مجاز یا غیر مجاز مسئله این است

تعدد دفاتر خدمات گردشگری در ایران نشانه رونق نیست!

مدتی است که هرجا و مکانی که نظر می کنید صحبت از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید است و همه منتظر رویدادهای تازه در فضای کسب و کار جامعه هستند. یکی از صنایعی که هم اکنون تشنه تغییرات سازنده است و چشم امید به دولت یازدهم دارد صنعت گردشگری یا همان صادرات نامرئی کشورمان است.

همگی می دانیم ایران به عنوان کشوری پرجاذبه در جهان برای گردشگران با جایگاهی یک رقمی از سوی سازمان جهانی گردشگری انتخاب شده است اما هنوز از این امتیاز خود نتوانسته به خوبی استفاده کند و از آنجایی که گوشه کنار دهکده جهانی صنعت گردشگری را صنعتی خصوصی تصور می کنند این مشکل را از بخش خصوصی می دانند حال آنکه ایران کاملا برعکس دیگران عمل کرده است و تا کنون دولت همه کاره این صنعت پولساز جهانی در کشور بوده است که البته معضلات و مشکلاتی هم به میان آمده اما به هرحال نزدیکی پایان دولت دهم سروصدایی مبنی بر خصوصی سازی گردشگری آغاز و بسیار خبرساز شد فارغ از این که مشکلات چیست و برنامه چه معضلاتی به همراه خواهد داشت، به اولین گروه بخش خصوصی در این زمینه به عنوان اصلی ترین ارگان درگیر صنعت گردشگری یعنی آژانس های مسافرتی و دفاتر خدمات هوایی می نگریم.

بسیاری از کارشناسان اولین معضل در عدم موفقیت گردشگری ایران را پس از حضور گسترده دولت ، در تعدد آژانس های گردشگری ایران می دانند که بدون برنامه و صرفا با روابط برای آنها مجوز صادر شده است . طبق آمار موجود هم اکنون حدود دوهزار پروانه فعالیت برای دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی ایران صادر شده که می توان به جرات گفت همین تعداد هم در بازار سفر وگردشگری ایران به صورت غیر قانونی مشغول فعالیت هستند.

با توجه به اظهار نظر همین کارشناسان این تعدد نه به دلیل رشد و رونق گردشگری کشورمان است بلکه برخی از این امتیاز به عنوان پوششی برای دیگر فعالیت خود یعنی جابه جایی ارز یا ارسال بار استفاده می کنند و هم اکنون به بیماری مهلکی برای صنعت گردشگری ایران تبدیل شده اند و دردسری بزرگ را برای این صنعت ضعیف ایران به وجود آورده است.

محمد حسن کرمانی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در این زمینه می گوید با توجه به حرفه و کارم من هیچ جای دنیا این تعداد آژانس هواپیمایی و دفتر خدمات گردشگری باتوجه به تعداد ورودی گردشگر به منطقه را ندیده ام.

به عقیده وی دولت هم اکنون برای سرو سامان دادن به این معضل باید همانند مسئله صرافی ها ی مجاز و غیر مجاز به شدت پیگیر این موضوع باشد تا غیر مجازها را از بازار کار گردشگری کشور خارج کند.

کرمانی می گوید : اوسط دهه هفتاد بسیاری از افراد بصورت سنتی روی علاقه مذهبی مردم به کربلا ، مشهد یا سوریه حساب می کردند و درخواست تاسیس دفتر می دادند و گروهی هم توجه مردم به بازارهای خارجی و البته تفریحات  را دلیل درخواست تاسیس آژانس مسافرتی عنوان کردند که هر دو گروه بنا به دلایلی کاملا واضح هم اکنون در معضلی به نام رکود گرفتار شده اند .

شرایط کنونی گردشگری ایران و جهان با چند سال پیش کاملا متفاوت شده است و دیدگاه گردشگران نیز به مناسبت این موضوع تغییر کردهاست .  بنابراین باید رویکرد آژانس ها تغییر کنند و همگام با نیاز روز جهان پیش برود که این اتفاق در ایران رخ نداده و همان مدیریت سنتی و قدیمی و از همه مهمتر نا آشنایی باعث عقب ماندگی ، رکود و در نهایت ورشکستگی برخی دراین حرفه شده است.

براساس اطلاعات درصد قابل توجهی از آژانس داران هم اکنون با توجه به مشکلات مالی والبته نوسانات نرخ ارز در کشور چندسالی است که با کاهش بسیار زیاد مسافران روبرو شده اند و فقط به فکر فروش بلیت یا پکیج دیگران افتاده اند . این موضوع بنیه مالی آنها را به سرعت ضعیف کرده و گروهی را وادار به بستن دفاتر خود کرده و برخی را هم در دام بدهکاری انداخته است.

کرمانی می گوید اگر در سطح شهر تهران قدم بزنید و به دفاتر گردشگری توجه کنید همگی خلوت و چراغ خاموش حرکت می کنند حال آنکه در گذشته این دفاتر از شور و حال وصف ناشدنی برخوردار بودند و شیک ترین و بهترین دکوراسیون را برای دفتر خود درنظر می گرفتند ، همین تفاوت بهترین نشانه رکود ومشکلات ریشه ای در صنعت گردشگری ایران است.

نا آگاهی بلای جان آژانس داران

اگر از کوتاهی دولت در کنترل صدور پروانه آژانس ها بگذریم به داخل و بدنه این دفاتر سری بزنیم با توجه به همان عوامل اولیه شاهد حضور گسترده افراد غیر حرفه ای و متخصص در این زمینه هستیم. افرادی که حتی درباره جغرافیای کشور و کشورهای خارجی اطلاعاتی ندارند و صرفا برگه های رنگی مقابلشان یا آگهی روزنامه را مطالعه می کنند و با اندکی افزایش قیمت آن را به مشتری تحویل می دهند .برخی از کادر فنی آژانس ها حتی خودشان یکبار به مقصد توری که می فروشند سفر نکرده اند یا اینکه اصلا هیچ اطلاعی از شرایط و امکانات آن منطقه ندارد تا مسافرشان را نسبت به آن آگاه کنند.

به گفته کرمانی این پدیده کاملا مرسوم شده است که کارمندان غیر متخصص و غیر حرفه ای برخی آژانس ها هر روز صبح که سرکار می آیند اول برگه های فکس ، ایمیل و اس ام اس های خود را چک می کنند تا ببینند چه تورهایی برایشان ارسال شده است بعد از آن با فکر دریافت پورسانت از فروش آن پکیج روزکاری خود را شروع می کنند و بالبخندی شیرین مشتری را وادار به ثبت نام در این تور که هیچ شناختی از آن ندارند ، می کنند.

محمدناصر گلدوست به عنوان عضو هیات مدیره و دبیر انجمن، در این زمینه نیز اظهار نظر می کند : این اولین نشانه غیر حرفه ای بودن برخی از آژانس ها در کشورمان است . گرچه این پدیده یعنی ارایه پکیج مسافرتی به همکاران در دیگر نقاط جهان نیز رواج دارد اما در ایران ما شاهد دلال بازی یا گاهی اوقات وجود مافیایی در این میان هستیم.

وی ادامه می دهد و می گوید فرض کنیم من به عنوان آژانس مادر و برگزار کننده اصلی تور اقدام به خرید صندلی هواپیما به صورت چارتر کرده ام و با هزاران بدبختی هتل مناسب شرایط مسافرانم را یافته ام و با او قرارداد بسته ام ، حالا قصد دارم پکیج خودم را در بازار ایران بفروش برسانم که با تعدد بسیار زیاد آژانس ها در جامعه مواجه می شوم. شما تصور می کنید مسافران کمی که هم اکنون در ایران هستند چند درصد احتمال دارد با من ارتباط بگیرند؟ بنابراین ناچار وارد این چرخه می شوم و درمقابل پرداخت پورسانت به دیگران تور خودم را بفروشم .

این اتفاق دو پیامد برای این صنعت یعنی آژانس داری ایران داشته و دارد، اول اینکه سرمایه و انرژی من از بین رفته و دیگران با استفاده از شرایط بد بازار از آن منفعت می برند و دوم اینکه در این موارد اکثرا حقوق مصرف کننده نادیده گرفته می شود چون فروشنده هیچ اطلاعاتی از امکانات تور مورد نظر ندارد و صرفا جملات چاپ شده روی کاغذ را با کمی تغییرات تحویل مشتری می دهد و در نهایت مشتری با پردخت مبلغی بیشتر از مبلغ تور آن را می خرد.

به عنوان مثال سال 1390 تنها در شهر تبریز یکصد مورد شکایت در این زمینه به ثبت رسید که با بررسی آنها مشخص شد در حدود هشتاد  درصد تورهای یاد شده توسط آژانس های واسطه فروخته شده و دفتر برگزار کننده اصلی اصلا در این شهر نیست.

برای حذف دست واسطه ها و عرضه مستیم تورهای استاندارد با همکاری انجمن اقدام به برگزاری جشنواره فروش تور کردیم و با همکاری آژانس های معتبر توانستیم به نتایج خوبی هم برسیم تا اینکه هم از واسطه گری خلاص شویم و هم مشتری بتواند تور مورد نظر خود را با قیمت مناسب خریداری کند.

تورهای مجازی بلای جان آژانس های حقیقی

محمدحسن کرمانی درباره وجود هزاران هزار تبلیغ اینترنتی برای برگزاری تورهای خارجی یا داخلی می گوید : متاسفانه هنوز هیچ قانونی در این زمینه نیست و همین موضوع  برای ما دردسرساز شده و هم بسیاری را در دام کلاهبرداری می کشاند. وی ادامه می دهد مثلا شخصی بااستفاده از اطلاعات خود از کشوری (بخصوص کشورهایی که برای ایرانیان نیاز به دریافت ویزا نیست) و برقراری ارتباط با هتل ها در اینترنت اقدام به انتشار آگهی جهت برگزاری تور می کند . نه دفتر، نه مجوزی هیچ چیزی نیست تا در صورت بروز مشکل بتوان به آن استناد کرد . متاسفانه معمولا مسافران به دلیل تفاوت فاحش قیمتی و البته ناگاهی ، درگیر تبلیغات غیر واقعی این افراد می شود و اقدام به خرید می کنند.

وی ابراز امیدواری می کند که با تغییر مدیریت سازمان میراث فرهنگی این معضل هم در کنار مشکلات دیگر برطرف شود تا شاهد رشد و رونق گردشگری کشورمان باشیم

در خاتمه محمد حسن کرمانی بار دیگر تعدد آژانس های مسافرتی را رونق گردشگری ایران نمی داند بلکه این موضوع را ضعف شدید مدیریت در این شاخه عنوان می کند و می گوید: امیدوارم مطالبات بخش خصوصی بخصوص در بخش گردشگری در این دولت محقق شود که به عقیده من اولین گام بررسی مجوز مجدد آژانس هاست و جلوگیری از فعالیت غیرمجاز ها چه در دنیای حقیقی و چه در اینترنت است.

عماد عزتی