از بازارهای منطقه غافل نشویم

همواره در گوشه و کنار این دهکده جهانی نمایشگاههای صنعت چاپ و کتاب در حال برگزاری است که بسیاری از ناشران و دست اندرکاران این حرفه را به خود جلب می کند تا با یکدیگر آشنا شده و تبادل اطلاعات کنند و زمینه تجارت بین آنها فراهم شود.

هندوستان، برزیل، ایتالیا، ژاپن ، کره جنوبی ، دبی و آلمان از مهمترین های این نمایشگاهها هستند که همواره برخی از ناشران ایرانی و فعالان عرصه چاپ کشورمان نیز همواره علاقمند به حضور در اینگونه آنها بوده و به امید ایجاد ارتباط با دیگر ناشران راهی این نمایشگاهها می شوند .

اما آیا واقعا این حضور می تواند زمینه ساز همکاری های فراوان بین هالی نشر ایران با دیگران باشد؟ یا اینکه اصلا حضور ناشران و فعالان کتاب ایران در برخی از این نمایشگاهها توجیه اقتصادی دارد؟ و از همه مهمتر میزان صادرات محصولات چاپی ما با توجه به حضور در این نمایشگاهه ها چقدر است؟ اینها همه سئوالاتی هستند که کسب و کار امروز با توجه به برگزاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت والبته اخباری که از آن به گوش می رسد قصد بررسی آنها دارد.

رضا رضایی، رئیس پیشین اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ  در این باره، معتقد است: ظریفت‌ها و فرصت‌های بسیاری در ایران به منظور صادرات محصولات چاپی در حوزه‌های گوناگون وجود دارد. ارائه خدمات در زمینه چاپ کتاب، پوستر، انواع کارت‌ها و... نیز بخشی از محصولات چاپی هستند که صنعت‌گران ایرانی توانایی انجام آن را به خوبی دارند.

وی متعقد است ، چاپخانه‌های ایران در مقایسه با چاپخانه‌های برخی کشورهای منطقه مثل هند از توانایی فنی و تجهیزاتی فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند. لیکن عدم پایبندی به قانون کپی‌رایت، مشکلات فنی در بخش صحافی، بالا بودن تعرفه‌های و تحریم‌های سیاسی و اقتصادی، مشکلاتی هستند که توانایی صادرات کتاب را از ناشران و چاپخانه‌داران ایرانی گرفته است.

در همین حال می توان به آمار سال 2010 میلادی موسسه انگلیسی «پایرا» اشاره کرد که سهم ایران از صادرات محصولات چاپی را حدود 5 درصد اعلام کرده در حالی ترکیه توانسته صادرات محصولات چاپی خود در منطقه را به بیش از 50 درصد برساند.

اما مدیرعامل موسسه انتشاراتی الهدی درباره حضور ناشران ایرانی در نمایشگاههای مرتبط اینگونه اظهار نظر می کند که ‌ برای حضور در نمایشگاه فرانکفورت یا نمایشگاههای اینچنینی باید یک توجیه منطقی داشت‌، هم‌چنین باید یک مزیت نسبی فرهنگی یا مزیت نسبی اقتصادی از این حضور وجود داشته باشد‌، اگر ناشری توانایی رقابت در یک بازار چند میلیارد دلاری را داشته باشد،‌ می‌توان گفت توجیه اقتصادی برای حضور دارد.

متولیان ادامه داد :‌گاهی نیز از حضور در فرانکفورت جنبه تبلیغی را دنبال می کنیم که باز این موضوع توجیه منطقی خاص خود را دارد،‌ اما در وضعیت فعلی و عدم حمایت ایران از قانون کپی رایت بعید است که ناشران ایرانی حداقل‌های حضور در فرانکفورت را دارا باشد.

متولیان با اشاره به ظرفیت‌های موجود برای ناشران در کشورهای افغانستان،‌ پاکستان و شبه‌‌قاره گفت: انتشارات الهدی در ماه‌های اخیر تلاش کرده است تا بر روی دیپلماسی فرهنگی در کشورهای منطقه سرمایه‌گذاری کند،‌ حتی این دیپلماسی را جزئی‌تر نگاه کرده و بر روی دیپلماسی کتاب منطقه‌ای متمرکز شدیم،‌ در این راستا پنج ماهی است، ظرفیت خوبی را در افغانستان برای ورود ادبیات شاعران و نویسندگان مهاجر افغان به داخل فراهم کرده‌ایم‌، که بر طبق آن با یاری اهالی فرهنگ و کارشناسانی که نسبت به ادبیات هر دو طرف یعنی شاعران مهاجر افغان و شاعران ساکن افغان تسلط و شناخت دارند،‌ ادبیات مقاومت مهاجر افغان را با ادبیات مقاومت داخل افغانستان آشتی دهیم.

ممقانی دیگر ناشر ایرانی و فعال عرصه کتاب و نشر به آمار بالای ترجمه کتب خارجی در کشور ونبود قانون کپی رایت اشاره می کند و می گوید: حضور ایران در نمایشگاههای اروپایی چه حاصلی خواهد داشت آیا واقعا ناشران ایرانی چیزی به جز کتاب سعدی و حافط و برخی کتب نفیس مذهبی مثل قرآن کریم برای ارایه در این نمایشگاهها دارند یا اینکه به دنبال مسایل دیگری هستند ؟ ناشران خصوصی ایرانی در این گونه نمایشگاهها واقعا در دنیای بی انتهای ناشران بین المللی گم شده اند و تعدادی از دولتی ها با استفاده از بودجه های کلان صرفا به پخش شکلات و شیرینی اقدام می کنند و امسال هم که گروه موسیقی سنتی ایران در فرانکفورت می نوازد .

این فعال نشر به بازار منطقه بخصوص کشورهایی با زبان مشترک ما اشاره می کند و می گوید بد نیست به جای سرمایه گذاری در فرانکفورت که شاید چیزی جز هزینه برای ما نداشته باشد در این کشورها دست به ابتکارات جالبی بزنیم تا بتوانیم تعامل بین ناشران ایرانی و ناشران این کشورها را فراهم کنیم و زمینه ساز صادرات کتاب از ایران باشیم.

ممقانی در انتها می گوید: اگر مسئله حضور ایران در نمایشگاههایی مثل فراکنفورت استفاده از مراسم جانبی مثل خدمات چاپ است که باید بگویم فرض بگیریم که دستگاههای بسیار مدرن چاپی هم وارد کشورمان شده که هم اکنون این دستگاهها در ایران هستند اما همانطور که آمار نشان می دهد ایران بازار صادرات محصولات چاپی را به ترکیه و حتی گاهی اوقات به هندوستان واگذار کرده است.

وی به اثر سوء تحریم های یکجانبه غرب علیه کشورمان اشاره دارد و میگوید به دلیل کمبود کاغذ در کشور ما ناشران داخلی و بخصوص چاپخانه داران در گیر این معضل هستند و تیراژ کتاب به غیر کتابهای موسسات دولتی هم اکنون به حدود یکهزار جلد تنزل یافته است و توان تامین بازار داخلی ندارم و در بسیاری از موارد شاهد واردات سررسید ، تقویم ، دفتر مشق یا حتی برخی از کتاب های کودک و نوجوان از هندو چین هستیم به در فرانکفورت به دنبال چه می گردیم ؟ به نظر شما بهتر نیست به جای این همه هزینه فکری اساسی برای صنعت نشر  و چاپ داخلی داشته باشیم و به بازارهای منطقه ای بیاندیشیم؟