گردشگری اسلامی در ایران جه استانداردی دارد؟

آیا گردشگری اسلامی ایران مهر استاندارد بین المللی را دریافت کرد؟

دو هفته گذشته در روزهای پنجم و ششم دسامبر سال 2012 اولین کنفرانس استاندارد در گردشگری اسلامی در مرکز تجارت جهانی شهر کوالالامپور مالزی برگزار شد از آنجا که ایران هم به عنوان یکی از کشورهای مسلمان دهکده جهانی که مدعای جذب گردشگران اسلامی در قالب کردشگری حلال یا همان گردشگری اسلامی را دارد خالی از لطف نیست که نگاهی به این صنعت در کشورمان و جایگاه تمدن کشورمان در این کنفرانس داشته باشیم.

بطور کلی گردشگری اسلامی یا همان گردشگری حلال با توجه به تعداد مسلمانان جهان و رشد روز افزون گردشگران مسلمان در سطح دهکده جهانی به عنوان یکی از  معتبرترین زیرمجموعه های صنعت سبز گردشگری در سراسر جهان بخصوص در کشورهای گردشگر پذیر معرفی شده است و جامعه مسلمان و کشورهایشان به عنوان بازار هدف عمده ای برای برای این کشورها شناخته شده است به گونه ای که حتی برخی از این کشورها که هیج مذهب رسمی را نپذیرفته اند نیز سعی کرده اند با ایجاد شرایط منطبقه با موازین اسلامی توجه گردشگران مسلمان را به دیدنی ها و جاذبه های منطقه خود جلب کنند.

از سوی دیگر بنا به گزارش سازمان جهانی گردشگری 12.3 درصد از کل مبلغ هزینه شده توسط گردشگران بین المللی در سال 2011 میلادی مربوط به گردشگران مسلمان بوده است و البته با توجه به رقم کل 1034 میلیارد دلاری درآمد صنعت گردشگری طی این سال مالی پی به جایگاه این گروه از گردشگران در درآمد کل صنعت گردشگری جهان خواهیم بود و در همین حال می توان به انگیزه بالای کشورها برای جذب گردشگران مسلمان پی برد. اما جالب است که بدانیم طبق برآوردها این مبلغ یعنی درآمد کل گردشگری حاصل از سفر گردشگران مسلمان تا سال 2020 میلادی به رقمی بالغ بر 192 میلیارد دلار خواهرد رسید پس در می یابیم که بی دلیل نیست که کشورهای گردشگرپذیری چون استرالیا، تایلند ، چین و بسیاری از دیگران در دهکده جهانی چشم به این رقم دوخته اند و سعی می کنند با توسعه زیرساخت ها و ایجاد شرایط مساعد برای حضور گردشگران مسلمان سهم بیشتری از این رقم را به گردشگری منطقه خودشان اختصاص دهند.

حال آنکه ایران بهعنوان کشوری مسلمان که تمام امکانات در این زمینه را در اختیار دارد و بعضا در برخی موارد امتیازاتی مثل بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) در مشهد مقدس را در خود جای داده چه درصدی از این رقم را به خود اختصاص می دهد و یا بطور کلی چه کار برای جذب حداکثری گردشگران مسلمان دهکده جهانی به ایران انجام داده است؟ اما به پاسخی می رسیم که حتی نامی از ایران در بین کشورهای پرمخاطب گردشگران مسلمان نیست در حالی که ترکیه پس مالزی به عنوان دومین مقصد گردشگران مسلمان به صنعت گردشگری جهانی معرفی شده است و به تازگی مدعیان جدیدی جون چین و تایلند نیز به این جمع پیوسته اند!

به راستی مشکل کجاست که صنعت گردشگری اسلامی ایران از آن رنج می برد؟ ایرانی که اساس صنعت گردشگری آن طبق موازین اسلامی است و نیازی به تغییر در قوانین خود برای تطبیق آن با مناسبات گردشگران اسلامی ندارد؟

به عقیده گروهی از کارشناسان گردشگری تکرار مکررات و بی برنامگی صنعت گردشگری ایران پاسخ این پرسش است که خود جای بحث و بررسی دارد اما حداقل می توان به این نتیجه رسید که امتیازاتی بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) و دیگر جاذبه های مذهبی ایران به تنهایی برای رشد و گسترش صنعت گردشگری اسلامی در ایران کافی نیست بلکه باید مدیریتی دقیق و هدفمند این صنعت را رهبری کند و به سرمنزل مقصود برساند.

 شاهد مثال این موضوع یعنی عدم موفقیت گردشگری اسلامی ایران تاکنون  در همین سرزمین یعنی مالزی است که علی رغم وعده های مکرر مسئولان گردشگری ایران مبنی بر جذب حداکثری گردشگران مالایی یا بطور کلی گردشگران دیگر نقاط جهان در نمایشگاه ماتا که چندی پیش در همین سرزمین یعنی مالزی برگزار شد  قرار دارد ، مسئولان ایرانی با ارائه تخفیفاتی افسانه ای طی مدت برگزاری این نمایشگاه بین المللی در صنعت گردشگری  سعی در جلب نظر گردشگران مسلمان و غیر مسلمان مالایی به ایران را داشتند اما پس از صرف هزینه های گوناگون این کنفرانس را که می توانست در تکمیل اهدافشان در بازار هدف مالزی بسیار مفید باشد را فراموش کردند و از آن غافل شدند.

حتی اگر قبول کنیم که این کنفرانس محل مناسبی برای تبلیغ گردشگری ایران نبود و یا اینگه جایگاه علمی آن زیاد در صنعت گردشگری مهم نبوده اما از ایران و جامعه دانشگاهی آن که به دنبال رونق صنعت گردشگری تمدن ایران است پذیرفتنی نیست که این فرصت مناسب را از دست داده باشد و صنعت گردشگری ایران را که ذاتا حلال و اسلامیست را در این کنفرانس بدون  مسئول به حال خود رها کرده باشد.

انتظار می رفت که حداقل یکی از دانشگاههای معتبر ایران که مشغول تربیت دانش آموختگان این رشته یعنی صنعت گردشگری در شاخته های مختلف هستند با توجه به پتانسیل های موجود ایران حضوری قدرتمند داشته باشد که متاسفانه این انتظار نیز همانند فرصت های بسیار دیگری از بین رفت و تمدن ایران صرفا با یکی دو مقاله از دانشجویان مقیم مالزی به کارزار قدرتمند گردشگری بین المللی وارد شد بطوری که شاهد برگزاری این کنفرانس باپشتوانه مالی  هتلی در ترکیه به عنوان قدیمی ترین و بزرگترین هتل حلال در منطقه اروپا  بودیم ، به راستی هتل های ایران توان رقابت با این هتل ها که تنها مزیتشان پخش اذان هنگام اوقات شرعی در لابی و ایجاد امکانات رفاهی و متناسب تعالیم دینی اسلام برای  گردشگران مسلمان است را ندارند؟ آنهم هتلهایی که از ابتدای بنایشان طبق موازین اسلام ساخته شده اند . بنابراین بازهم کاروان گردشگری ایران از قافله صنعت گردشگری بین المللی جاماند.

همانطور که می دانیم معیار انتخاب گردشگران مسلمان برای مقصدشان به گفته بسیاری از آنها  و البته دست اندرکاران صنعت گردشگری امکان انجام فرایض دینی و دسترسی به غذای حلال در کنار جاذبه های تاریخی و طبیعی در مناطق مختلف جهان است که ایران همگی را در کنار هم دارد، اما با نگاهی دقیق به مقاصد گردشگران مسلمان در دهکده جهانی که به ترتیب عبارتند از مالزی، ترکیه، امارات ، سنگاپور ، روسیه ، چین، تایلند، ایتالیا و فرانسه پی به این موضوع می بریم که به راستی ایران به عنوان کشوری گردشگرپذیر برای گردشگران مسلمان نتوانسته به خوبی و با قدرت وارد عرصه صنعت گردشگری اسلامی بشود حتی جاذبه های گردشگری ایران که به گفته سازمان جهانی گردشگری از بهترین ها است و امتیازاتی چون اماکن مقدس اسلامی در کشور نیز نتوانسته ایران را برای گردشگران مسلمان منطقه ای مناسب تشبیه کند که این موضوع حاکی از کم کاری و عدم مدیریت صحیح متولیان گردشگری کشورمان دارد.

این کم کاری زمانی خودنمایی می کند که اسپانسر مالی این کنفرانس ، مالک هتلی در ترکیه از صنعت گردشگری اسلامی ایران ابراز بی اطلاعی می کند در حالی که ایران و ترکیه مرز مشترک با یکدیگر دارند و به نوعی حتی می توان گفت مردم دو کشور حتی پیوندهای دیرینه ای با یکدیگر دارند و  ناخودآگاه با تمدن و پیشینه یکدیگر آشنا هستند .

اما سخنان ماهاتیر محمد نخست وزیر سابق مالزی به عنوان  پایان دهنده این کنفرانس پاسخی دقیق به وضعیت صنعت گردشگری ایران در جامعه جهانی است. هنگامی که ایشان در پاسخ به سئوال یکی از دانشجویان ایرانی حاضر در کنفرانس درباره گردشگری اسلامی ایران اینچنین گفت: با توجه به تحریم های یکجانبه ایران اگرچه برخی ها مانع از پیشرفت صنعت گردشگری ایران شده اند  اما جاذبه های تاریخی و مذهبی ایران می تواند هرساله تعداد زیادی گردشگر را پذیرایی کند. وی در بخشی دیگر از سخنان خود ابه اماکن مقدس مذهبی ایران اشاره کرد و گفت هنوز موقعیت گردشگری مناسبی در این مناطق ایران مهیا نیست و مدیریت و سیاست های گردشگری آنها با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد .

با کمی تامل در گفته های  نخست وزیر سابق مالزی که خود بارها به ایران سفر کرده بود در کنفرانس استاندارد گردشگری اسلامی درباره ایران به این موضوع پی می بریم که دلیل اصلی عدم موفقیت گردشگری اسلامی در ایران با وجود این همه امکانات و امتیازات ویژه مدیریت سنتی و فاصله بسیار زیاد این سبک مدیریت با استانداردهای به روز جهانی صنعت گردشگری بین المللی است.