دفتری که برای همیشه بسته شد

نویسنده: عزتی

بدون تردی برای توسعه و رونق هر نوع کسب و کار در جای جای دهکده جهانی نیازمند اطلاعات و آماری دقیق از آن هستیم و یک رشته کار به مراکز آماری متصل شده است اما ظاهرا این رشته در گردشگری کشورمان یا همان صادرات نامرئی خودمانی شاخه های متعددی داشته و هرگز به مرکزی یا سازمانی مستقل وصل نشده و در جهت هدایت و توسعه منابع از آن استفاده نمی شود.

همه می دانیم صاحبان سرمایه و البته فعالان عرصه اقتصادی بخصوص در بخش گردشگری با توجه به اطلاعات و آمار منتشر شده توسط ارگان های مربوطه در این زمینه اقدام به مشارکت در توسعه و سرمایه گذاری های گردشگری خواهند کرد و در صورتی که اگر اطلاعات یا آماری نادرست در این زمینه وجود داشته باشد جای تردید نیست این سرمایه ها یا به بی راهه خواهند رفت و یا توجه صاحبان سرمایه به دیگر نقاط جهان جلب می شود و از آنجا که ایران و البته دولت یازدهم با جدیت هرچه بیشتر سعی در توسعه گردشگری و تشویق سرمایه گذاری در این صنعت درآمدزای قرن حاضر کرده است خالی از لطف نیست اگر به دفتری که سالهاست بسته شده توجه ویژه ای داشته باشیم.

محمدعلی نجفی به عنوان ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری درباره اصلاح آمارهای متناقض گردشگری چندی پیش گفته بود: « در حال حاضر خود ما هم به آمارهای داده شده صد در صد مطمئن نیستیم؛ بنابراین در این حوزه به دو گروه تخصصی سفارش دادیم پروپزال (پیشنهاد) بدهند تا طرح آمارگیری را مورد بازنگری قرار دهیم و طرحی که بتوان از نظر علمی و تخصصی از آن دفاع کرد آماده کنیم. البته این کار طول می کشد چرا که کار پیچیده ای است و ارگان های زیادی دخیل آن هستند ولی این کار را می کنیم.».

این در حالی است که رحیم یعقوب زاده کارشناس گردشگری معتقد است: آمار در صنعت گردشگری برای سیاست گذاری، برنامه ریزی، کنترل و نظارت بر بخش صادرات نامرئی کشور و جذب سرمایه گذاری اهمیت زیادی دارد.

این کارشناس گردشگری ضمن تاکید بر وجود آمار دقیق جهت جذب سرمایه های سرگردان در گردشگری می افزاید: البته برای حل این معضل در برنامه چهارم توسعه کشور «تدوین طرح جامع آمار گردشگری کشور» مصوب و پیرو آن سال ۸۴ دفتر برنامه ریزی، آمار و اطلاعات به عنوان اتاق فکر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تاسیس شد ولی در اوایل سال بعد از آن منحل شد و به طور پراکنده مسئولیتی که بر عهده این دفتر قرار گرفته شده بود را دفتر مطالعات و برنامه ریزی و ارزیابی سازمان و البته بخشی هم به پژوهشکده واگذار شد.

وی می گوید: با توجه به این تفکیک کاری البته داده های اقتصادی و آماری قابل ملاحظه ای توسط سازمان های متولی گردآوری شده و می شود ولی متاسفانه در اختیار این سازمان ها باقی می ماند و معمولاً نشر آن ها با سطوح دقت متفاوتی انجام می شود. بصورتی که هم اکنون آمار گردشگران توسط ۴ مرجع اداره کل اتباع خارجه نیروی انتظامی، اداره کل اتباع خارجه وزارت امور خارجه، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان گمرک کشور تهیه می شود که هر کدام نواقصی دارد ولی علی رغم این مسائل تنها آمار موجود کشور است.

اورجی: 90 سال درجا زده ایم

این در حالی است که اردشیر اروجی، مدیرکل سابق دفتر آمار و برنامه ریزی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز آمار غیرواقعی را بلای جان گردشگری می داند و می گوید: وقتی قرار شد سازمان جهانگردی و میراث با یکدیگر ادغام شوند طبق هماهنگی و نظر کارشناسی سازمان بازرسی و البته لزوم توجه به آمار و اطلاعات در زمینه گردشگری ، دفتر برنامه‌ریزی و آمار میراث فرهنگی و گردشگری در مرکز تشکیل شد. این دفتر تا قبل از ریاست آقای بقایی در سازمان میراث فرهنگی کم و بیش به فعالیت خود ادامه داد و در نهایت به دستور ایشان منحل و وظایفش به زیر مجموعه یکی از معاونت ها  منتقل شد.

اردشیر اروجی با بیان اینکه ضرورت دارد هر سه ماه یکبار وضعیت گردشگری هر استان نمونه‌گیری آماری شود، افزود: در سال 1384 و تاسیس دفتر یاد شده درنظر داشتیم آمار 6 ماهه ورودی مسافران داخلی و خارجی استانها به هتل‌ها را از طریق نمونه‌گیری‌های آماری به صورت مستمر تهیه و با سالهای گذشته مقایسه کنیم تا با استفاده از آنها بتوانیم نسبت به سیاست گذاری های دقیق در این زمینه فعالیت کنیم اما  از مجموع 30 استان فقط 11 استان آمار 6 ماهه ورودی مسافران داخلی و خارجی خود به هتل‌ها را تهیه و به این دفتر ارسال کرده‌اند بنابراین جمع بندی 6 ماهه برای ما امکان‌پذیر نشد که این رویه تا همین امروز هم ادامه دارد.

وی یادآور می شود: اگر آمار واقعی بدهیم سرمایه گذار به اشتباه نمی افتد لذا مشکل اساسی صنعت گردشگری کشور نداشتن آمار صحیح و واقعی است به همین دلیل شناخت صحیحی از محیط پیرامون وجود ندارد و برنامه هایی هم که بر این اساس طرح ریزی می شود غیرواقعی خواهد بود.

اروجی می گوید: اولین هسته گردشگری در کشور در سال 1314شکل گرفت که 80 سال از این موضوع می‌گذرد اما جای سئوال است که طی سال‌های گذشته و علی رغم همه این تلاشها چرا گردشگری توسعه نیافت؟ به این نتیجه می‌رسیم که تاکنون به صورت علمی با بحث گردشگری برخورد نکردیم به این ترتیب که در وهله اول باید خوب مدیریت کرد و سپس برنامه‌ریزی برای مدیریت خوب شود که این مدیریت نیازمند آمار دقیق و به هنگام است و ما متاسفانه فاقد آن هستیم بنابراین تجربه 80 ساله برای توسعه گردشگری از ضرورت سامان دادن نظام آمار حکایت می‌کند.

وی ادامه می دهد: این گونه است که 8۰ سال از عمر گردشگری کشور گذشته و همسایه هایی که زمانی از ما عقب تر بودند جلو افتادند ولی ما درجا می زنیم و انگار که عدد ثابتی برای آمار گردشگران ما وجود دارد.

اروجی وجود آمار دقیق و به هنگام برای مدیران را در ارزیابی سیاستها و اصلاح برنامه‌ها موثر دانست و گفت:هم اکنون این فضای روشن برای مدیران گردشگری فراهم نشده است.

اما تازه ترین واکنش

علی رحیم پور مدیر گروه طبیعت گردی پژوهشگاه میراث فرهنگی ضمن تاکید تاثیر آمار در توسعه گردشگری  در زمینه اشتباه بودن آمار و اطلاعات موجود در سازمان میراث فرهنگی می گوید: اعلام کردیم راه درست آمارگیری نفر شب اقامت است، اما هشت سال گذشته رفتند و آمدند و گفتند نفر سفر، سفر نفر، آخر هم متوجه نشدیم یعنی چه. دستِ آخر آمار 156 میلیون نفری از مسافرت ها را اعلام کردند. این در حالی بود که اگر یک سرمایه گذار می خواست در منطقه ای هتل بسازد، بانک ارائه دهنده تسهیلات به او می گفت طرح شما توجیه ندارد؛ چراکه بر اساس آمارهای غلط اقدام به سرمایه گذاری کرده بود.

مدیر گروه طبیعت گردی پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: به سرمایه گذار اعلام کردند هتل پنج ستاره بساز آنهم در استانی که 20 میلیون نفر به آنجا رفته و فقط بوق زدند و کسی در آن اقامت نکرده بود. مگر می شود سازمانی برنامه گردشگری و توسعه مدیریت نداشته باشد . ما آمارمان را برای برنامه ریزی از کجا بگیریم؟ این در حالی است که می دانیم آمار موجود اشتباه است. پس چطور می‌شود بدون آمار برنامه ریزی کرد.