ترکیه ، صنعت گردشگری ایران را ضربه فنی کرده

اگر اهل سفر هستید و دست به چمدان ، حتما با سوالهایی چون کجا برویم و کی برویم آشنا هستید . این دو سوال بسیار مهم در ذهن هر گردشگر و اهل سفری بارها و بارها تکرار شده و یقینا پاسخ های متفاوتی نیز به همراه داشته است. اما این دو سوال در ذهن اکثر گردشگران ایرانی که قصد سفرخارجی را دارند معمولا پاسخی یکسان و زمانی مشابه را در پی  دارد.

پاسخ مکانی این سئوال در ذهن اکثر گردشگران ایرانی که علاقمند به تجربه سفرهای خارجی هستند ،  کشوری نیست به جز ترکیه اما در مورد زمان این سفر نظرات متفاوتی در میان است ولی اکثرا تعطیلات تابستانی و یا تعطیلات آخر سال را انتخاب می کنند اگرچه حتی تعطیلات دو یا سه روزه هم باعث افزایش تقاضای سفر به این کشور می شود.

بطور کلی ایرانیان با توجه به پیشینه و عقاید مذهبی خود اکثرا علاقمند به مسافرت و به این ضرب المثل که می گوید: بسیار سفر باید کرد تا پخته شود خامی ، پایبند هستند ، اگرچه این مثل اشاره ای به مقصد و زمان سفر ندارد اما همین چند کلمه باعث شده که ایرانیان بیشتر علاقمند به تجربه سفر  ترکیه باشند تا تجربه دیگر ممالک.  حال سئوال اصلی بدور از هرگونه تعصب و منفی گرایی این است که چرا ترکیه به عنوان اولین گزینه سفرهای خارجی ایرانیان برگزیده شده ؟!

ترکیه یا همان سرزمین عثمانی از نظر فرهنگی و اجتماعی پیوندهای بسیار مشترکی با ایران دارد و ارتباط قومی بین این دو  ملت باعث شده که علاقه خاصی برای ارتباط بین ساکنان دو کشور ایجاد شود اما چندیست که این علاقه تقریبا از طرف ایران به ترکیه  یکسویه شده است .

اگر کمی دقت کنید روزی نیست که با تبلیغاتی چون برگزاری تورهای تفریحی یا اقتصادی در کشور ترکیه برخورد نداشته باشیم یا اینکه حداقل دو یا سه بار در هفته متن پیامکی تبلیغاتی در این زمینه را از حافظه تلفن همرامان  پاک کرده ایم، آیا واقعا این سئوال را پیگیری کرده اید که چرا نام این کشور را  زیاد می شنوید یا می خوانید؟ شاید به ظاهر کلمه گردشگری و مسافرت بسیار خوشایند باشد اما نگرانی از اینجا آغاز می شود که چرا فقط یک نام ؟

همین یک سئوال به همین دلیل چندیست که ذهن اکثر دست اندرکاران صنعت گردشگری را در دو سوی مرزهای ایران و ترکیه مشغول کرده است، اگرچه ساکنان کشور همسایه ایران از فرصت ایجاد شده بسیار خوشحال و خرسند به دنبال فرصتهای بیشتر برای جذب حداکثر گردشگران ایرانی هستند. اما داخل مرزهای ایران اوضاع نگران کننده شده بطوری که دست اندرکاران دولتی و غیر دولتی صنعت گردشگری درفکر یافتن پاسخ این سئوال و راهکارهای مناسبی برای کنترل این روند و تغییر جهت سفرهای خارجی گردشگران ایرانی، به تکاپو افتاده اند .

دست اندرکاران صنعت گردشگری ترکیه با افتخار پاسخ این سئوال را اینگونه اعلام می کنند : با توجه به سیاست ها و تلاشهایشان هر روز شاهد رشد تصاعدی ورود گردشگران ایرانی به ترکیه بوده اند  بطوری که در این زمینه نشریه ترک زبان «تودی زمان» نوشته  ایرانیان اولین مقصد گردشگری خارجی خود را کشور ترکیه انتخاب می کنند و اعلام می کند طبق مطالعات آماری سازمان گردشگری ترکیه صرفا در ماه ژوئن سال 2010 میلادی 14 هزار نفر گردشگر ایرانی فقط از شهر آنتالیا بازدید کرده اند اگرچه این نشریه از تعداد بالای گردشگران ایرانی ابراز خشنودی کرده و این دستاورد را حاصل مدیریت بسیار دقیق و سرمایه گذاری بجای دست اندرکاران صنعت گردشگری ترکیه دانسته اما به نوعی  استقبال بسیار زیاد ایرانیان از شهری کوچک به نام آنتالیا در ترکیه شگفتی آنها را برآشفته است . شهری که به جرات می توان گفت با ارزهای ایرانی آباد شده و رونق اقتصاد خود را مدیون گردشگران ایران خواهد بود.

بعد مسافت و نزدیکی فرهنگی ایران و ترکیه به عنوان دو دلیل ابتدایی بین گردشگران ایرانی شناخته شده است. این درحالی است که بسیاری از دست اندکاران صنعت گردشگری همگی عقیده دارند که خدمات هوایی بسیار مناسب و دقیق پروازهای ترکیه در کنار تعداد بسیار زیاد پروازهای ایرانی از اکثر شهرهای بزرگ ایران به مقصد شهرهای مختلف ترکیه در کنار دیگر جذابیت های ترکیه  برای گردشگرانی ایرانی، مهمترین عوامل رشد و گسترش سفرهای ایرانیان به این کشور بوده.  به صورتی که حتی اگر این سیستم منظم خدمات هوایی هم وجود نداشته باشد فاصله نزدیک دو کشور این امکان را به اتوبوس های بسیار لوکس و قطار خواهد داد تا به کمک هم دوباره چنین آماری را به ثبت برسانند چه رسد به اینکه هم اکنون هر سه مورد با حداکثر ظرفیت خود فعال هستند.

 اما این حجم بالای گردشگران ایرانی در کشور ترکیه حاکی از مسایل و دلایل عمده تری بوده و هست . بطوری که آقای مقصودی یکی از مدیران صنعت گردشگری و مدیرعامل آژانس گردشگری نپتون گشت در تهران، با توجه به یک دهه فعالیت در زمینه برگزاری تورهای ترکیه اظهار نظر می کند و می گوید: گردشگران ایرانی وقتی در ایام پیک سفر مثل تعطیلات نوروز به دنبال مقصدی برای گذراندن تعطیلات خود هستند با توجه به عدم کیفیت امکانات داخلی و مشکلات مربوط به آن ناگزیر به انتخاب تورهای بین المللی هستند و با توجه به بودجه خود بین کشورهای همسایه معمولا نام ترکیه بیشترین گرایش را برای مقصد سفرشان ایجاد می کند.

وی در ادامه می افزاید: اگر گردشگران ایرانی را به دو دسته ثروتمند و متوسط تقسیم کنیم ، گروه متوسط معمولا 4 گزینه پیش رو خواهد داشت که عبارتند از ارمنستان، تایلند، ترکیه و دبی که اولین گزینه آنها کشور همسایه شمالغربی ایران یعنی ترکیه خواهد بود.

مقصودی عنوان می کند، گرانی تورهای داخلی ، عدم کنترل و نظارت بر ارایه سرویس و البته بی کیفیتی آنها باعث شده بیشتر گردشگران داخلی با هزینه ای کمتر یا نزدیک به تورهای داخلی از تورهای خارجی مثل کشور ترکیه استفاده کنند . وی براین موضوع تاکید بسیاری دارد که هزینه تورها و هزینه سفر گردشگران معمولا مهمترین عامل انتخاب مقصد آنهاست، بنابراین شاید اصلی ترین عامل انتخاب ترکیه به عنوان مقصد گردشگری در بین ایرانیان هزینه بسیار پایین سفر به کشور ترکیه باشد، اگرچه نزدیکی این کشور از نظر مسافت عاملی دیگر در این زمینه خواهد بود.

این در حالی است که دو عامل یاد شده در برخی از کشورهای دیگر نیز قابل دسترس هستند، اما بازهم ترکیه جذابیت بیشتری برای گردشگران ایرانی دارد اینجاست که شاید دلایل دیگری خودنمایی و ذهن دست اندکاران گردشگری ایران را به خود جلب می کنند .

اولین عامل عدم نیاز به دریافت ویزا برای گردشگران ایرانی در ترکیه بیان شده است ، با توجه به موقعیت سیاسی ایران در جهان امروز این عامل شاید سرنوشت سازترین عامل برای انتخاب ترکیه بین گردشگران ایرانی بوده و هست در همین ارتباط مقصودی عنوان می کند : عدم نیاز گردشگران ایرانی به ویزا هنگام ورود به کشور ترکیه یکی از کلیدی ترین دلایل سفر ایرانیان به این کشور است و در واقع همین موضوع را  به عنوان پاشنه آشیل صنعت گردشگری ایران می دانید و می گوید: اگر دولت همین یک قانون یعنی دریافت ویزا برای اتباع خارجی را از میان تعداد بیشماری قوانین دست و پاگیر حذف کند، می توان امید داشت که صنعت گردشگری ایران به شدت رونق خواهد گرفت چون بخش خصوصی توان بازسازی خود برای پذیرایی از گردشگران ورودی را پس از این اقدام خواهد داشت.

اما دومین عامل در این باره، تجارت چمدانی بین دو کشور ترکیه و ایران است که به این افزایش سفر دامن زده و با توجه به سابقه بسیار خوب اجناس ترکی از نظر قیمت و کیفیت در بین خریداران ایرانیانی بخصوص پوشاک ترک رشد و گسترش اینگونه سفرها از ایران به ترکیه را به منظور تجارت چمدانی شاهد  هستیم  و همین موضوع باعث رشد تصاعدی تعداد گردشگران ایرانی در آمارهای دولتی ترکیه شده . بنابراین اگر امکان بازرسی علت سفر گردشگران ایرانی را داشته باشیم در میابیم که بیشتر گردشگران ایرانی سالانه چندین بار  فقط برای تجارت چمدانی وارد خاک این کشور می شوند . بنابراین بازهم ترکیه برنده این میدان خواهد بود چون به قول معروف با یک تیر دو نشان زده هم تجارت بین المللی کشورش را رونق داده و هم صنعت گردشگری خود را به واسطه آن تقویت کرده است.

اما داخل مرزهای ایران موضوع رشد تعداد گردشگران ایرانی به کشور ترکیه سوژه بسیار جالبی برای انکار دخالت دست اندکاران دولتی صنعت گردشگری ایران بوده بطوری که اکثر این مدیران هرگونه دخالت یا تاثیر گذاری عملکردهای خود را در این زمینه نزدیک به صفر می دانند. این در حالی است که بسیاری از دست اندرکاران صنعت گردشگری خصوصی در ایران عنوان می کنند سازمان گردشگری ایران در واقع آنها را رقیبی برای موفقیت های خود می داند و بسیاری از عدم موفقیت های خود را به دلیل عدم حمایت بخش خصوصی عنوان می کنند . بطوری که بسیاری از شرکت های خصوصی بر این عقیده هستند که  سازمان گردشگری بخش خصوصی را نامحرم خود در این زمینه می داند .

فعالان عرصه گردشگری عنوان می کنند اگر از مسایل مالی ، گرانی و بی کیفیت بودن تورهای داخلی ایران بگذریم، وقتی یک گردشگر ایرانی برای سفر شیراز خود درایام نوروز برنامه ریزی کرده و  به دنبال تهیه بلیت هواپیما باشد معمولا موفق به خرید بلیت نخواهد شد در حالی که همین گردشگر کافیست پاسپورت خود را در دست داشته و خود را به نزدیکترین فرودگاه بین المللی اطراف محل اقامت خود برساند تا با اولین پرواز به ترکیه برود ، این فعالان صنعت گردشگری ایران عنوان می کنند که بسیاری از گردشگران ایرانی حتی برای سفر ترکیه اقدام به تهیه ارز هم نمی کنند چون بدون نگرانی با پول ایرانی وارد شهرهای ترکیه می شوند و بدون مشکل اقدام به تبدیل پول خود می کنند و از سفر خود لذت می برند. بنابراین هرگز نباید به دنبال یافتن جواب چگونگی گسترش سفر ایرانیان به ترکیه باشیم چون پاسخ پیش روی ماست و نیازی با بازرسی یا جست و جو ندارد.

حال اگر قصد دسته بندی عوامل تاثیر گذار در انتخاب گردشگران ایرانی برای سفر به ترکیه را داشته باشیم می توان به ترتیب عواملی چون عدم نیاز به دریافت ویزا، آسان بودن دسترسی، ارزان بودن هزینه سفر  ، کیفیت بالای خدمات و دریافت ویزا برای دیگر کشورها (انگلستان – آمریکا) را عنوان کنیم. این موارد به عقیده اکثر کارشناسان ، دست اندرکاران صنعت گردشگری ایران  و حتی در برخی موارد خود گردشگران ، همه دلایلی تاثیر گذار در این زمینهه هستند و باعث سرازیر شدن سیلی بسیار عظیم از گردشگران ایرانی به سمت ترکیه شناخته شده اما می توان اذعان کرد که هرگز این موضوع ریشه ای توسط دست اندران سازمان گردشگری ایران بررسی نشده است و در بسیاری از موارد مسوولان این سازمان سعی در محکوم کردن شرکت های خصوصی و انکار مسئولیت خود در این زمینه می کنند و در اکثر اوقات با اتخاذ تصمیم های بسیار عجولانه سعی در دور کردن آنها از گردونه صنعت گردشگری را دارند.

حال آنکه همین شرکت های خصوصی توان احیای صنعت بی جان گردشگری ایران را خواهند داشت و می توانند بازویی نیرومند جهت کمک به سازمان گردشگری و میراث فرهنگی ایران باشند . بنابراین گذشته از همه عوامل ذکر شده اصلی ترین دلیل که از دید مسئولان این صنعت پنهان مانده و نفس گردشگری ایران را به شماره انداخته ، عدم هماهنگی بین بخش دولتی و خصوصی این صنعت بسیار سودآور است که به گفته هر دو گروه دست اندرکاران این صنعت  در صورت رونق آن می تواند درآمد حاصل از آن را به جای درآمدهای نفتی در نظر گرفت.

 البته با توجه به پتانسیل های بسیار بالای گردشگری در ایران و علاقه بسیار بالای گردشگران خارجی به فرهنگ و تمدن ایران زمین، این اختلاف نظر در حالی باعث بروز این بحران شده که اکثر دست اندرکاران صنعت گردشگری ایران هنوز در مسایل حاشیه ای چون علاقه برخی از گردشگران ایران به بی بندوباریها و جذابیت های کاذب ترکیه  گرفتار هستند، درصورتی که بسیاری از گردشگران ایرانی که ترکیه را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب می کنند از میان اقشار متدین هستند و دلایلی چون مسلمان بودن این کشور، امنیت اجتماعی آن  و دسترسی به غذای حلال را دلیل سفرشان عنوان کرده اند. باشد روزی که صنعت گردشگری ایران بنابر آموزه های دینی و تاریخی ما در جایگاه مناسب و در حالت تعادلی قرارگیرد.

عماد عزتی

1/11/90