جای خالی شرکت های چندملیتی در صنعت گردشگری ایران

عدم سرمایه گذاری خارجی حلقه مفقوده در صنعت گردشگری ایران

با  توجه به اهمیت صنعت گردشگری در جهان امروزی هر کشوری سعی می کند سهمی قابل توجه از این صنعت نوظهور را به خود اختصاص دهد. امروزه کشورها سعی دارند با تبلیغات گسترده، ایجاد دفاتر گردشگری زنجیره ای در دیگر کشورها، تقویت زیر ساخت های گردشگری کشور یا هر روش دیگر که با شرایط و سیاست های آن کشور همسو باشد اقدام به جذب هرچه بیشتر گردشگر کنند.

اما با توجه به بحران مالی ایجاد شده در جهان و اثرات آن روی این صنعت بخصوص در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس اکثر شرکت های گردشگری کوچک با مشکلات شدید مالی مواجه شده اند و اقدام به واسطه گری کرده اند و در نهایت با درج چند نوبت آگهی در روزنامه ها اقدام به فروش مجوز یا دفاتر کارشان می کنند.

این گزارش را سازمان جهانی IATA تایید می کند که با توجه به کم شدن تقاضای سفر در جهان بخصوص در کشورهای کمتر توسعه یافته بسیاری از آژانس های مسافرتی زیر مجموعه این سازمان بین المللی دچار مشکلات جدی مالی شده اند و تصمیم به واگذاری امتیاز خود به شرکت های بزرگتر را گرفته اند هرچند که در ماهه های اخیر دوباره رونقی نسبی به این صنعت بازگشته است بخصوص در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس اما هنوز هم مشکلات مالی در این بخش خودنمایی می کنند و توان رقابت را از شرکت های کوچک و محلی منطقه را گرفته است.

این گزارش می افزاید: چندی است که بیشتر آژانس های کوچک اقدام به واسطه گری می کنند و فقط با فروختن بلیت برای شرکت های بزرگتر به گرفتن پورسانت های جزئی از آنها  بسنده کرده اند و هیچگونه تلاشی برای برگزاری تورهایی که خودشان مجری آنها باشند نکرده ا ند.

این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان این صنعت نوظهور در ایران پدیده فروش بلیت، پدیده ای دیرینه در آژانس های مسافرتی ایران بوده  است و شاید به جرات بتوان گفت بیشتر این دفاتر فقط فروشنده بلیت برای شرکت های بزرگتر هستند و خودشان هیچ قدرتی در برگزاری و مدیریت تورهای گردشگری را ندارند.

برخی از این کارشناسان عنوان می کنند اگر کمی به صفحات تبلیغاتی جراید نگاه کنیم بسیاری از اینگونه آگهی ها را خواهیم دید، که می توان گفت تعداد زیادی از آنها هرگز به عنوان یک شرکت گردشگری به ثبت نرسیده اند و فقط افرادی هستند که با استفاده از بی توجهی مسئولان این امر در ایران از این بازار آشفته استفاده کرده اند و اقدام به برگزاری تورهای بدون مجوز می کنند اکثر این تورهای بدون مجوز مربوط به کشورهای همسایه ایران هستند که رفت و آمد به آن کشورها آسان تر از دیگر کشورهاست. این آشفتگی در شناسایی آژانس های مجوز دار از بدون مجوزها باعث شده تا ضرر و زیان های بسیاری متوجه مسافران و گردشگران ایرانی شود و البته سالانه هزاران هزار دلار را از ایران به سمت کشورهای همسایه ایران سرازیر کند بدون هیچ گونه بازگشتی و یا سرمایه گذاری در زمینه تبادل گردشگری بین دو کشور.

این در حالی است که بیشتر آژانس های مسافرتی در ایران در واقع مسیری یک طرفه از ایران به مقاصد کردشگری کشورهای همسایه ایران را هدایت می کنند و تقریبا می توان گفت هیچ فعالیتی در جهت معکوس یعنی جذب گردشگر انجام نمی دهند و یا اگر هم فعالیتی شده اینقدر ضعیف و ناتوان بوده که راه به جایی نبرده است. البته مسایل مالی و عدم تبلیغ مناسب اصلی ترین دلایل این عدم موفقیت بوده اما به گفته برخی از کارشناسان با توجه به استقبال گسترده مردم از تورهای خارجی آژانس های گردشگری دیگر زحمتی به خود برای جذب گردشگر نمی دهند و فقط به فکر منافع مالی خود در حال حاضر هستند، که این منافع با اعزام گردشگر به دیگر کشورها برای آنها تامین شده است، نه در زمینه جذب گردشگر از دیگر کشورهای منطقه یا حتی دورتر.

به عنوان مثال همین چند هفته پیش نمایشگاه بین المللی صنعت گردشگری در کشور مالزی برگزار شده که حتی یک شرکت هم از ایران در آن حضور نداشته است در حالی که بیشترین تبلیغ در جراید برای اعزام دانشجو از ایران به این کشور بوده و تقریبا روزی نیست که برای برگزاری تورهای گردشگری در این کشور تبلیغی در روزنامه ها نباشد حال سئوال اصلی اینجاست که چرا نباید ایران در این نمایشگاه غرفه ای را به خود اختصاص داده باشد؟ در صورتی که حضور ایران در اینگونه نمایشگاه ها با توجه به مذهب مشترک بین دو کشور و یا کشورهای مشابه بیشترین پتانسیل را برای جذب گردشگر را خواهد داشت و بهترین موقعیت برای تورگردانانایرانی جهت ارایه توانمندی های ایران جهت جذب گردشگران خارجی به کشور بوده که البته از دست رفته است!

این نمایشگاه در شهر کوآلالامپور مالزی با حضور 200 شرکت بین المللی در زمینه خدمات گردشگری برگزار شد و در حاشیه آن نشست های بسیار مهمی بین هتلداران و دست اندرکاران صنعت گردشگری کشورهای شرکت کننده برگزار شده که می توان از به نشست هتلداران، شرکت های خدمات هواپیمایی و دیگر زیر مجموعه های این صنعت را اشاره کرد. اما ایران به عنوان پرجاذبه ترین و متمدن ترین کشور حاشیه خلیج فارس حتی در حد یک پوستر یا کتابچه هم از این فرصت نتوانست استفاده کند! در صورتی که کشورهای حاشیه نشین عرب منطقه حضوری بسیار پررنگ و چشم گیری داشته اند و توانمندی های گردشگری خود را به نمایش گذاشتند. بنابراین می توان به دلیل موفقیت این کشورها یعنی همسایگان عربی ایران در صنعت گردشگری پی برد.

اینجاست که به اهمیت حضور شرکت های چند ملیتی و بین المللی برای دمیدن روحی تازه به این صنعت بی رمق یعنی صنعت گردشگری ایران پی خواهیم برد. در این زمینه کمپانی هایی بسیار بزرگ و چند ملیتی مانند دناتا و الشامل با توجه به ارتباطات کاری و تجاری خود آمادگی خرید دفاتر گردشگری کوچکتر را در منطقه اعلام کرده . لئو فترل مدیر یکی از این دو شرکت متعقد است که شاید این موضوع استثمار آژانس های مسافرتی کوچک توسط اینگونه شرکت ها به نظرآید اما همین امر دریچه ای نوین را به روی صنعت گردشگری منطقه می گشاید.

از سوی دیگر پی. وی رانجیت P.V. RANJITH مدیر شرکت چند ملیتی و بین المللی الریامی Al REYAMI  که در زمینه صنعت گردشگری فعالیت گسترده ای دارد می گوید: امروزه شرکت های چند ملیتی و بزرگ مشغول بررسی فرصت های گردشگری در هر منطقه هستند و با توجه به اینگونه فرصت ها اقدام به خریدن دفاتر گردشگری می کنند، اینطور نیست که هر پیشنهادی از طرف اینگونه شرکت های عظیم مورد قبول واقع شود.

 او می گوید منطقه خاورمیانه و خلیج فارس از شرایط ویژه ای برای اینگونه شرکت ها برخوردار هستند بطوری که این شرکت های چند ملیتی با نگاهی ویژه اوضاع صنعت گردشگری منطقه را زیر نظر دارند و مشغول برنامه ریزی و سرمایه گذاری های بلند مدت در کشورهای این منطقه هستند بنابراین با توجه به اظهار نظر این کارشناسان و توانمندی های بالقوه ایران می توان به اهمیت ایران در این صنعت پی برد و از اشتیاق اینگونه شرکت ها برای سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران با آغوشی باز استقبال کر، البته در جهت منافع ملی و رونق گردشگری در راستای شرایط داخلی ایران.

در همین حال یکی دیگر از مدیران صنعت گردشگری در دبی به نام نارندرا بهاتیا Narendra Bhatia می گوید: خرید آژانس های کوچک توسط شرکت های بزرگ درواقع فرصتی طلایی برای صنعت گردشگری کشورهای منطقه است او اضافه می کند اکثر شرکت های محلی منطقه توان رقابت مالی و تجاری را با این شرکت های عظیم چند ملیتی ندارند بنابراین صنعت گردشگری کشورشان را با مشکل مواجه می کنند و در واقع مانند ترمز برای چرخ این صنعت عمل می کنند.

وی می افزاید: شرکت های بزرگ با توجه به امکانات مالی و توانمندی های خود می توانند جاذبه های گردشگری محل سرمایه گذاری خود را آنچنان در سطح جهان مطرح کنند که شاید سالها تلاش شرکت های محلی و کوچک نتواند حق مطلب را به دیگر کشورها بیان کند. به عنوان مثال تبلیغات گسترده نیازمند ارقام نجومی سرمایه گذاری و سیاستگذاری دقیق می باشد که واقعا از توان شرکت های محلی و کوچک خارج است و در صورت عدم مدیریت صحیح شاید نتیجه معکوس هم داشته باشد.

به عقیده کارشناس گردشگیر منوچهر قاسمی، گردشگران از راه تبلیغات صحیح وارد مناطق جدید توریستی می شود و اضافه می کند در ایران حتی ساده ترین تبلیغات موثر هم انجام نشده است به عنوان مثال کشورهای شناخته شده ای چون اسپانیا و چنین حتی با توجه به شهرت جهانی خود در زمینه گردشگری هنوز هم برای جذب حداکثری گردشگر به شکل گسترده ای دست به تبلیغات می زنند.

این در حالی است که کارشناسان صنعت گردشگری در ایران عنوان کرده اند : تبلیغات غیر اصولی و یک طرفه آژانس های گردشگری در ایران باعث شده که با توجه به هزینه کردن 550 میلیارد ریالی توسط آژانس های مسافرتی در زمینه تبلیغات تورهای خارجی، چیزی حدود یک میلیارد دلار را به جیب کشورهای خارجی واریز کند بدون اینکه هیچ برگشتی برای این سرمایه گذاری باشد و فقط به نفع دیگران زحمت کشیده شده است. اما اگر به تبلیغات خارجی اینگونه آژانس ها برای جذب گردشگر خارجی به ایران توجه کنیم شاید تعداد کمی بروشور و پوستر را که عکس تخت جمشید یا سی و سه پل روی آن چاپ شده باشد ببینیم یا در بهترین شرایط با اجاره کردن غرفه ای  در یکی از نمایشگاه های نچندان مهم و پذیرایی از مراجعه کنندگان با چای و نبات و پسته خلاصه شده باشد اما این روش تبلیغ غیر اصولی هرگز برای جلب گردشگران به ایران جواب نخواهد داد چون از توانمندی های گردشگری ایران سخنی به میان نیامده است به عنوان مثال اگر آمار بگیریم تعداد کمی از هتل های ایران به اینترنت دسترسی دارند و امکانات خود را در این شبکه ارایه داده اند یا ...

برخی کارشناسان مسایل مالی و عدم توانایی رقابت با شرکت های دیگر را اصلی ترین مشکل این بخش را در ایران عنوان کرده اند و برخی هم سازمان های مرتبط را مسئول می دانند اما هرچه هست عدم سرمایه گذاری خارجی و عدم حضور شرکت های بین المللی در صنعت گردشگری ایران بسیار خودنمایی می کند.

در این راستان مدیر ارشد شرکت خدمات گردشگری BCD در حاشیه برگزاری نمایشگاه مالزی عنوان کرده : دوره شرکت های گردشگری کوچک به سرآمده و شرکت های چند ملیتی با توجه به امکانات مالی و توانمندی های خود در حال بلعیدن شرکت های محلی و کوچک هستند. از سوی دیگر وی عنوان کرده که اینترنت و خدمات آن لاین در دنیای مجازی توانسته بسیاری از شرکت های کوچک را از صحنه رقابت خارج کند به گونه ای که خدمات آن لاین شرکت های بین المللی آنقدر قوی و دقیق عمل می کنند که در واقع حضور شرکت های گردشگری کوچک در این صنعت بی معنا خواهد شد.

پائول تراسی در این باره عنوان کرده: اهمیت و پتانسیل بسیار بالای منطقه خاورمیانه و خلیج فارس باعث جلب نظر ابر شرکت های بین المللی به این منطقه شده و البته فرصتی بسیار مناسب را برای رشد و ارتقاء این صنعت در منطقه ایجاد کرده است. همچنین وی می افزاید: این تغییرات با توجه به پتانسیل منطقه قابل پیش بینی بوده و شاید بتوان گفت هر کشوری که بتواند از حضور اینگونه شرکت ها در صنعت گردشگری خود استفاده کند برنده واقعی در این میدان خواهد شد.

به عنوان مثال او می گوید: چند سال پیش شرکت های عربستانی تمامی فعالیت های گردشگری کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را به خود اختصاص داده بودند اما با به راه افتادن این دومینو در جهت جابه جایی قدرت بین شرکت های محلی و بین المللی حال این شرکت های چند ملیتی هستند که به جای عربستانی ها در منطقه سرمایه گذاری کرده اند.

در این زمینه می گوید: هر چند هر روز شاهد افزایش آگهی های فروش دفاتر گردشگری در جراید هستیم اما حضور پررنگ شرکت های چند ملیتی در منطقه باعث شده که صنعت گردشگری منطقه هرگز از رونق نیافتد بلکه برای گردشگران دیگر کشورها جذاب باشد.

با توجه به این موارد لازم است مدیران صنعت گردشگری ایران توجه ویژه ای به این موضوع یعنی برقراری ارتباط با شرکت های چند ملیتی را داشته باشند و از برگزاری نمایشگاههای مشابه ، نمایشگاه مالزی که یک کشور مسلمان نشینی است استقبال کنند و حضوری پررنگ در آنها داشته باشند با بتوانند پتانسیل های بسیار بالای ایران را به دیگر کشورها معرفی کنند. تا هم مسافران ایرانی با فرصت های جدیدی روبرو شوند و هم جاذبه های گردشگری ایران دوباره رونق گیرند و شاهد ازدحام گردشگران خارجی در کنار خود باشند.