کسب و کار گردشگری سلامت در ایران را بررسی می کند

راشکی: نیاز منطقه مهمترین عامل توسعه گردشگری در ایران است

این روزها اخبار مربوط به گردشگری بیشتر رسانه ها را به خود جلب کرده و از گوشه و کنار این مرز و بوم اخباری از همایش ها و جشنواره های مختلف در زمینه معرفی توانمندی های گردشگری کشورمان به گوش می رسد .

اما در این هفته پرخبر برای اهالی صادرات نامرئی زیاد سخن از گردشگری سلامت یا همان گردشگری درمانی خودمان نیست. اگرچه این زیر مجموعه صادرات نامرئی از بهم پیوستن دو بخش بسیار پردرآمد گردشگری و پزشکی به وجود آمده و از پولساز ترین شاخه های گردشگری حال حاضر جهان است  اما ایران هنوز به جایگاه واقعی آن در توسعه اقتصادی خود پی نبرده است و به دلیل خلاء قانونی از داشته های خود استفاده مناسبی نداشته است.

از این رو کسب و کار در این شماره گفت و گویی با دکتر حسن راشکی دبیر کمیته گردشگری سلامت داشته تا از وی درباره جایگاه و آینده صنعت گردشگری پزشکی کشورمان بپرسد.

·       از چه سالی گردشگری پزشکی در ایران مطرح شده است؟

از سال 1386 این نوع گردشگری هم در وزارت بهداشت و هم در سازمان میراث فرهنگی مطرح شده است اما به دلیل اینکه سیاستگذاران کلان ایران برنامه مشخصی برای آن نداشتند و خیلی از برنامه ها سطحی بوده هنوز نتوانسته ایم در جایگاه اصلی منطقه قراربگیریم.

·       بطور کلی مخاطبان این کشورها کدام گروه از گردشگران هستند؟

ببینید افرادی که به عنوان گردشگر سلامت در جهان شناخته می شود را می توان به سه گروه تقسیم بندی کرد اول گروهی که در منطقه زندگی خود هیچگونه خدمات درمانی را ندارند یا اینکه در دسترس همگان نیست . گروه دوم هم ساکنان کشورهایی هستندکه خدمات پزشکی درسطح استانداردهای جهانی برای آنها انجام نمی شود و آنها نیازمند دریافت خدمات بهتر به ناچار بار سفر می بندند و در نهایت آخرین گروه ساکنان کشورهای بسیار پیشرفته هستند که خدمات در بالاترین سطوح در زادگاهشان وجود دارد اما هزینه آن بسیار بالاست که آنها را راهی بیمارستان های دیگر کشورها می کند.

·       به نظر شما چرا ایران باید به فکر توسعه گردشگری پزشکی خود باشد؟

اولین دلیل برای اینکار نیاز منطقه ای است ، با کمی دقت در منطقه خاورمیانه و کشورهای اطراف ایران در میابیم که کشورهای اطراف ما مثل عراق، افغانستان ، جمهوری آذربایجان و حاشیه جنوبی خلیج فارس نیازمند دریافت خدمات درمانی هستند چون در این کشورها زیرساخت های خدمات درمانی مناسب نیست یا اصلا وجود ندارد و به همین دلیل حتی دولتمردان آنها علاقمند هستند شهروندانشان برای درمان از خدمات درمانی دیگر کشورها استفاده کنند . بنابراین بازار هدفی بسیار مناسب و پرمتقاضی اطراف ایران شکل گرفته که باید از آن استفاده کنیم.

اما دومین موضوع و دلیل توجه ایران به گسترش گردشگری درمانی سطح علمی بسیار بالای پزشکان کشورمان است بطور کلی در منطقه یاد شده پزشکان ایرانی از جایگاه بسیار مناسبی بین بیماران برخوردار هستندبطوری که بسیاری از آنها علاقمند هستندتوسط متخصصان ایرانی درمان شوند تا دیگر کشورهای منطقه. اینجاست که اهمیت گردشگری پزشکی برای کشورمان نمایان می شود.

·       جایگاه گردشگری سلامت در کشورمان چیست؟

اجازه دهید ابتدا من اهمیت گردشگری سلامت را مطرح کنم تا شاید مسئولان و مدیران ارشد کشورمان به این صنعت توجه بیشتری داشته باشند. به عقیده من اهمیت توجه به صنعت گردشگری درمانی هنوز در میان مدیران و دست اندرکاران این صنعت کشورمان خوب معرفی نشده است و به همین دلیل مسئولان هم کاملا سطحی و بدون برنامه مدون تا کنون با این موضوع برخورد داشته اند.

اما بطور کلی گردشگری سلامت جزو یکی از صنایع و زیرمجموعه های گردشگری است که در ده سال گذشته با توجه به شرایط اقتصادی جهان و رکود در اقتصاد کشورهای صنعتی توانسته توجه بسیاری از مسئولان و مدیران ارشد درگیر در این زمینه را به خود جلب کند.

براساس آمار و اطلاعات مربوط به این شاخه از گردشگری ؛ گردشگری درمانی توانسته سالانه رشدی معادل 20 درصد را در سراسر جهان تجربه کند. بطور کلی گردشگری سلامت در سال 2007 میلادی رقمی بالغ بر 40 میلیارد دلار گردش مالی داشته که این رقم در نیمه نخست سال 2013 میلادی به حدود یکصد میلیارد دلار رسیده است . این رشد طی 5 سال بیانگر آن است که گردشگری سلامت توجه خاصی را به خود جلب کرده است .

·       متولی گردشگری سلامت ایران کیست؟

نکته اینجاست که هنوز هیچ ارگان یا سازمانی مسئولیت اصلی این کار را در اختیار ندارد و همین موضوع باعث ایجاد مشکل شده است و به واسطه همین خلا کمیته گردشگری سلامت را در وزارت بهداشت پایه ریزی کردیم. به هر حال این صنعت نیازمند همکاری ارگان های مختلف است و نمی توان با یک سازمان کار را به نتیجه رساند در حال حاضر وزارت خارجه، وزارت بهداشت و سازمان میراث فرهنگی در این زمینه فعالیت می کنند که باید همسو و در یک جریان باشد تا به نتیجه برسیم.

·       کمیته گردشگری سلامت از چه تاریخی شروع به کار کرده است؟

بطور کلی خلا قانونی در زمینه گردشگری سلامت باعث شد که تقریبا از دو سال گذشته این کمیته در وزارت بهداشت فعالیت خود را آغاز کند و با دستور وزیر وقت این وزارتخانه از دیگر ارگان ها مثل وزارت خارجه، اتاق بازرگانی و سازمان میراث فرهنگی نیز در این زمینه دعوت به عمل آمد تا با استفاده از ارتباطات این نمایندگان آینده گردشگری سلامت کشورمان را برنامه ریزی کنیم.

·       کدام کشورها در این زمینه رشد بیشتری داشته اند و به چه دلیلی بوده است؟

بطور کلی براساس گزارشهای یاد شده کشورهای در حال توسعه بیشترین رشد را در صنعت گردشگری داشته و بسیار موفق تر از دیگران عمل کرده اند که می توان از ترکیه، مالزی، تایلند، هندوستان، سنگاپور نیز در این زمینه نام برد. اگر به برنامه این کشورها برای رشد گردشگری سلامت در داخل مرزهایشان توجه کنیم خواهیم دید که دست اندرکاران و مسئولان دولتی سعی کرده اند علاوه بر ارتقای سطح کیفیت خدمات هزینه درمان را به میزان قابل ملاحظه ای برای اینگونه گردشگران کاهش دهند تا بازار بیشتری را به خود جلب کنند.

·       اصلی ترین مشکل حال حاضر گردشگری پزشکی در کشورمان چیست؟

خلاء قانونی ؛ به این صورت که هنوز متولی این نوع گردشگری در کشورمان مشخص نیست و قانونی متناسب با نیازهای گردشگران درمانی در کشورمان مدون نشده است.

·       آیا این خلاء قانونی باعث عقب ماندگی کشورمان در این بازار شده است؟

بدون تردید پاسخ شما مثبت است به عنوان مثال می توان به ترکیه اشاره کرد که تقریبا همزمان با ایران در این زمینه فعالیت خود را آغاز کرد یعنی چیزی حدود شش سال پیش براساس امار این کشور در نیمه اول سال 2013 میلادی حدود 300 هزار گردشگر درمانی را پذیرایی کرده و براساس برنامه ریزیهای مسئولان تا سال 2015 قصددارد این رقم را به بیش از یک میلیون نفر افزایش دهد  این درحالی است که هم اکنون اخبار بسیاری مبنی بر اینکه گردشگران عرب مقصد گردشگری پزشکی خود را برای دریافت خدمات درمانی ترکیه درنظر گرفته اند به گوش می رسد.

·       آیا ترکیه می تواند این افزایش را تجربه کند؟

بازهم به استناد آمار و اطلاعات این کشور پاسخ شما مثبت است لازم به یادآوری است این کشور هنگام شروع یعنی در سال 2009 میلادی کمتر از 50 هزار نفر گردشگر سلامت را درمان کرده است اما حالا بیش از 300 هزار نفر بد نیست بدانیم که ترکیه تنها 170 بیمارستان مناسب برای گردشگران سلامت را در اختیار دارد حال آنکه ایران 900 بیمارستان را در بالاترین سطوح تخصصی می تواند در اختیار گردشگران نیازمند قرار دهد. پس می توانیم تصور کنیم در صورت برنامه ریزی صحیح چه سودی حاصل خواهد شد.

·       درباره دلالی و واسطه گری دربازار گردشگری سلامت چه عقیده ای دارید؟

واقعیت امر به دلیل نقطه ضعف قانونی گردشگری سلامت در کشورمان این پدیده رخ داده و معضلی برای آینده گردشگری سلامت کشورمان شده است. طبق گزارش ها افرادی هستندکه شخصا یا با همکاری آژانس های مسافرتی این کار را انجام می دهند که نه تنها مورد تایید ما نیستند بلکه می توانند آینده گردشگری سلامت کشورمان را به خطر بیاندازند

·       چگونه ؟

این افراد بدون هیچ تخصصی در این زمینه وارد شده اند که بعضا سوء استفاده مالی هم در آن دخیل شده است بنابراین در خوش بینانه ترین حالت می توانیم شاهد ارایه خدمات نا متناسب با نیاز بیماران باشیم که خوشنامی پزشکی ایران را زیر سئوال خواهد برد بنابراین باید جلوی اینگونه فعالیت های انفرادی گرفته شود.

·       کمیته گردشگری سلامت کشورمان در این زمینه چه کرده است؟

طی دو سال فعالیت این کمیته قانونی طراحی شده که کلیه بیمارستان هایی که قصد پذیرش بیماران خارجی را دارند و علاقمند هستد دربحث گردشگری سلامت ایران فعالیت کنند باید دپارتمان پذیرش بیماران خارجی داشته باشند تا بتوانیم بهترین خدمات را برای آنها آماده کنیم. به عنوان مثال در حال حاضر هیچ تفاوتی میان پذیر بیماران داخلی و خارجی در بیمارستان های ما وجود ندارد در صورتی که بیماران خارجی اصلا زبان مارا نمی دانند که براساس نیازشان اقدام کنند اما مهمترین دیدگاه این دپارتمان مربوط به آموزش بیمارستان هایی که باید بدانند چگونه در بازارهای هدف بین المللی وارد شوند و با شرکت های گردشگری پزشکی جهان که بیمران را به نقاط مختلف جهان اعزام می کنند تبادل اطلاعات داشته باشند و با آنها قرارداد ببندند.

این کمیته همواره پیشنهاد می کند ایران نیازمند شرکت های تخصصی گردشگری سلامت است تا بتواند تخصصی فعالیت کند و بتوانیم کل فرایند گردشگری سلامت را از این طریق برنامه ریزی کنیم.

·       نظر شما درباره دنیای مجازی در این صنعت چیست؟

این در واقع همان مبحث شرکت های تخصصی خدمات گردشگری سلامت دیده شده است. در حال برنامه ریزی به آن هستیم چون از جایگاه دنیای مجازی در واقعیت گردشگری همه آگاهند بخصوص در این مبحث تخصصی بسیاری از بیماران که نیازمند خدمات درمانی هستند فرصت جستجو در مقصد خود ندارند بنابراین بهتر است قابلا از سفر مرکز درمانی مناسب تقاضای خودشان را شناسایی کنند و مستقیم به آن مراجعه کنند تا علاوه به صرفه جویی مالی از لحاظ زمانی هم که آگاهی بسیار مهم است برای این اشخاص صورت گیرد .

·       حضور ایران در بازارهای بین المللی چگونه بوده است؟

همانطور که می دانیم حضور در دنیای مجازی و نمایشگاههای تخصصی اصلی ترین راهکار معرفی توانمندی های کشورهاست که متاسفانه ایران هنوز در جایگاه واقعی خود در سطح بین المللی حاضر نشده است هرچند کنفرانسی در این زمینه در مشهد و بیمارستان رضوی انجام شد اما این واقعا برای معرفی جایگاه واقعی ایران در گردشگری سلامت کافی نیست و باید بیشتر از این کار کنیم تا جایگاه اصلی کشورمان را در گردشگری سلامت به دست آوریم.

دکتر حسن راشکی – دبیر کمیته گردشگری سلامت در وزارت بهداشت