیار بانک مرکزی قرار گرفت . اما هرگز نباید فراموش کرد که این وثیقه یعنی جواهرات ملی ایران برای اسناد دولتی فقط حالت شکلی دارند و از لحاظ ماهیت تاثیری بر نحوه یا روند انتشار اسکناس و پشتوانه آن نخواهند داشت.

از سوی دیگر برخی از اقتصاددانان امروزه براین عقیده هستند که تقریبا یک دهه پس از جنگ جهانی دوم دیگر طلا یا جواهر و ارزهای خارجی به عنوان پشتوانه مناسبی برای پول ملی کشورها نیست بلکه تولیدات ملی منطقه و صنایع آن می تواند بهترین پشتوانه برای پول ملی کشور انتخاب شود .

ارزش این جواهرات چقدر است؟

اگرچه ارزش جواهرات ملی ایران به ارزش اقتصادی آن محدود نمی‌شود، ولی از جواهرات ملی ایران به عنوان پشتوانه قدرت و ذخیره خزانه کشور و گاه به عنوان پشتوانه پول منتشر شده توسط بانک مرکزی استفاده می‌شده‌است. از نظر فنی به لحاظ منحصر به فرد بودن، بی‌نظیر بودن و اهمیت تاریخی، قیمت گذاری برای چنین جواهراتی(حتی بطور تقریبی) برای زبده‌ترین کارشناسان و ارزیابان نیز مقدور نیست. اما برخی مورخان تنها ارزش جواهرات غنیمتی ایران از هند را به ارزش آن زمان حدود هفتاد کرور روپیه برآورد کرده‌اند.

این گنجینه گرانبها کجا نگهداری می شود؟

همانطور که قبلا نیز گفته شد این جواهرات پس از دوران قاجار کمتر دستخوش تغییرات شد و تقریبا  یکسان باقی ماند اما تعدادی مروارید گرانبها از خلیج فارس و زمردهای گرانبها از خراسان به آن افزوده شد . در این دوران جواهرات سلطنتی در کاخ گلستان نگهداری می شد . با به سلطنت رسیدن پهلوی این جواهرات به زیر زمین کاخ مرمر منتقل شدند تا اینکه از سال 1316 شمسی بخشی از آنها در اختیار خزانه بانک ملی به عنوان پشتوانه پولی کشور قرار گرفت . این گنجینه گرانبها در نهایت سال 1334 به خزانه جواهرات ملی ایران منتقل شدند خزانه ای که با سرپرستی یک گروه از مهندسان آلمانی در نهایت ایمنی و امنیت ساخته شده بود. این جابجایی در نهایت سال 1339 به پایان رسید و این جواهرات در خزانه بانک مرکزی ایران آرام گرفتند و از آن پس تا کنون در معرض دید عموم هستند.

جواهرات و قطعات موجود در خزانه جواهرات ملی در قالب 36 گنجه دسته بندی شده‌اند. محتویات این گنجه‌ها بسیار متنوع بوده و به طور عمده شامل انواع زیورآلات تزئینی، انواع تاج و نیمتاج، انواع جقه (پیش‌کلاه)، گلدان، سرپوش‌های غذا، قلیان، آینه، تنگ‌های مینا، شمعدان، فیروزه، شمشیر، خنجر، سپر، ساعت، قلمدان، انفیه‌ دان، اشیای آراسته به یاقوت و لعل، تفنگ، عصا، مدال، تخت، سنجاق و گل سینه، مروارید و... است.

آیا امنیت این گنجینه گرانبها برقرار است؟

اگرچه هنگام ورود بازدید کنندگان کاملا کنترل می شوند و در نهایت در گروههای کوچک به دلیل کمبود فضا همراه با یک راهنمای خوش برخورد به بازدید موزه خواهند رفت . اما ظاهر امر زیاد حاکی از فضای امنیتی بسیار بالا برای این اجناس بی بدیل جهان نیست صرفا به چند دوربین مدار بسته و تعدادی حس گر که از این گنجینه همراه دیوارها و مسئولان انجام وظیفه می کنند ، بسنده شده است. شاید این گنجینه در تحت نظارت بانک مرکزی تاکنون کاملا امن و ایمن نگهداری شده است اما این موضوع یعنی سادگی تجهیزات نگهداری و حفاظتی موزه جواهرات ملی هر بیننده ای را به این فکر وامی دارد که آیا  این اجناس واقعا اصلی هستند یا بدلی از آنها تهیه شده و در چنین موزه ساده ای به نمایش گذاشته شده اند؟ اگرچه شایعاتی در این زمینه هم شنیده می شود که جواهرات اصلی در خزانه ملی و ساختمان اصلی بانک مرکزی تحت شدیدترین تدابیر امنیتی البته دور از چشم بازدید کنندگان محافظت می شوند!!!

تخت نادری

تخت نادری نام اریکه سطلنتی ، یکی از اقلام بسیار معتبر و ارزشمند موزه جواهرات ملی ایران است که به دستور فتحعلی شاه قاجار توسط صنعت گران و هنرمندان کشور ساخته شده و به اشتباه با توجه به نام آن گاهی به نادرشاه افشار در اذهان عمومی نسبت داده شده است حال آنکه نادر در زبان فارسی یعنی کمیباب و به دلیل زیبایی و منحصر بفرد بودنش به این تخت نادر گفته شده است البته نباید فراموش کرد که گاهی هم این تخت منحصربفرد را با تخت طاووس اشتباه می گیرند.

این تخت 9 تکه و مرصع و میناکاری شده با 22 هزار سنگ و جواهر قیمتی تزئین شده است . طبق روایات و اسناد تاریخی این تخت صرفا در هنگام سفر شاه مورد استفاده قرار می گرفته و در دیگر ایام در خزانه سلطنتی نگهداری می شده.  پس از این دوران تا قبل از انتقال جواهرات به خزانه ملی تخت نادر در کنار تخت طاووس در تالار سلام کاخ گلستان نگهداری شده است و از آن پس هم در موزه جواهرات ملی به خودنمایی مشغول است. 

الماس دریای نور

کارگر: برای رونق نیازمند قوانینی جدید در زمینه موزه داری کشور هستم

·        کارگر: اصالت موزه های ایران تضمینی برای رونق آنها

·        موزه های ایران ایستا و صامت هستند

اهمیت و جایگاه موزه ها در صنعت گردشگری بخصوص در زنده نگهداشتن فرهنگ و تمدن کشورها بر هیچ کس پوشیده نیست و این اماکن در کشوری باستانی ایران باید جایگاه ویژه ای داشته باشند اما در عمل ظاهرا بنا به دلایلی این اتفاق نیافتاده و موزه ها یا همان ویترین گردشگری کشورمان زیاد از رونق مناسبی برخوردار نیستند .

چند و چون این مشکل را با مدیر کل امور موزه های سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور محمدرضا کارگر به گفت و گو نشسته ایم که مطالعه آن برای علاقمندان به تمدن و فرهنگ باستانی ایران خالی از لطف نیست .

کارگر درباره موزه داری ایران معتقد است :ما وارث یک نظام موزه داری هستیم که ۸۰ سال است فرم و محتوای آن تغییر ملموسی پیدا نکرده ولی از نظر کمیت گسترش پیدا کرده است. موزه هایی در کشور بوده اند که آندره گدار آن را به شکل رسمی پایه گذاری کرده این موزه ها، موضوع محور بودند و در مجموع اسان آن نمایش اشیاست.

کارگر تصریح کرد: شی داخل موزه برای بیان یک جریان فرهنگی و تاریخی به نمایش در نمی آید. موقعی شی را به عنوان بیان کننده بخشی از یک سناریو می دانید که آن سناریو بتواند بخشی از فرهنگ یک جامعه باشد. موزه های نسل جدید نیازهای جامعه را بررسی، کشف و براساس نیاز جامعه یک موزه جدید را طراحی می کنند. عمده ترین هدف ما در آینده این است که موزه های ما از حالت صامت و ایستا به موزه های پویا و گویا و متحرک تبدیل شوند.

وی گفت: ما نمونه ای از این نوع موزه را در ایران نداریم درحالی که کشورهای توسعه یافته به این موضوع رسیده اند بنابراین باید برای رسیدن به این هدف باید موزه هایی که در نوبت راه اندازی هستند را با توجه به طرح محتوایی که دارند، چیدمان کنیم.

کارگر ضمن اشاره به اصالت اشیای موزه های ایران می افزاید: موزه های ایران و اشیای آنها دارای اصالتی بی همتا در سراسر جهان هستند . اگرچه موزه های بسیار مشهور جهان مثل لوور جهانی شده اند اما اگر دقت کنیم بسیاری از اشیای داخل این موزه های مشهور از دیگر نقاط جهان به نقطه ای خاص و محل موزه آورده شده اند اما در موزه های ایران قریب به اتفاق اشیای طی حفاری ها و اکتشافات داخلی از سرزمین مادری به دست آمده است و وارداتی نیست همین موضوع می تواند دلیل برای رونق هرچه بیشتر موزه های کشورمان در صورت برنامه ریزی دقیق باشد.

وی درباره فعالیت های گوناگون دیگر کشورها درامر موزه داری می افزاید: در کشورمان ایران باستانی ما متاسفانه موزه داری را فقط به حفظ وحراست از اشیای داخل آن می شناسیم در حالی که باید به جنبه های دیگر موزه داری نیز توجه کرد هرچند اصل نگهداری از اشیای داخل موزه هاست اما باید این اشیا را برای معرفی فرهنگ ایران باستانی برای دیگران به نمایش گذاشت .

مدیر کل امور موزه های کشور مهم ترین موضوع درباره معرفی موزه های ایران را جریان سازی خبری عنوان می کند که به عقیده وی تاکنون زیاد به آن توجه نشده است . کارگر می افزاید هرچند حضور رسانه ها امری مهم در معرفی و رونق موزه داری کشورهاست اما اگر صاحبان موزه ها یا مدیر موزه با ایجاد جریان سازی خبرساز نباشد چطور می توان انتظار حضور گسترده خبری را داشته باشیم .

گارکر می گوید: در بسیاری از کشورهای پیشرفته از محوطه موزه ها برای گزاری برخی نمایشگاهها یا کنسرت ها استفاده می کنند که به واسطه این رویداد ناخودآگاه باعث معرفی موزه و برخی از اشیای آن نیز می شود در حالی که این موضوع هنوز در کشورمان شناخته شده نیست .

مدیر کل امور موزه های کشورمان می گویند: هرچند مدتی پیش از محوطه موزه ها برای برگزاری فعالیت های فرهنگی استفاده شد اما متاسفانه این طرح به بیراهه رفت و حضور فعالیت های غیر مرتبط مثل فروش آش و مواردی چون قهوه خانه محیط فرهنگی موزه ها را تهدید کرد که فعلا از این طرح صرف نظر کرده ایم تا برای آن بتوانیم برنامه ریزی دقیقتر و کارآمدتری داشته باشیم

وی به اهمیت برندسازی در صنعت موزه داری اشاره می کند و می گوید: منحصربفردترین کاسه انیمیشنی جهان در موزه ملی ایران نگهداری می شود، اما چقدر روی برند کردن آن برای جهان تلاش کرده ایم در حالی که موزه لوور با استفاده از شهرت برخی از اشیای داخلی خود مثل تابلوی مونالیزا توانسته آنها را برند جهانی کرده و به عنوان سمبلی از لوور بین گردشگران معرفی نماید.

این مقام مسئول موزه داری ایران درباره گردشگری الکترونیک و ضعف موجود آن بخصوص در بحث موزه داری نیز به عقب ماندگی های فراوانی اشاره می کند و می افزاید: مشکلات عمده مالی باعث شده تا بسیاری از موزه های کشورمان نتوانند در حد استانداردهای بین المللی در زمینه گردشگری الکترونیکی یا گردشگری مجازی ظاهر شوند و هرچند اقداماتی از جمله راه اندازی وب سایت ها در این زمینه صورت گرفته است اما هنوز با استانداردهای گردشگری الکترونیکی در زمینه موزه ها فاصله زیادی داریم که باید آنها را رفع کنیم تا شاهد حضور گسترده گردشگران باشیم .

گارگر در پایان به بحث هیات امنایی شدن موزه ها اشاره و تصریح می کند : هنوز زیرساخت ها یا قوانین مناسبی در این زمینه نداریم و تجربه ای هم که داشته ایم زیاد مفید نبوده است چون در برخی از موزه ها افرادی که دارای سمت های مختلف دولتی و یا داری بودند به عنوان هیات امنا به صورت سنتی انتخاب می شدند که نه حضور فیزیکی داشتند و نه تخصصی در زمینه اداره موزه ها بنابراین قبل از اینکه به فکر اجرایی کردن این طرح یعنی هیات امنایی کردن موزه های کشور باشیم ابتدا باید قوانین لازم و مفیدی برای اینکار داشته باشیم تا با استفاده از آنها بتوانیم هیات امنای پویا و مفیدی برای موزه های مختلف کشور انتخاب کنیم .

موزه ها؛ ویترین گردشگری کشور

کسب و کار از جایگاه موزه در صادرات ایران می گوید

اگر واقعا قصد دریافت اطلاعات از پیشینیان خود یا دیگر اقوام دهکده جهانی را دارید بدون تردید سری به موزه های محلی یا بین المللی زده اید ، این مراکز به عنوان گنج هویت و تاریخ مناطق مختلف همواره یکی از بهترین جاذبه های گردشگری در اقصی نقاط جهان بوده و هستند.

بسیاری از ما نام موزه های معروفی چون لوور ، متروپولیتن یا ... دهها نمونه دیگر را شنیده یا می دانیم اما آیا می توانیم نام موزه های کشورمان را نیز نام بریم و از گنجینه نهفته در آنه بگوییم؟ به راستی جایگاه موزه و موزه داری در کشورمان چیست ؟ چطور موزه های خصوصی می توانند در توسعه گردشگری کشورمان نقش داشته و باعث حضور گردشگران در مناطق مختلف کشور بشوند اینها سئوالاتی است که کسب و کار در این شماره به آن پرداخته است؟

مهسا مطهر ، کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی گردشگری در این زمینه می گوید: از آنجا که تقریبا 30 درصد از گردشگران امروز جهان فرهنگی هستندو دلیل اصلی سفرهایشان شناخت و آگاهی از پیشینه فرهنگ و تمدن منطقه ای خاص از جهان است موزه ها یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری جهان است بنابراین جایگاه موزه و موزه داری در توسعه گردشگری جهان بر هیچ کس پوشیده نیست .

مطهر ازموزه ها به عنوان ویترین گردشگری کشورها یاد می کند و می گوید اگر واقعا می خواهید بدانید کدام کشور برای گردشگران جذاب بوده یا اینکه مقصد اصلی گردشگران است کافی است به آمار بازدید موزه های آن کشور مراجعه کنید . به عنوان مثال همه می گوییم ایران پر از جاذبه است ولی وقتی به آمار بازدید موزه های کشورمان بنگریم در می یابیم که یک جای کار اشکال داشته و درست نیست.

نبود فن آوری های نوین در موزه داری ایران

مهسا مطهر ضمن اشاره استفاده از فن آوری های نوین در موزه داری می گوید: در کشورمان فن آوری های نوین در موزه داری یعنی نصب و راه اندازی سیستم های ضد سرقت یا دور بین مدار بسته ، اگرچه اینها لازم هستند اما چند موزه ایران قابلیت گردشگری مجازی را به خود دیده اند یا اینکه اصلا در کدام موزه ایران اینترنت رایگان در اختیار گردشگران گذاشته شده تا همزمان با بازدید موزه بتوانند به اطلاعات دقیقی از آن دسترسی داشته باشند؟ این درحالی است که شما حتی از همین جایی که نشسته اید می توانید برای ورود به موزه لوور فرانسه بلیت رزرو کنید یا اینکه روز بازدید خودتان را مشخص نمایید و در نهایت با پرداخت هزینه ای اندک حتی گشت وگذاری الکترونیکی در آن داشته باشید.

وی می افزاید: به عنوان مثال اگر در پایتخت ایران بخواهیم از موزه تماشاگر پول آدرسی به دست آوریم یا اینکه اطلاعاتی داشته باشیم چیز زیادی دست گیرمان نخواهد چون سایت این موزه هنوز به طور کامل راه اندازی نشده و اگر از مرکز 118 هم تلفن آن را بخواهید تلفن و آدرس ساختمان قدیمی این موزه را به شما می دهد در حالی که حدود دوسال است که جای این موزه تغییر یافته است.

ساعت موزه کار معضلی بزرگ

 این کارشناس گردشگری ضمن اشاره به ساعات کار موزه ها خارج از مرزهای کشورمان بخصوص در کشورهای پیشرفته از نظر صنعت گردشگری می گوید : معضل اصلی موزه داری ما این است که همانند اداره های دولتی در ساعات اداری کار می کنند و برخی موزه های کشور در روزهای تعطیل بسته هستند بدون درنظر گرفتن محدودیت زمانی گردشگران خارجی یا داخلی در حالی که روزهای تعطیل بهترین فرصت برای حضور علاقمندان در موزه هاست .

هیات امنای سنتی

از سوی دیگر مهران نوروزی کارشناس موزه معتقد است معضل اصلی موزه داری ایران این است که هنوز جایگاه مدیریت خصوصی موزها یا اداره موزه ها به صورت هیات امنایی به خوبی درک نشده و جا نیافتاده است .

وی درباره اداره موزه های کشورمان می گوید: ایران هنوز نتوانسته به پتانسیل های بالای اداره موزه ها با هیات امنا پی ببرد و فقط نامی از اداره موزه ها با هیات امنا یدک می کشد در حالی که اگر در همین سیستم هیات امنایی بتوانیم از افراد شاخص و مشهور استفاده کنیم به خودی خود توانسته ایم رونق دو چندانی به موزه داری کشور بدهیم.

نوروزی می گوید: در ایران مرسوم شده فقط از افراد متخصص موزه داری در هیات امنای موزه ها استفاده کنیم در حالی که ممکن است یکی از هنرپیشه های معروف کشور بتواند بیشتر من کارشناس به موزه کمک کند ولی براساس همین نگرش اشتباه هیچ جایگاهی در هیات امنای موزه ها برای افراد شاخص درنظر گرفته نشده است .

وی به جریانسازی های متفاوت برای رشد حضور گردشگران در موزه ها اشاره می کند و می گوید: اگر به نحوه مدیریت موزه های معروف جهان بنگریم می بینیم که جریانسازی های متفاوتی برای معرفی و توسعه موزه در آنها صورت گرفته است مثل برگزاری کنسرت ها، جشنواره ها یا حتی انجام کارهای خیریه در دیگر نقاط جهان اما این کار در ایران و بخصوص موزه ها به دلیل مشکلات مالی هیچ جایگاهی ندارد و انتظار داریم شاهد رونق موزه و موزه داری کشور باشیم.