مراقب کوچ بزرگ نقدینگی باشیم

بزرگترین کوچ نقدینگی ایران آغاز شد

کارشناسان: به دلیل سقوط ارزش دلار و طلا موج عظیمی از فروشندگان راهی بازار شدند

یکی دوسال بود که نوسانات قیمت ارز در کشورمان به بحث داغ هر محفل اقتصادی و غیر اقتصادی تبدیل شده بود. بصورتی که حتی گاهی اوقات مردم به جای احوالپرسی معمول خانواده‌ها وقتی دور هم جمع می‌شدند احوال ارز و سکه را از یکدیگر جویا می شدند. عده ای نوسانات را تاثیر تحریم های یکجانبه غرب علیه ایران می دانستند و دیگران مشکلات بازار را از مدیریت بانک مرکزی عنوان کردند .

این موضوع باعث شد تا بسیاری از فعالان عرصه اقتصاد و البته مردم عادی با توجه به افقهای نامعلوم اقتصادی در کشورمان برای حفظ ارزش دارایی و پول خود طبق عادتی کهن در جامعه ایران به فکر ذخیر سازی ارز و طلا بیافتند و اقدام به تبدیل دارایی خود به این دو کالا کنند.

 آنهم دقیقا زمانی که حجم بسیار زیادی از نقدینگی در جامعه کشور سرگردان بود. نقدینگی ای که طبق برآوردها و آمارهای اعلام شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی حجم آن در جامعه ایران به مرز 450 هزار میلیارد تومان رسیده بود. اگرچه بسیاری از فعالان عرصه اقتصاد اعتقاد داشتند این عدد چیزی نزدیک بر 600  هزار میلیارد تومان است .

18 میلیارد دلار در خانه ها ذخیره شد

هجوم گسترده خریداران خرد و کلان برای خرید ارزهای خارجی بخصوص دلار آمریکا باعث شد تا رئیس شورای پول و اعتبار ایران ضمن اشاره به این مطلب که بازار ارز کشور در سال 1391 یکی از دشوارترین برهه های تاریخی خود را پشت سر گذاشت، بگوید: حجم دلار موجود در گاوصندوق های مردم رقمی بین12 تا 18 میلیارد دلار برآورد شده است .

اما فرارسیدن انتخابات ریاست جمهوری  و اعلام نتایج آن باعث شد تا بسیاری از معادلات دولتی و انتظارات بازار برای افزایش مجدد قیمت ها با افق های تازه اقتصادی تغییر کند و اتفاقات جدیدی رقم زده شود .

دلار در سراشیبی سقوط

همانطور که می دانیم بازار همانند موجودی زنده به شرایط اطراف خود واکنش نشان می دهد. واکنش هایی که گاهی اوقات باعث برهم زدن پیش بینی ها و معادلات بسیاری از کارشناسان مالی و پولی شده است. چشم انداز مثبت سیاست های خارجی ایران، کاهش تحریم های غرب علیه ایران نوید آینده ای مثبت را برای اقتصاد کشورمان به همراه داشت بنابراین بازار هم طبق ماهیت خود به آن واکنش نشان داد و روند نزولی قیمت ها آغاز شد. هرچند ابتدا دلار زمینگیر شد و طلا هم از سکه افتاد اما می دانیم که این عوامل در روند کلی بازار تاثیرگذار هستند و تغییرات آنها می تواند دیگر عوامل بازار را به تغییر وادار کند.

اگرچه در ابتدای این تغییرات بازار مقاومتی کاذب را از خود نشان می داد اما با افت قیمت ها در بازار های بین المللی طلا اولین روز تیرماه 1392 بازار داخلی ایران هم دست از مقاومت برداشت و همگام با بازار بین المللی روبه سقوط حرکت کرد.

شاید مسئولان از این روند خرسند باشند و چهره ای حق به جانب بگیرند که این اتفاق حاصل سیاست های خرد و کلان اقتصادی آنها بوده است. کما اینکه محمود بهمنی دوباره پشت تریبون ها ظاهر شد و گفت: «اگر به پیشنهادها و راهکارهای ما گوش می دادند قیمت ها از این هم پایین تر می آمد». اما نباید فراموش کرد که این واکنشی طبیعی از بازار به اطرافش بوده و بیش از پیش بازار احساساتی شده و جنبه روانی بر جنبه اقتصادی و پایه های اصلی آن غلبه کرده است.

 بنابراین این اتفاق را می توان کوچ بزرگ نقدینگی در ایران تلقی کرد و منتظر اتفاقات پس از آن شد. چون دلار و طلاهای مردم به ریال تبدیل شده دوباره دنبال جایگاه امنی برای آرام گرفتن خواهند بود.

در این زمینه محمد کشتی آرای رئیس اتحادیه طلا و جواهر کشوری می گوید: افت قیمت دلار و البته افت قیمت اونس جهانی طلا در کنار افق های روشن اقتصادی دولت آینده باعث شده که بسیاری از دارندگان خانگی این کالاها طی روزهای اخیر روانه بازار شوند و کالای خود را برای فروش عرضه کنند . نکته مثبت موضوع این است که روند نزول قیمت ها باعث افزایش ارزش پول ملی کشورمان شده و جای بسی خوشحالی است که ریال ایران مقداری از ارزش از دست رفته خود را طی روزهای اخیر دوباره به دست آورده است.

به عقیده رئیس اتحادیه طلا وجواهر کشوری این فرصت مناسبی است که بانک مرکزی بتواند با راهکارهای جدیدی مثل افزایش نرخ سود سپرده ها یا انتشار اوراق مشارکت نقدینگی موجود بازار را به سمت خزانه بانک مرکزی هدایت کند. وی معتقد است که به هر حال طلا یا دلارهای نقد شده باید به سمت و سویی حرکت کنند و با توجه به تجربه های گذشته نباید از تاثیرگذاری این حجم از نقدینگی بر دیگر بازارها غافل باشیم، بلکه باید توان بالقوه آن را در جهت تامین نیازهای بناگاههای اقتصادی و تقویت نظام بانکی کشورمان به فعل برسانیم.

نقدینگی به کجا می رود؟

این روزها از احوال ارز و طلا بپرسیم در می یابیم که اوضاع و احوال آنها خوش نیست و سیر نزولی را پی گرفته اند و همه از روند کاهش قیمت ها سخن می گویند برخی خرسند هستند و برخی هم به دنبال یافتن راهکاری مناسب برای سرمایه گذاری هستند سئوال اصلی این است که این حجم نقدینگی دست مردم با شرایط جدید به کدام سو حرکت خواهد کرد.

برخی از فعالان عرصه اقتصادی و کارشناسان مسایل مالی اینگونه اظهار نظر می کنند که بدون تردید این نوع واکنش مردم و بازار با توجه به علائم موجود گذراست ، چون اقتصاد یعنی دودوتا، چهار تای معروف نه احساسات و نه شعار بالاخره نقدینگی بازار به سمتی حرکت خواهد کرد . این کارشناسان عنوان می کنند: اکنون دو گزینه روز میز نقدینگی برای آرام گرفتن باقی مانده یکی بازار سهام و دیگری ملک است. اگرچه برخی از سرمایه های سرگردان که تازه از دلار و طلا به ریال تبدیل شده اند به سوی سپرده ها یا اوراق مشارکت حرکت خواهند کرد. اما هنوز هم این گزینه برای آرام گرفتن نقدینگی دست مردم زیاد جذاب نیست.

حسین خزلی خرازی ، مدیر عامل کارگزاری بانک آینده، درباره سرازیر شدن نقدینگی موجود بازار طی روزهای گذشته به بازار سهام معتقد است : هنوز برای اظهار نظر زود است که بخواهیم درباره سرازیر شدن نقدینگی حاصل از فروش دلارهای خانگی یا سکه های موجود در دست مردم ، سخن بگوییم. هرچند طی هفته گذشته شاخص بورس تهران رشد مناسبی را تجربه کرده اما دیدیم که در اولین روز تیرماه سال جاری بورس استراحت کرد و شاخص بورس کمی کاهش داشت.

به هر حال بورس هم بخشی از بازار مالی ایران است که تابع شرایط اقتصادی کشورمان خواهد بود اما سئوال اصلی این است که آیا واقعا گشایشی در اقتصاد کشور رخ داده که شاهد رشد سهام شرکت ها باشیم؟ بسیاری از شرکت های تاثیرگذار در تابلوی بورس هنوز درگیر مشکلات تحریم هستند .

 بنابراین نباید اینگونه تصور کنیم که فروش دلارهای خانگی یا سکه های دست مردم می تواند شاخص سهام ایران را سبز کند بلکه بورس کاملا طبیعی به شرایط حال حاضر اقتصادی کشور واکنش نشان خواهد داد و هرگز احساساتی نخواهد شد.

اما ایرج رهبر، رئیس کانون سراسر انبوه سازان ، بطور کلی منابع مالی تاثیرگذار در بحث مسکن را به دو دسته منابع مالی خرد و کلان تقسیم بندی کرد و گفت: مبالغی مثل دلار و طلای موجود در دست مردم در بخش خرد مسئله قرار گرفته که زیاد در بحث افزایش یا کاهش قیمت مسکن تاثیرگذار نیست .

رهبر در این زمینه می افزاید بطور کلی نباید هرگز از منابع مالی که به دلیل فروش طلا و دلار موجود در گاوصندوقها به دست مردم می رسد بی تفاوت بود. چون این موضوع ممکن است افزایش تقاضا را در پی داشته باشد اما بطور کلی نباید زیاد در اینباره عکس العمل نشان داد به این دلیل که منابع یاد شده آنچنان نیست.

با توجه به افزایش قیمت واحدهای مسکونی طی سال 1391 قدرت خرید مردم هم کاهش یافته است و در حال حاضر این رقم نقدینگی که در اختیار مردم عادی قرار گرفته باعث افزایش چشمگیرقیمت مسکن نخواهد شد هرچند هم اکنون شرایط افزایش قیمت نداریم.

اما این فعال عرصه مسکن درباره مراجعه تولید کنندگان یا سازندگان به بنگاهها به دلیل نگرانی از کاهش قیمت مسکن برای فروش واحدهای مسکونی خود اینگونه اظهار نظر کرد : اگر هم مراجعه ای برای فروش بوده از سوی دلالان بازار مسکن بوده نه سازندگان چون طبق شواهد هرگز سازندگان مسکن درباره فروش واحدهای خود احساسی تصمیم نخواهند گرفت. بلکه با توجه به مولفه های موجود بازار پیش خواهند رفت . از این رو باید در نظر بگیریم که مولفه های تولید مثل قیمت زمین ، مصالح یا هزینه کارگر هنوز ارزان نشده که انتظار کاهش قیمت مسکن را داشته باشیم .

رئیس کانون سراسر انبوه سازان، درباره احتمال فروش واحدهای مسکونی از سوی سازندگان اینگونه گفت که اگر سازندگان احساس کنند که دولت آینده برنامه ای مفید در باره تولید مسکن یا مسکن های استیجاری در دست دارد بدون تردید برای فروش و تبدیل واحدهای مسکونی خود فکری می کنند و شاهد عرضه گسترده ای در این زمینه و در نهایت کاهش قیمت مسکن با نزدیک شدن تعادل عرضه و تقاضا خواهیم بود، اما هنوز برای اظهار نظر کاملا زود و غیر کارشناسانه است.

درباره فروش دلار و طلاهای خانگی و تاثیر آنها بر قیمت مسکن  مصطفی قلی خسروی، رییس اتحادیه مشاوران املاک گفت: طی سه ماهه اول سالجاری هیچ گزارشی مبنی بر افزایش قیمت مسکن نداشته ایم بلکه طبق امار حباب 20 درصدی قیمت مسکن کاهش یافته و به حدود 17 درصد رسیده است . همه می دانیم که قیمت مسکن طی سه دوره افزایش چشمگیری داشته است که آخرین آن سال گذشته اتفاق افتاد بنابراین بازار آماده افزایش مجدد نیست بلکه با توجه رکود بازار باید شاهد کاهش قیمت ها نیز باشیم ، هرچند نقدینگی در دست مردم ممکن است برخی را راهی بنگاههای املاک برای خرید ملک کند اما هنوز نمی توان درباره کاهش یا افزایش قیمت مسکن به این دلیل خواص سخن گفت یا اظهار نظر کرد.

بهترین گزینه برای سرمایه گذاری چیست؟

به هر حال گاوصندوق های خانگی باز شده و دلار یا طلای بسیاری وارد بازار شده است و جای آن ریال به دست مردم رسید و قرار نیست که این ریال ها دوباره به گاوصندوق ها بازگردند بلکه برای سرمایه گذاری هزینه خواهند شد و به دنبال محل امنی برای آرام گرفتن خواهند بود  و همواره این سئوال برایی بسیاری مطرح شده که بهترین گزینه برای سرمایه گذاری در حال حاضر کجاست؟

برای یافتن پاسخ این سئوال زیاد نیازی به فکر کردن نیست چون شرایط موجود اقتصادی کشور گزینه های محدودی را مقابل هر میزان سرمایه قرار داده است. پس بجاست که مسئولان برای جلوگیری از ایجاد حباب های کاذب در  دو بازار یعنی سهام و مسکن که هنوز هم برای برخی از جاذابیت مناسبی برخوردار است از هم اکنون که نقدینگی سرگردان جامعه کوچ بزرگ خود را آغاز کرده چاره بیاندیشند و راهکارهای مفیدی در این زمینه تدوین کنند .

 از سوی دیگر هم شاید این اتفاق یکی از طلایی ترین فرصت های بانک مرکزی برای جمع آوری نقدینگی سرگردان بازار باشد می توان اینگونه تصور کرد که با ایجاد شرایط مطلوب توسط بانک مرکزی همانند افزایش نرخ بهره یا انتشار اوراق مشارکت می توان نقدینگی سرگردان و آشفته بازار داخلی را به سوی خزانه بانک مرکزی خود هدایت کند تا آنجا آرام گیرد و از ایجاد حباب کاذب در تابلوی بورس یا بازار مسکن جلوگیری کند که با ترکیدن آنها نیز بسیاری از مشاغل نیز دچار آسیب خواهند شد.