گردشگری کارخانجات نگاهی نوین در صادرات نامرئی ایران

گردشگری نیروی محرکه دیگر صنایع ایران

به اطراف خود نگاه کنید ، کامپیوتر، تلویزیون، ماشین لباس شویی، اتومبیل، یخچال و دهها وسیله دیگر را خواهید دید. اینها همه نشانه هایی از زندگی مدرن و صنعتی قرن بیست و یکمی ما هستند، آیا می دانید این وسایل چگونه و از چه موادی ساخته شده اند؟ تعداد انگشت شماری از ما می توانند مراحل کامل ساخت یکی از این وسایل را برشمرند یا اینکه تعریف درستی از کارخانه سازنده آنها داشته باشند. بنابراین علاقمندان بسیاری حاضر هستند برای دانستن سرگذشت تولید آنها هزینه و وقت صرف کنند . این موضوع اولین جرقه تولد جاذبه ای نوین در صنعت گردشگری یا همان صادرات نامرئی خودمان است.

 همین شور و اشتیاق به دانستن ماست که باعث شده در دوران رکود اقتصادی برخی از فعالان صنعت گردشگری دست به ابتکاری بسیار جالب بزنند و زیر مجموعه تازه ای را به صنعت نوظهور گردشگری در جهان معرفی کنند که پایه اصلی آن همین کنجکاوی بشر و علاقه او به دانستن مراحل ساخت لوازم و ابزار زندگی است.

دست اندرکاران صنعت گردشگری ، این بخش نوظهور در صنعت گردشگری را تورهای کارخانه ای نامیده اند که منشاء آن از ایالات متحده آمریکاست این کشور صنعتی با توجه به پتانسیل بسیار مناسب خود از نظر کارخانه های عظیم صنعتی توانسته به خوبی این بخش جدید را مدیریت کند و از آن درآمدزایی داشته باشد و به تازگی چندین کشور صنعتی دیگر در گوشه و کنار این دهکده جهانی اقدام به راه اندازی اینگونه تورها کرده اند مثل کشور آلمان ، فرانسه ، تایوان ، اتریش و در کنار آنها کشور سوئیس هم بیکار ننشسته و درب کارخانه های شکلات و ساعت سازی خود را با این روش به روی گردشگران گشوده است.

پیدایش بخش جدید صنعت گردشگری یعنی صنعت تورهای کارخانه ای، بهترین فرصت و زمینه ساز رونق صنعت گردشگری داخلی و خارجی بسیاری از کشورهای صنعتی شده است ، امروزه بسیاری از کشورهای جهان دارای صنایعی بسیار بزرگ مثل ذوب آهن ، کارخانجات صنعتی و غذایی هستند علاوه بر تولید محصولات کارخانه ها از ورود گردشگران به داخل کارخانه های خود نیز درآمد کسب می کنند و از آن برای  رونق اقتصادی خود استفاده می کنند.

 به عنوان مثال تصور کنید شما هنگام مطالعه روزنامه با آگهی تبلیغاتی یکی از آژانس های مسافرتی شهر خود برخورد کنید که در آن خبر از برگزاری تور یکروزه بازدید از فلان کارخانه صنعتی داده شده که تصادفا این کارخانه و روش تولید محصول آن سالهاست که برای شما جای سئوال بوده.  یقینا با این آژانس تماس خواهید گرفت و در اولین فرصت از آن تور برای پاسخ به سئوال خود استفاده می کنید. اگرچه این فقط یک مثال ساده بود اما هزاران مورد از اینگونه تورها در حال حاضر در کشورهای صنعتی درحال برگزاریست که می توان به بازدید از کارخانه های هالی دیوید سون ، هواپیما سازی بوئینگ و ماشین سازی فورد اشاره کرد.

ماریا تامسون مدیرعامل یکی از آژانس های گردشگری در نیویوک که اقدام به برپایی اینگونه تورها در این کشور کرده است می گوید: کشورهای صنعتی و صاحبان صنایع آنها چه خصوصی و چه دولتی سالها بود که برای حفاظت از راز و رمز تولیدشان کارخانه های خود را پشت دیوارهای بلندی می ساختند و کسی به جز پرسنل آنها خبر از داخل کارخانه نداشت. اما امروزه با توجه به این زیر مجموعه جدید گردشگری و منافع بسیار زیاد آن برای هر دو طرف ، یعنی صاحبان صنایع و صنعت گردشگری؛ مدیران صنایع درب کارخانه های خود را به روی گردشگران داخلی و خارجی با توجه به سیاست های تجاری و مسایل امنیتی و حفاظتی کارخانه گشوده اند و معامله ای برد برد را تدارک دیده اند چون هم گردشگران از بازدید روزانه خود از این کارخانه ها لذت می برند و هم فعالان عرصه گردشگری درآمدی بسیار مناسب از این تورهای ارزان قیمت که کمترین هزینه را برایشان ایجاد می کند به دست می آورند و از همه مهمتر این کارخانه های هستند که بدون صرف هزینه ای هنگفت و صرفا با پذیرایی از گروهی گردشگر ، تبلیغ محصولات خود را کرده اند.

به راستی اگر کمی دقت کنیم این بخش جدید در گردشگری که واقعا ناجی صنعت گردشگری برخی کشورها حتی در دوران رکود اقتصادی بوده است، می تواند جان دوباره ای به گردشگری از نفس افتاده ایران و حتی صنایع  کشور ببخشد.

به گفته بسیاری از فعالان اقتصادی، اگر مدیران دو بخش صنعتی و گردشگری ایران بتوانند ارتباط مناسب و دقیقی با یکدیگر برقرار کنند این حس کنجکاوی ماست که باعث رونق دوباره صنایع و البته صادرات نامرئی در داخل مرزهای کشور می شود و چه بسا به زودی اینگونه تورها در بین ساکنان  کشورهای منطقه و همسایه معروف شده و باعث ورود برخی گردشگران خارجی نیز به ایران بشود.

اگر از فواید آموزشی این گونه تورها برای کودکان و نوجوانان یا حتی بزرگسالان چشم پوشی کنیم که خارج از حوصله این بحث است اغلب کارشناسان اقتصادی این گونه تورها را برای صاحبان صنایع بزرگ خصوصی و دولتی بهترین فرصت جهت معرفی توانمندی های خود می دانند .

این کارشناسان عنوان می کنند ، صاحبان و مدیران بسیاری از کارخانجات ایران سالانه هزینه بسیار زیاد و هنگفتی را برای تبلیغات محصول خود هزینه می کنند این در حالی است که بسیاری از این مراکز تولیدی با کمترین هزینه می توانند هر کدام  به تنهایی قادرند ساعت ها گروه هایی بزرگی از گردشگران را به خود مشغول کرده و زمینه ساز شهرت نام کارخانه و محصولاتش میان مردم بشوند. بنابراین با کمی همکاری بین مدیران اقتصادی و تورگردانان ایران می توان با صرف کمترین هزینه از طرف کارخانجات یعنی گشودن درب کارخانه به روی بازدید کنندگان و پذیرایی از گردشگران ، تبلیغاتی بسیار گسترده و مفید را در سطح کشور و حتی خارج از مرزها انجام داد.

این همکاری بین دو بخش گردشگری و صنعتی کشورمان می تواند آنچنان مفید و محرک هر دو بخش باشد که قابل تصور بسیاری از ما نیست و در برخی موارد حتی باعث بازگشت رونق اقتصادی به صنایع ورشکسته نیز خواهد بود. شاهد مثال این موضوع ترفندی است که در سال 2003 میلادی از سوی مسئولان گردشگری و صنعتی کشور تایوان برای رونق دوباره کارخانجات این کشور با استفاده از صنعت گردشگری به کار گرفته شد.

«جیسون چن» از موسسه پژوهش های فناوری صنعتی تایوان با اشاره به طرح برگزاری تورهای گردشگری و بازدید از کارخانجات صنعتی تایوان برای گردشگران بین المللی و داخلی ، گفت: پیش بینی می شود در صورت اجرایی شدن طرح به صورت کامل، سالانه 300 تا 400 هزار گردشگر به آمار گردشگران ورودی تایوان افزوده شود، در حالی که تا پیش از این کمتر از 100 هزار گردشگر خارجی جذب این کارخانه ها می شدند.

وی در این باره می افزاید: کارخانه های گردشگرپذیر این طرح در واقع مجموعه ای از کارخانه های ورشکسته و مستعمل تایوان هستند که بر اساس طرح دولت از سال 2003 به منظور کسب درآمد کافی برای راه اندازی مجدد به جذب گردشگر می پردازند. بر اساس آمار موجود، این کارخانه ها در سال 2011 حدود 6 و نیم میلیون گردشگر را به خود جلب کرده اند و درآمدی بیش از یک و نیم میلیارد دلار را برای راه اندازی مجدد این کارخانه به دست آورده اند.

به گزارش موسسه پژوهش های فناوری صنعتی تایوان درآمد  گردشگری کارخانه در پایان سال 2012 میلادی با جذب 10 میلیون گردشگر 2 میلیارد دلار بوده است. طبق آمار وزارت امور دارایی تایوان از 135 کارخانه ای که به کارخانه گردشگرپذیر تبدیل شدند، 106 مورد تا پایان سال 2012 میلادی فعالیت خود را دوباره آغاز کردند.

 اما متاسفانه صاحبان صنایع ایران با وجود تنوع صنایع همانند کارخانه های اتومبیل سازی، صنایع غذایی، صنایع دارویی ، صنعت نفت و حتی نیروگاه هستی هنوز با ساخت دیوارهای بسیار بلند مانع ازورود علاقمندان به داخل این مراکز  به عنوان اصلی ترین پتانسیل های موجود برای برگزاری تورهای کارخانه ای داخل مرزهای کشور می شوند . در حالی رشد و رونق این تورهای داخلی کم کم پای گردشگران خارجی را به میان خواهد آورد و علاوه بر ریال های داخلی، دلارهای غیر نفتی نیز در این صنعت جاری می شود.

پس بجاست که دولت تازه رویکار آمده یازدهم  با مدیریت دقیق و صحیح و با توجه به منافع اقتصادی کشور و با توجه به حفظ مالکیت معنوی صاحبان صنایع و کارخانجات، زمینه ساز برگزاری تورهای گردشگری بازدید از صنایع را رونق باشد تا علاوه بر تبلیغ محصول ایرانی و توانمندی های صنایع کشور شرایط جذب سرمایه های خارجی در تجهیز مجدد این کارخانجات فراهم شود.

باکس مطلب

·         نیروگاههای هسته ای ژاپن و ایالات متحده آمریکا در سال 2012 میلادی جزو ده مقصد برتر گردشگران بوده است

·         خرابه های نیروگاه هسته ای چرنوبیل که مدتها پیش بر اثر حادثه از بین رفته بود هم اکنون به عنوان یکی از مقاصد گردشگری اوکراین شناخته شده است .

·         کارخانه لبنیات Gruyere ، معدن نمک Bex و مرکز Victorinox از جمله کارخانجات و شرکت های صنعتی در  اتریش و سوئیس هستند که در سال ۲۰۱۲، مورد توجه گردشگران بین المللی در این دو کشور قرار گرفته اند .

·         کارخانه شکلات سازی Cailler در کشور سوییس در سال مالی 2012 میلادی توانسته ۳۶۲ هزار و ۵۰۰ نفر بازدید کننده داشته باشد.