بازاری پر از هیجان برای بزرگ و کوچک

بزرگ و کوچک در این بازار مکاره بی معناست

بازاری که کوچک و بزرگ در آن معنا ندارد

بررسی بازار پررونق و رنگارنگ اسباب بازی کودکان

نویسنده: عماد عزتی

تاکنون به بازیهای دوران کودکی خود فکر کرده اید یا اینکه می توانید نام برخی از اسباب بازی های این دوران شیرین را به خاطر بیاورید ؟ کمی به دوران کودکی خود فکر کنید و نام چند بازی آن دوران شیرین را روی تکه کاغذی یادداشت کنید بدون تردید نامهایی چون وسطی، زو ، لی‌لی ، خاله بازی، الک دولک ، تیله بازی یا هفت سنگ در اولین سطرها نوشته خواهند شد . پس از آن سعی کنید نام اسباب بازی های آن دوران را نیز به آنها اضافه کنید؛ تیله های رنگی ـ فرفره‌ ـ تفنگ آب‌پاش ـ یویو ـ سوت بلبلی و ... آیا شباهتی میان لوازم و ابزار بازی دلبندتان در دوران کنونی و دوران کودکی خود می بینید یا ...تفاوتی فاحش میان آنهاست؟ پس چطور می‌خواهید برای دلبندتان اسباب بازی انتخاب کنید ؟

هرچند برای پاسخ دادن به این سئوال باید متناسب با زمان و دوران زندگی به دنبال پاسخ باشیم اما  این سئوال ها در حالی مطرح می شوند که انجمن تعلیم و تربیت دوران کودکی ACEI با درنظر گرفتن تعریفی واحد برای لوازم بازی در این باره می گوید: اگر اسباب بازی های کودکان به دقت و با رعایت نیازهای جسمی و روحی آنها در دوران مختلف رشد انتخاب شود نه تنها باعث سرگرمی شان می شود بلکه موجب ارتقای کیفیت بازی و در نهایت بهبود مراحل رشد جسمی و فکری آنها نیز خواهد بود.

بنابراین اگر شما هم اکنون به عنوان پدر و مادر، برادر و خواهر، خاله یا دایی، عمه یا عمو یا حتی یک دوست قصد دارید برای کودکی وسیله  بازی تهیه کنید و در دنیایی بی انتها و رنگارنگ این لوازم سردوراهی انتخاب قرار گرفته اید. کمی صبر کنید چون جام جم این هفته سری به بازارمکاره اسباب بازی در چند نقطه از تهران زده تا برای شما از اهمیت انتخاب و راز و رمز خریداسباب بازی مناسب دلبندتان بگوید.

بودجه ای درنظر بگیرید

همانطور که می دانید بازار اسباب بازی با توجه به رشد روز افزون نیازهای روحی و جسمی کودکان بسیار متنوع است و تولید کنندگان گوناگونی با انواع و اقسام محصولات در بازارهای مصرف حضور یافته اند بصورتی که نمی توان برای اسباب بازی انتهایی متصور شد بنابراین اگر بدون برنامه یا محدوده مالی برای انتخاب اسباب بازی وارد فروشگاه شوید با دیدن آنهمه تنوع بدون تردید کودک درونتان بیدار شده و نمی توانید انتخابی درست داشته باشید به همین دلیل بهترین کار این است که محدوده انتخاب را با تعیین بودجه مشخصی برای خرید کوچک کنید تا در میان گزینه های موجود بتوانید بهترین گزینه را انتخاب کنید. اما همواره به خاطر داشته باشید که اسباب بازی گرانقیمت لزوما برای کودکان جذاب نیست بنابراین به هیچ عنوان قیمت را ملاک انتخاب قرار ندهید. هرچند مدتی است تجمل و اسباب بازی های گرانقیمت وارد دنیای شیرین کودکانه شده و گاهی اوقات چشم و همچشمی های نابجا باعث خریدی غیر اقتصادی و البته نامناسب برای کودکان می شود در این زمینه به می توان به اتومبیل های باطری دار یا سرویس های اتاق کودک مثل میزناهارخوری یا حتی مبلمان پذیرایی اشاره کرده که چندصد هزار تومان از درآمد خانواده را به خود اختصاص داده است.

تفاوت انتخاب با توجه به جنسیت

همانطور که می دانید براساس تحقیقات انجام شده و تایید کارشناسان نیازهای روحی و جسمی کودکان دختر و پسر کاملا با یکدیگر متفاوت است و باید متناسب با آنها برای خرید اسباب بازی گام برداریم چون بطور کلی پسرها در دوران کودکی به دنبال تحرک و هیجان بیشتری نسبت به دختران در همان دوران هستند بنابراین ابزار و لوازم بازی آنها نیز متفاوت خواهد بود. انجمن تعلیم و تربیت کودکی امریکا در این زمینه ضمن اشاره به اشتراک میان اسباب بازیهای کودکان دختر و پسر قبل از شش سالگی فهرستی از بازیهای مورد علاقه کودکان دختر و پسر پس از این سن تهیه کرده و براساس این فهرست اعلام کرده ابزاری که کودکان دختر در این دوران به آنها علاقمند هستند بیشتر مربوط به داخل منزل و خانه داری است و بازیهایی که به آنها علاقه نشان می دهند عبارتند از : طناب بازی، خاله بازی، مهمان بازی، بافندگی، رقص، خیاطی، فروشندگی، عروسک بازی و در نهایت کلاس های آموزش است درحالی که پسران دنیای متفاوتی را به خود اختصاص داده و بیشتر با استفاده از مکعب ها ، آدمک های متحدالشکل، کامیون و قطعات خانه سازی و تجربه هیجان مشغول شبیه سازی جامعه بیرون از منزل هستند . کودکان پسر  بازیهایی چون دوچرخه سواری، تیله بازی، کشتی، مشت زنی، فوتبال ، فرفره بازی ، ماشین بازی، تیراندازی ، بادبادک بازی را انتخاب می کنند.

رده سنی را درنظر بگیرید

تحقیقات نشان داده از زمانی که نوزاد توانایی دیدن ، بوییدن و شنوایی را به دست می آورد، می‌توان با در اختیار گذاشتن اسباب‌بازی‌های مناسب آنها، این توانایی ها را در وجودشان افزایش داد و استعداد نوزاد را شکوفا کرد این درحالی است که براساس همین تحقیقات تناسب نوع اسباب بازی ها با سن رشد کودکان به مراتب مهمتر از تعداد و تنوع آنهاست.

بنابراین به خاطر بسپارید اسباب بازی باید به گونه ای متناسب با سنین مختلف طراحی شده باشد که باعث فکر کردن و رشد تخیل کودک شده و او را با مفاهیمی چون رنگ، بود، صدا و ... آشنا کند. پس اگر اسباب بازی مورد نظرشما برای دلبندتان سخت باشد، او خسته شده  و اعتمادش کم خواهد شد و در نهایت آن را در گوشه ای به حال خود رها می کند این درحالی است که اگر این وسیله خیلی ساده هم باشد کودک بدون فکر کردن و افزایش قدرت تخیل با این وسیله بازی می کندو دوباره همان آش و همان کاسه.

از این رو انجمن تعلیم و تربیت کودکان آمریکا با توجه به رده های مختلف سنی کودکان اسباب بازی های مناسب آنها را اینگونه تقسیم بندی کرده است :

بدو تولد تا یک سالگی: کودکان در این دوره به جست و جوی اطراف خود هستند و هرچه که در دسترش داشته باشد به سمت دهان خود می‌برند بنابراین با رعایت مسایل ایمنی و بهداشتی اسباب بازی‌های درخشان و رنگی، متحرک و صدادار مثل جغجغه و عروسک های رنگی با قابلیت شستشو (بدون قابلیت جدا شدن قطعات) بهترین گزینه ها هستند. اما زمانی که کودکان نشستن را تجربه کردند می توانید با دراختیار قرار دادن مکعب های رنگی پارچه ای و توپ های رنگی پارچه ای نیز لوازم بازی آنها را تکمیل کنید.

یک تا سه سالگی: این دوران که کارشناسان آن را دوران کنجکاوی و تحرک کودکان می شناسند مهمترین زمان برای به کارگیری درست اسباب بازی است بنابراین کتاب ها انتخاب اول خواهند بود و پس از آنها می توان لوازم موسیقی، ماشین های متحرک ، حوضچه های توپ، اتومبیل ، بیل و سطل ، لگو ، پازل و عروسک را برای این رده سنی درنظر گرفت . اما فراموش نکنید با توجه به کنجکاوی بیش از حد کودکان در این دوره ایمنی اسباب بازی را جدی گرفته و با دقت در انتخاب خود سلامت دلبندتان را تضمین کنید.

سه تا پنج سالگی: به دست آوردن مهارت های جدید و شبیه سازی زندگی بزرگسالان ویژگی اصلی این رده سنی از کودکان است بنابراین کار با ابزارهای زندگی روزانه و نقاشی کردن بخش عمده ای از وقت کودکان را در این سن به خود اختصاص می دهد . خمیربازی، آب رنگ، مداد رنگی ، لوازم تعمیرات ، لوازم نجاری، لوازم خیاطی و آشپزی ، انواع پازل ، قطار برقی ، جعبه های مختلف بازی بهترین ابزاری است که می توانیم در اختیار آنها قرار دهیم اما به خاطر داشته باشید استفاده از اسباب بازی های الکترونیکی (رایانه ای) در این رده سنی به هیچ عنوان توصیه نمی شود چون به اعتقاد کارشناسان این نوع اسباب بازی با توجه به کنجکاوی و نیاز به تجربه های تازه در این دوره سنی مفید نیست بلکه باعث کاهش حس کنجکاوی کودکان خواهد شد. از سوی دیگر کارشناسان با توجه به نزدیک شدن دوره پیش دبستانی و انرژی سرشاری که در کودکان وجود دارد فعالیت های فیزیکی و ورزش را برای کودکان توصیه می کنند .

شش تا دوازده سالگی: حس تکامل و رشد در این رده سنی باعث می شود تا کودکان به بازیهایی که سریع به نتیجه می رسد علاقمند باشند بنابراین تجربه های شغلی و بازی های فکری گزینه های اول این رده سنی خواهد بود. خرید اسباب بازی های خشن مثل تفنگ های ترقه ای یا لوازمی از این دست را متخصصان و کارشناسان مناسب نمی دانند و به والدین توصیه می کنند نسبت به بازیهای رایانه ای نیز بی تفاوت نباشند هرچند این بازی های در برخی موارد نتایج مثبتی هم به همراه خواهند داشت. اما با توجه به رشد اندام و البته استخوان بندی کودکان ورزش می تواند مهمترین گزینه برای بازی کودکان باشد که نباید نسبت به آن بی توجهی داشته باشیم. بنابراین سعی کنید در انتخاب لوازمی چون اسکیت، اسکوتر، راکت تنیس ، توپ یا از این قبیل لوازم آنها را به ورزش تشویق کنید.

استاندارد و ایمنی ، امری حیاتی

شاید در نگاه اول با توجه به ساده بودن دنیای کودکی و لوازمش کلمه استاندارد را برای آن جدی نگرفته باشیم اما یقین داشته باشید اهمیت استاندارد و ایمنی در این لوازم کم از لوازم پزشکی یا خوراکی ها نیست بنابراین هرگز نباید به این مهم بی توجه بود چون اسباب بازی در عین سادگی ارتباط مستقیمی با سلامت جسم و روح دلبندمان دارد. بطور کلی استانداردهای  مربوط به اسباب بازی در کشورهای مختلف شرایط متفاوتی دارد و مواردی خاص در آن دیده شده است اما آنچه مهم و مشترک است سلامت و بهداشت کودکان در همه موارد آن است.

این درحالی است که شورای بین المللی صنعت اسباب بازی رعایت اصولی چون خطر مواد شیمیایی، خطر آسیب های بدنی، امواج رادیویی ، اتصال دقیق قطعات، قابلیت اشتغال و دهها مورد دیگر در این زمینه عنوان کرده که سازندگان اسباب بازی باید هنگام تولید وسیله ای جدید آنها را رعایت کرده تا با دریافت مجوز های لازم بتوانند محصولشان را با در نظر گرفتن سلامت جسم و روح کودکان روانه بازار مصرف کنند.

به عنوان مثال استاندارد تولید عروسک برای سنین زیر سه سال اینگونه است که هرگز نباید قابلیت جداشدن قطعات را داشته یا اینکه در ساخت آن از پلاستیک بازیافتی استفاده شده باشد. از سوی دیگر برای تولید آبرنگ و خمیرهای بازی باید از رنگ ها و مواد اولیه گیاهی و خوراکی استفاده شود تا نه تنها این لوازم برای پوست کودکان مضرر نباشند بلکه با توجه به کنجکاوی کودکان در صورت ورود این مواد به سیستم گوارش آنها خطری برای سلامتی کودکان ایجاد نشود. اما براساس همین استانداردها با درنظر گرفتن ایمنی کودکان زیر ده سال، هیچ نوع اسباب بازی برقی با قابلیت اتصال مستقیم به برق تولید نخواهد شد و درباره اسباب بازی هایی که از خود صدا تولید می کنند رعایت استاندارد فرکانس صوتی در آنها اجباری است. بنابراین هنگام انتخاب سعی کنید با درنظر گرفتن شرایط استاندارد و ایمنی وسیله مورد نظرتان را انتخاب کنید.

تناسب فرهنگی  اهمیتی ویژه

پس از درنظر گرفتن شرایط استاندارد و ایمنی عاملی دیگری که کارشناسان نسبت به آن تاکید دارند تناسب فرهنگی اسباب بازی است. همانطور که می دانید کارکرد اسباب بازی تنها سرگرم کردن کودکان نیست بلکه اسباب بازی علاوه بر سرگرم شدن کودکان می تواند در شکل گیری شخصیت و پرورش ذهن او نیز کارآمد باشد از این رو کارشناسان معتقدند با توجه به شبیه سازی دنیای بزرگسالان از سوی کودکان با بکارگیری لوازم و اسباب بازی هایشان تناسب اسباب بازی با فرهنگ و عرف های جامعه امری ضروری است و کاملا می تواند در این زمینه ایفای نقش کند و شرایط را برای پرورش ذهنی کودکان متناسب با جامعه مهیا سازد .

به عنوان مثال می توان به برخی از عروسک ها و لوازم بازی کودکان که هم اکنون در کشورمان به وفور دیده می شوند اشاره کرد که هرگز تناسبی به عرف جامعه ایران نداشته و تنها باعث ایجاد تضادهای غیر قابل جبران در ذهن کودکان خواهد شد. نوع پوشش، هیجانات ایجاد شده با استفاده از این لوازم در کودکان یا حتی شکل و شمایل این ابزار می تواند کاملا در آینده و تصمیم گیری های دلبندمان تاثیرگذار باشد بنابراین به این نکته خوب توجه داشته باشید و متناسب با عرف جامعه به انتخاب اسباب بازی اقدام نمایید.

کنترل و سرکشی دوره ای

همانند تمام وسایل دنیای بزرگسالان ابزار و لوازم بازی کودکان نیز دارای تاریخ انقضاء یا دوره مصرفی محدود است که باید به آن توجه ویژه داشته باشیم هرچند سازندگان معتبر اسباب بازی تلاش می کنند با بکارگیری مواد اولیه باکیفیت مدت زمان قابل استفاده بودن تولیداتشان را افزایش دهند اما به هرحال کودکان در حفظ و نگهداری از اسباب بازی توانمند نیستند و بدون تردید پس از مدتی این لوازم آسیب خواهند دید بنابراین برای جلوگیری از به خطر افتادن سلامتی جسم و روح دلبندتان لازم است هرچند وقت یکبار کودک درون خودتان را نیز زنده کنید و با سرکشی به اسباب بازی های فرزندتان از سلامت آنها مطمئن شوید. با این روش می تواند آنهایی که آسیب دیده اند را از دسترس کودکان دورکرده و برایشان جایگزینی متناسب با توجه به موارد یاد شده تهیه کنید. چون در برخی موارد آسیب های وارده به اسباب بازی می تواند سلامت کودکان را تهدید کند که این موضوع خوشایند هیچ کس نیست.

به مولفه های آموزشی نیز دقت کنید

با توجه به موارد یاد شده در انتخاب اسباب بازی مناسب کودکان بدون تردید همگی از کارکرد آموزشی لوازم بازی کودکان نیز آگاهی کامل داریم بنابراین هنگام مراجعه به فروشگاه و انتخاب اسباب بازی با درنظر گرفتن تمام موارد یاد شده باید نسبت به آموزنده بودن این  دقت کنیم چون اسباب بازی صرفا برای بازی و وقت گذرانی کودکان طراحی نشده است بلکه در پس پرده کارکردی آموزشی نهفته است که در شکل گیری آینده کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به عنوان مثال خرید بازی های فکری ، انواع لگو و پازل می تواند علاوه بر سرگرم کردن کودکان باعث شکوفایی و خلاقیت ذهنی کودکان و دلبندان نیز باشد. این درحالی است که برخی از بازی های دیگر می تواند تاثیر بسزایی در آموزش زندگی اجتماعی به کودکان داشته باشد پس ابتدا کارکرد آموزشی اسباب بازی را درنظر بگیرید وپس از آن دست به جیب شوید. از سوی دیگر به اعتقاد کارشناسان هرگز نباید با تمرکز روی اسباب بازی های خاصی در ذهن کودکان القای حرفه ای خاص را داشته باشیم بلکه با استفاده از شرایط اموزشی اسباب بازی های متفاوت ذهن خلاق و پویای کودکان را به امکانات متفاوت موجود در جامعه سوق دهیم.

گارانتی شادی کودکان را جدی بگیرید

با توجه به رشد و توسعه صنایع تولید اسباب بازی بدون تردید برخی از اسباب بازی ها دارای فن آوری مخصوص به خود بوده و نیازمند خدمات پس از فروش یا داشتن شرایط گارانتی مناسب هستند بنابراین با توجه به انتخاب اسباب بازی مورد نظرتان سعی کنید به خدمات پس از فروش و شرایط گارانتی آن توجه ویژه داشته باشید چون در دنیای کودکان، شما به این نوع خدمات نیازمند هستید و ممکن است برای تعمیر اسباب بازی از این خدمات استفاده کنید.

 بنابراین اگر وسیله ای که خریداری کرده اید دارای شرایط گارانتی و خدمات پس از فروش نباشد به ناچار مجبور به دور انداختنش خواهید بود و دوباره باید راهی بازار شوید. البته فراموش نکنید این خدمات بیشتر برای اسباب بازی های الکترونیکی مورد نیاز است هرچند در برخی از موارد مثل چادرهای مخصوص کودکان، وسایل کنترل از راه دور یا دوچرخه و ... به آن نیازمند خواهید شد.

داخلی یا خارجی

بطور کلی صنعت اسباب بازی سازی کشورمان در سطح بین المللی نتوانسته جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص دهد و به همین دلیل در بازار داخلی به جز مواردی خاص آنهم در زمینه لوازم کمک آموزشی اسباب بازی های ایرانی زیاد مطرح نیستند از این رو بازار اسباب بازی کشورمان در دست کشور چین قرار گرفته و اکثر لوازم بازی کودکان ایرانی از این کشور وارد شده است و براساس اطلاعات موجود بیشتر آنها نیز به صورت غیر قانونی وارد کشور شده اند بنابراین شاید در این زمینه نمی توان به جز مواردی خاص به تولیدات داخلی دلخوش باشیم . اما فراموش نکنیم در برخی موارد تولیدات داخلی را می توانیم جایگزین خارجی ها کنیم بنابراین با درنظر گرفتن این مهم وبرای حمایت از تولیدات داخلی می توانیم از نمونه های داخلی که متناسب با فرهنگ و عرف جامعه تولید شده اند استفاده مناسبی داشته باشیم.

بازی های رایانه ای در انتهای فهرست

هرچند با ورود بازیهای رایانه ای به دنیای کودکان بسیاری از دانشمندان نسبت به مشکلات و عوارض این نوع بازی برای سلامتی کودکان هشدار داده بودند اما براساس تحقیقات انجام شده از سوی دانشگاه سوربن فرانسه یکی از مهمترین خطرات موجود در قرن حاضر برای سلامتی کودکان بازیهای رایانه ای اعلام شده است . در این تحقیقات که سال 2010 میلادی با انتخاب جامعه آماری حدود 300 هزار خانواده انجام گرفته است کم تحرکی ، افزایش وزن ، کوتاهی قد و در نهایت اختلالات عصبی را مهمترین عارضه استفاده مداوم و بیش از حد بازی های رایانه ای از سوی کودکان اعلام کرده است. به همین دلیل کارشناسان می گویند هرچند در برخی موارد بازیهای رایانه ای می توانند بسیار مفید و آموزنده باشند اما والدین نسبت به این خطرات ناشی استفاده بیش از حد بازی های رایانه ای باید هوشیار بوده و محدود کردن ساعات استفاده کودکان از رایانه این خطرات را به حداقل برسانند.