سی روز طلایی برای رونق صادرات نامرئی
نویسنده: عماد عزتی
تقریبا یک هفته از آغاز ضیافت الهی گذشته و همه سعی داریم با بهر‌ه‌گیری حداکثری از این ضیافت گام برداریم این درحالی است که رمضان نه تنها برکتی در شیوه زندگی دنیوی و اخروی ما شناخته شده بلکه می‌توان با توجه به توسعه فن‌آوری‌های نوین در صنعت حمل ونقل و ساده شدن امکانات سفر از آن برای توسعه اقتصاد گردشگری کشورمان نیز استفاده کرد چون آداب و رسوم رمضانی ایران هر یک می‌توانند سوژه‌ای جذاب برای گردشگران مسلمان و غیر مسلمان سراسر جهان باشند.
همانطور که می‌دانید یکی از اصول اولیه توسعه صنعت گردشگری ایجاد جاذبه‌های نوین و البته ساختن روایاتی جذاب از آنها برای جلب نظر گردشگران است و این روایات که بیانگر فرهنگ و تمدن کشورهای میزبان هستند می‌تواند آینده و رونق صادرات نامرئی را در آن مکان تعیین کنند. از این رو بازخوانی و البته معرفی آداب و رسوم رمضانی کشورمان ایران می‌تواند سوژه‌ای کامل برای توسعه گردشگری آنهم در شرایط کنونی اقتصاد ایران باشد هرچند نباید فراموش کرد که امسال رمضان گذشت و باید برای سال‌های آینده از همین امروز برنامه ریزی کنیم.
روایتی از آمار
بطور کلی صنعت گردشگری یا همان صادرات نامرئی در کشورهای گردشگرپذیر به عنوان یکی از صنایع بسیار مهم مورد توجه سرمایه‌گذاران و دولتمردان قرار گرفته است بصورتی که آنها با استفاده از تمام ابزار و امکانات خود سعی در بهره‌بردن از این صنعت به نفع اقتصادشان دارند اما مدتی است که بخشی از صادرات نامرئی به عنوان گردشگری حلال رونق مضاعفی به خود دیده و نظر بسیاری را بیشتر از قبل به خود جلب کرده است چون اطلاعات و آمار ارایه شده در این نوع گردشگری که مبتنی بر آموزه اسلام طراحی شده است واقعا جالب است.
براساس تحقیقاتی که یک موسسه گردشگری در فوریه سال گذشته میلادی انجام داده است طی سال 2013 میلادی گردشگری حلال بطور کلی در سراسر دهکده جهانی درآمدی معادل 140 میلیارد دلار به خود اختصاص داده که رشدی قابل ملاحظه بوده است اما این پایان کار نیست چون رشد این صنعت نسبت به سال 2007 باعث شده تا کشورهای گردشگر پذیر بطور کلی برای سال 2020 میلادی درآمدی نزدیک به 200 میلیارد دلار را در این شاخه از گردشگری مدنظر داشته باشند.
در بخشی از تحقیقات یاد شده که در کشو اسپانیا صورت گرفته آمده در ترکیه به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری حلال نزدیک به 60 درصد ازگردشگران ترجیح می‌دهند در هتل‌هایی که به صورت حلال طراحی شده‌اند اقامت داشته باشند و 40 درصد باقی مانده نیز از غذاهای حلال استفاده کردهاند و همین موضوع باعث شده تا کشورهایی مثل تایلند یا حتی استرالیا نیز به فکر ایجاد امکانات حلال برای گردشگران خود باشد تا از بازار میلیاردی گردشگران مسلمان بی بهره نمانده باشند
گردشگری رمضان و نسخه‌ای همگانی
شاید تا همین یک دهه گذشته با رویت هلال ماه مبارک رمضان برخی از صنایع به دلیل تغییر سبک زندگی روزمره یک ماهه مسلمانان تقریبا رونق خود را از دست می‌داد اما با توجه به تغییرات ایجاد شده در سبک کلی زندگی و البته فراهم شدن امکانات گسترده رفاهی در زندگی امروزی ما این ماه نه تنها از جنبه الهی خود بیشتر از قبل تجلی یافته بلکه در زندگی روزمره مسلمانان رونقی بی بدیل به خود دیده است به صورتی که حتی صنعت گردشگری به عنوان یکی از همان صنایع کم فروغ در ماه مبارک رمضان نیز شاهد جابجایی گسترده مسافران در این ایام است.
بنابراین اگر گردشگری رمضان را به نوعی در گردشگری حلال ببینیم درخواهیم یافت امروزه گردشگری حلال که مبنی آن بر رعایت اصول اعتقادی دین اسلام بنا شده به عنوان یکی از راهکارهای توسعه گردشگری در کشورهای مسلمان و غیر مسلمان شناخته شده است بصورتی که کشورهایی مثل تایلند، انگلستان، استرالیا و فرانسه نیز در این زمینه گام‌هایی برداشته‌اند تا بتوانند هر روز بر تعداد گردشگران مسلمان خود بیافزایند.این کشورها با مهیا کردن امکان انجام فریضه‌های دینی مسلمانان در طول سفرهایشان و همچنین رعایت اصول تغذیه‌آنها توانسته‌اند در بازار بسیار بزرگ جمعیت مسلمانان سراسر جهان موفق عمل کرده و گروه عمده‌ای از گردشگران مسلمان را به جاذبه‌های خود دعوت کنند.
این درحالی است که گردشگری رمضان به عنوان فرصتی طلایی و سی روزه در برنامه‌ریزی‌های آنها جایگاه ویژه‌ای به خود گرفته است. جالب اینجاست که اگر به دنبال یافتن نام‌های موفق در توسعه گردشگری رمضانی باشیم نیازی نیست صرفا به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس توجه ویژه داشته باشیم چون امروز انگلستان و اسپانیا توانسته‌اند سهم قابل توجهی از گردشگران مسلمان ماه مبارک رمضان را به خود جلب کنند و هرساله درآمد هنگفتی از این راه به دست آورند.هرچند نام‌های مالزی، امارات متحده عربی، عمان ، قطر ، ترکیه، مصر، لبنان و تایلند را به ترتیب در جذب گردشگران نباید فراموش کرد.
جالب این است که براساس اطلاعات و آمار سازمان جهانی گردشگری، حلال توریسم هر سال درحال رشد و گسترش میان کشورهای مختلف گردشگرپذیر جهان است چون بسیاری از گردشگران غیر مسلمان نیز علاقمند به استفاده از خدمات حلال در این کشورها هستند.
راهکارهای مناسب و رونق گردشگری شبانه
همانطور که قبلا نیز اشاره شد بسیاری از کشورهای مسلمان و غیر مسلمان برای جلب نظر گردشگران سعی در رعایت برخی اصول مثل اصول مذهبی مسلمانان در محل مورد نظر خود دارند. بنباراین جای تردید نیست که این کشورها برای جلب نظر گردشگران از راهکارهای متفاوتی بهره برده و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند این درحالی است که اگر از اصول اولیه مذهبی و رعایت آنها بگذریم مهمترین سوژه برای جلب نظر گردشگران با مذاهب مختلف می‌تواند به نحوه خوراک آنها بستگی داشته باشد به عنوان مثال در انگلستان هر سال با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان بسیاری از هتل‌ها و البته رستوران‌هایی که ارتباطی با مسلمانان ندارد بارعایت اصول حلال و البته ارایه برخی خوراک‌های بومی کشورهایی مثل مصر، لبنان، امارات متحده عربی به جلب نظر گردشگران طی این دوران، بخصوص در وعده‌های اصلی سحر وافطار می‌کنند.
اما کار در همین خوراک‌های نوستالژیک لذیذ ختم نمی‌شود چون این کشور برای باقی ساعات روز مسلمان نیز برنامه‌های ویژه‌ای تدارک دیده تا بتواند از حداکثر درآمد حاصل از صادرات نامرئی خود بهرمند شود به این ترتیب که جشنواره‌های موسیقی مسلمانان و البته جشنواره‌های خرید مکمل لذت خوراک‌های محلی شده اند و تور کاملی برای مسلمانان روزه‌دار خواهند بود.
این درحالی است که کشورهای مسلمان مثل امارات متحده عربی و البته قطر نیز بیکار ننشسته و برای جلب نظر دیگر مسلمانان جهان و حتی غیر مسلمانان در این ایام مبارک با استفاده ازپکیج‌هایی کاملا هدفمند و البته راه‌اندازی وب سایت‌هایی با زبان‌های مختلف نظر گردشگران به دیدنی‌های منطقه خود جلب کردهاند به عنوان مثال سال گذشته هنگام آغاز ماه مبارک رمضان خطوط هوایی امارات برای تمام پروازهای ورودی به امارات پکیچ‌هایی تدارک دیده بود که مسافران هنگام ورود به سالن ترانتزی با توجه به زبان و مبداء پروازشان از سوی پرسنل فرودگاه تحویل می‌گرفتند این پکیج‌ها حامل اطلاعاتی کامل از آداب روزه‌داری و ایام مبارک رمضانی همراه با وعده غذایی سبک برای افطار یا سحری آنها بود که همین امر استقبال بسیار جالبی را از سوی گردشگران غیر مسلمان به خود دید.
هرچند کشور قطر نیز در این ایام با برگزاری جشنواره خرید و ارایه تخفیف‌های بسیار جذاب برای مشتریان خطوط هوایی خود را به نوعی برنامه‌ریزی کرد که در این دوره با ارایه خدمات ویژه به متقاضیان و با درنظر گرفتن ساعات شرعی به مقصد خود برسند این اقدامات همه و همه باعث شد تا در کشورهای حاشیه خلیج فارس گزارش‌هایی مبنی بر رشد 3 درصدی گردشگران رمضان به ثبت برسد درحالی که ترکیه همسایه شمال غربی کشورمان در همین ایام با ارایه خدمات بی‌نظیر رمضانی توانست رشد 5 درصدی را تجربه کند. اما مهمترین نکته در توسعه گردشگری رمضان بخصوص در کشورهای یاد شده این است که عمده فعالیت آنها برای جلب نظ گردشگران سراسر دهکده جهانی تمرکز در گردشگری خرید و البته غذاهای بومی و محلی بوده است.
این درحالی است که براساس تحقیقات ارایه شده از سوی برخی مراکز گردشگری مثل TAT سازمان گردشگری تایلند، یکی از مهمترین سوژه‌های موفقیت در گردشگری رمضانی را می‌توان در گردشگری شبانه دید چون اکثر مسلمانان در این ایام برای عبادت و راز و نیاز با معبود خود به شب زنده‌داری بخصوص در برخی روزهای خاص عادت دارند و از همین موضوع یعنی تاریکی و درجه حرارت مناسب شب می‌توان بهترین استفاده را برای توسعه گردشگری داشت.
همین امر باعث شده تا کشورهایی مثل انگلستان، فرانسه، امارات متحده عربی بیشترین تلاش خود در جذب گردشگران رمضانی خود را در این ساعات از شبانه روز داشته باشند چون جذابیت نور در این ساعت از روز می‌تواند عاملی برای بستن چمدان‌های مسافران باشد.
ایران گزینه‌ای فراموش شده
اما اگر از تمام موارد و امتیازات گردشگری رمضان یا بخشی از گردشگری حلال در سراسر دهکده جهانی بگذریم با کمی دقت درخواهیم یافت جایگاه ایران به عنوان کشوری اساسا حلال هنوز در فهرست کشورهای مطرح در گردشگری حلال جایگاه مناسبی به خود ندیده است درحالی که حداقل برای شیعیان سراسر دهکده جهانی که تعداد کمی هم ندارند ایران دارای 4 جاذبه اصلی بوده و از نظر گردشگری بین المللی به عنوان یکی از ده کشور پرجاذبه برای گردشگران شناخته شده است.
کارشناسان گردشگری در ایران مهمترین معضل در این باره را نبود هماهنگی‌های لازم در ارگان‌های مربوطه والبته برنامه‌ریزی‌های مقطعی و کوتاه مدت عنوان کردهاند به صورتی که مهسا مطهر کارشناس ارشد بازاریابی گردشگری در این زمینه به فرصت امروز می‌گوید: اگر به گردشگری عمومی ایران توجه داشته باشیم درخواهیم یافت پراکندگی برنامه‌ریزی‌ها در کنار سیاست‌های اشتباه باعث شده تا جایگاه واقعی گردشگری ایران حاصل نشده باشد اگرچه رونقی نسبت به گذشته می‌بینیم و این موضوع در گردشگری رمضانی و حلال نیز کاملا مشهود است.
این کارشناس ارشد گردشگری در ادامه می‌افزاید: بسیاری از کشورهای غیرمسلمان از این فرصت به نفع گردشگری خود استفاده کردهاند درحالی که هنوز ایران به فکر برگزاری بازارچه‌های صنایع دستی و برنامه‌های کاملا ابتدایی است و هیچ اقدام مناسبی در بازارهای هدف انجام نداده است. چون گردشگران مسلمان بخصوص شیعیان از کشورهای اطراف همواره برای زیارت و تفریح به ایران سفر می‌کنند و مهم آن است که ما بتوانیم از دیگر نقاط جهان گردشگران مسلمان و غیر مسلمان را برای تجربه آداب و رسوم خود به داخل مرزها دعوت کنیم که این موضوع راهکاری نداردمگر ایجاد انگیزه سفر در ذهن گردشگران دیگر نقاط جهان.
مطهر با تاکید بر معرفی دقیق و هدفمند اداب، رسوم و فرهنگ رمضانی ایران در بازارهای هدف تصریح می‌کند: گردشگران بین المللی امروزه برای درک واقعیت فرهنگ و آداب سنن کشورهای مقصدشان حرکت می‌کنندو از آنجا که ایران نیز برای آنها تاکنون مقصدی ناشناخته باقی مانده است باید از این فرصت استفاده کرد تا تعداد گردشگران خارجی که برای بازدید از ایران چمدان می‌بندند بیشتر شود.
وی به تنوع آداب رمضانی در کشورمان اشاره می‌کند و می‌گوید: تنوع اقوام و آداب و سنن آنها در ایران خود می‌تواند بهترین سوژه برای تبلیغات گردشگری باشد چون ایران فقط پاسارگاد یا سی و سی پل نیست بلکه تنوعی غیر قابل توصیف از اقوام با خرده فرهنگ‌های آنها در این بین وجود دارد که باید برایشان برنامه ریزی کنیم و نظر گردشگران را به آنها جلب کنیم بنابراین اگر واقعا قصد توسعه گردشگری رمضانی را داریم باید با ارایه اطلاعات دقیق در دنیای حقیقی و مجازی نظر گردشگران خارجی را به این موضوع جلب کنیم و برای آنها سوژه خلق کنیم تا پس از دوره‌ای شاهد حضور خارجی‌ها در مکان‌های مورد نظر باشیم. هرچند ایجاد شرایط ثبت ملی و بین المللی این آداب در ماه مبارک رمضان می‌تواند اولین گام باشد
قصدی ده روزه برای روزه‌داری؛ فرصتی طلایی برای حضور گردشگران
برنامه‌ریزی؛ لازمه بهره‌برداری از گردشگری رمضان
گفت‌وگو : عماد عزتی
مدتی است کشورهای مختلف گردشگرپذیر در گوشه و کنار جهان با مهیا کردن شرایط گردشگری حلال و استفاده از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی خود نسبت به جلب نظر گردشگران مسلمان اقدام کردهاند اما این روند در کشورهای اسلامی در برخی از مناسبت‌های مذهبی مثل ماه ضیافت الهی یا همان رمضان به فرصتی برای توسعه صادرات نامرئی تبدیل شده است. اما متاسفانه ایران تاکنون با توجه به امکانات مناسبی در این زمینه در اختیار دارد هنوز نتوانسته از فرصت‌های اینچنینی یا مناسبت‌های مذهبی و گردشگری حلال به نفع صادرات نامرئی خود استفاده کند و زمینه حضور گردشگران خارجی مسلمان یا غیر مسلمان را در این دوران مهیا کند. هرچند براساس آمار و اطلاعات موجود از سوی سازمان جهانی گردشگری ایران به عنوان یکی از ده کشور برتر در زمینه جاذبه‌های گردشگری شناخته شده است .
از این رو فرصت امروز گفت‌و‌گویی کوتاه با اردشیر اروجی، کارشناس برنامه‌ریزی گردشگری و مدیرکل اسبق برنامه‌ریزی و آمار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره اهمیت مناسبت‌های مذهبی در توسعه گردشگری داشته که مطالعه آن خالی از لطف نیست .
· همانطور درجریان هستید چند سالی است که ماه رمضان به عنوان سوژه‌ای در جاذبه‌های گردشگری برخی کشورهای مسلمان مطرح شده و توسعه مناسبی را در این زمینه برایشان به ارمغان آورده است نظر شما در این زمینه چیست؟
بطور کلی نزدیک به یک دهه است که ماه مبارک رمضان در اکثر کشورهای عربی گردشگر پذیر به عنوان فرصتی برای توسعه درآمدهای گردشگری مدنظر کارشناسان و برنامه‌ریزان گردشگری بوده است و برای آن برنامه‌های منظمی تدارک دیده‌اند. این کشورها برنامه‌ای تحت عنوان گشت‌های رمضانی و تورهای ویژه رمضان برنامه ریزی کرده و با استفاده از این برنامه‌ها افزایشی قابل توجه در گردشگری خود را در این مدت تجربه کردهاند از این رو به نظر بنده تمام کشورها و ایران باید از همه مناسبت‌های خاص ملی و مذهبی خود برای جلب نظر گردشگران استفاده کنند و اتفاقا این ظرفیت جلب نظر گردشگران در این مناسبت‌ها بسیار بیشتر است. در صورتی که برای این مناسبت‌ها از قبل برنامه‌ریزی کرده باشیم تا بتوانیم به نحو مناسبی از گردشگران پذیرایی کنیم. به عنوان مثال در ایران باید برای رمضان از دو یا سه ماه قبل برنامه ریزی شده باشد تا به خوبی زمینه حضور گردشگران مسلمان یا غیر مسلمان را در این ایام مهیا کنیم.
· منظور شما از آمادگی چیست و چه پیشنهادی در این زمینه دارید؟
به عقیده من در این ماه یا حتی ماه محرم و اعیاد مذهبی باید با راهبری سازمان میراث فرهنگی و همکاری دفاتر خصوصی خدمات گردشگری در بازارهای هدف در جهت جلب نظر گردشگران اقدام شود اما تاکید می‌کنم راهبری سازمان میراث فرهنگی نه اجرای برنامه از سوی این نهاد. چون تجربه نشان داده هیچ وقت سازمان میراث فرهنگی در مقام مجری موفق نبوده که از نظر علمی هم نباید به عنوان مجری طرحی باشد این سازمان بایدصرفا زمینه‌های قانونی و موارد لازم را مهیا کند و اجرا در بخش خصوصی صورت گیرد .
· مهمترین جاذبه‌های گردشگری رمضان برای مسافران مسلمان در ایران چیست؟
ببینید بطور کلی ایران برای گردشگران مسلمان بخصوص شیعیان سراسر دهکده‌جهانی دارای چهار قطب اصلی گردشگری است که می‌توانیم با استفاده از جاذبه آنها به نفع دیگر مناطق نیز بهره ببریم. این قطب‌ها عبارتند از 1. حرم امام رضا (ع) در مشهد مقدس، 2. حرم مطهر حضرت معصومه(س) در شهر مقدس قم ، 3. حرم حضرت عبدالعظیم در تهران و در نهایت حرم شاه چراغ در شیراز است که این جاذبه‌ها می‌تواند نه تنها برای منطقه خود، رونق گردشگری را به ارمغان آورد بلکه می‌تواند باعث برگزاری تورهای گردشگری ترکیبی شده و در نهایت دیگر مناطق ایران را نیز برای حضور گردشگران مهیا سازد هرچند نباید فراموش کرد که مسلمانان برای انجام فریضه روزه‌داری هنگام سفر باید قصد اقامت ده روزه داشته باشند که همین فرصتی طلایی برای حضور طولانی‌تر گردشگران در کشورمان است .
· همانطور که می‌دانید در مناطق مختلف کشورمان برنامه‌ها و آداب و رسوم خاص رمضانی وجود دارد آیا این آداب خاص می‌تواند به عنوان جاذبه گردشگری شناخته شوند؟
پاسخ شما در این زمینه قطعا مثبت است و نباید این نکته را فراموش کرد که بسیاری از کشورهای مطرح در صنعت گردشگری از این صنعت برای زنده نگهداشتن آداب کهن و خورده فرهنگ‌های خود استفاده می‌کنند تا علاوه بر درآمدزایی از حضور گردشگران نسبت به زنده‌نگهداشتن این آداب و رسوم اقدام کرده‌باشند. اما فراموش نکنیم برای ارایه این آداب خاص باید تدارک دیده باشیم و به مخاطبان این آداب و سنن را از قبل معرفی کرده باشیم تا در ذهن آنها انگیزه سفر ایجاد کرده باشیم؛ همانطور که می‌دانید یکی از اصول اولیه گردشگری آشنایی با فرهنگ و تمدن کشور میزبان است. به عنوان مثال می‌توانیم برای ذکرخوانی‌های مختلف این ایام مثل شب‌های قدر یا حتی خوراکی‌های خاص آداب و رسوم سفره‌های افطاری پکیچ هایی ارایه نماییم تا مخاطبان مسلمان خارجی و غیر مسلمان را با آنها آشنا کنیم این درحالی است که بدون تردید این پکیچ‌ها در نهایت می‌توانند جذابیتی خاص برای مخاطبان یا همان گردشگران داشته باشد. اما بازهم اشاره می‌کنیم همه این موارد نیازمند برنامه‌ریزی از قبل توسط مسئولان سازمان میراث فرهنگی دارند و نمی‌توان از یک هفته قبل برای آنها برنامه‌ریزی کرد یا اینکه به امید جلب نظر گردشگران هنگام ورود به مرزهای ایران بسته باشیم بلکه براساس اصول باید جذابیت تجربه این فرهنگ را باید در مبداء سفر گردشگران ایجاد کرده باشیم تا گردشگر برای آن مقصدش را انتخاب کند.
· شمابارها به این برنامه‌ریزی‌های مخصوص ایام و اعیاد مختلف برای جلب نظر گردشگران اشاره فرمودید لطفا کمی در این زمینه توضیح دهید؟
اجازه دهید با فرض اینکه گردشگران ورودی به ایران با آداب و رسوم مذهبی ایران در این ایام یا دیگر مناسبت‌های مذهبی و ملی آشنایی ندارند و با یک مثال درباره گردشگری در ماه رمضان این موضوع را توضیح دهم. بهترین راهکار این است که مسئولان با تهیه و تولید دفترچه‌هایی چاپی یا الکترونیکی (لوح فشرده) با مقدمه‌ای درباره اصول روزه‌داری و فلسفه دینی آن تمام قواعد و اصول مذهبی این ماه را برای مخاطبان توضیح دهند بعد هم با ارایه توضیحی درباره اماکن مذهبی و مناسب بازدید این ایام و اطلاعات کامل از تورهای ویژه در این ایام مخاطبان را با دیدنی‌های ایران بخصوص در این ایام و البته خوراکی‌های مخصوص آشنا کنند. بعد این دفترچه‌ها از طریق رایزنان فرهنگی سفارتخانه‌های ایران در بازارهای هدف توزیع شده تا گردشگران با اطلاعات کامل وارد مرزهای ایران شوند. البته لازم به یادآوری است که بحث حضور در دنیای مجازی نیز نباید در این زمینه به دست فراموشی سپرده شود
· به نظر شما هتل‌ها و اماکن اقامتی هم باید در این زمینه آماده سازی خاصی داشته باشند؟
همانطور که قبلا اشاره شد بهترین راهکار این است که برخی از هتل‌ها و اماکن اقامتی با توجه به توضیحاتی که درباره ماه رمضان به گردشگران ارایه شده در بروشورهای یاد شده معرفی شوند و برای مراسم افطار و سحری با ارایه خوراکی‌های مخصوص رمضان و البته خوراکی‌های بومی محل قرار گرفتنشان موضوع را کامل کنند تاگردشگران تمام آنچه که مطالعه کردهاند را در واقعیت درک و تجربه کنند هرچند به عنوان یکی از بخش‌های جذاب می‌توان با استفاده از توانایی سرآشپزهای این اماکن اقدام به برگزاری آموزش‌های یک روزه نسبت به طرز تهیه این خوراکی‌ها اقدام کرد روشی که اکنون در گردشگری عمومی برخی کشورها هتل‌هایشان برای غذاهای بومی به کار می‌برند.
· آیا برگزاری نمایشگاه یا مسابقات در این ایام می‌تواند باعث جلب نظر گردشگران بیشتری باشد؟
بدون تردید پاسخ شما مثبت است چون برگزاری نمایشگاه‌های خریداکنون در اکثر کشورهای گردشگرپذیر عربی انجام شده و با استقبال خاصی روبرو شده است اما همانطور که می‌دانید اگر فرض براین باشد که تمام گردشگران ماه رمضان مسلمان نیستند برگزاری مسابقات قرآنی می‌تواند خود به عنوان جاذبه‌ای بسیار منحصر بفرد برای گردشگران ورودی به خاک کشورمان باشد چون صوت قرآن برای بسیاری از افراد بخصوص آنهایی که با ظرافت آن آشنایی نداشته‌اند جذاب و بسیار زیباست. البته نباید فراموش کنیم برای حضور گردشگران غیر مسلمان لازم به انجام هماهنگی‌هایی است که باید از قبل تدارک آن دیده شده باشد چون می‌توانیم با این روش آنها را با زیبایی‌های قرآنی نیز آشنا کنیم.
· برخی اعتقاد دارند تفاوت‌های فرهنگی ممکن است در زمینه حضور گردشگران غیر مسلمان مشکل ساز باشد، نظر شما در این زمینه چیست؟
ببینید در صنعت گردشگری ما یک کد بین المللی اخلاق گردشگری داریم که اتفاقا ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای امضاء‌کنندگان آن منشور بین المللی اخلاق گردشگری است و مفاد آن به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران نیز رسیده است. در یکی از مفاد این کد آمده گردشگران وارد شده به یک منطقه ملزم به رعایت اصول اخلاقی و فرهنگی کشور میزبان هستند بنابراین براساس این کد اخلاقی گردشگری که اکثر کشورها آن را امضاء کردهاند و گردشگرانشان ملزم به رعایت مفاد آن هستند نباید نگران باشیم فقط کافی است اصول فرهنگی و مذهبی خودمان را برای آنها به روشی واضح و دقیق توضیح دهیم تا گردشگران غیر مسلمان با دید و اطلاعاتی کامل گام به ایران بگذارند .
· فاصله افطار تا سحر در ایام رمضان برای شب زنده‌داری‌های مذهبی بسیار مشهور شده به عقیده شما به عنوان کارشناس گردشگری این فرصت مناسبی است برای رونق گردشگری شبانه در کشورمان؟
به نکته بسیار جالبی اشاره کردید؛ بسیاری از کشورهای گردشگرپذیر امروزه بخش عمده‌ای از فعالیت گردشگری خود را در زمینه گردشگری شبانه آماده کردهاند که می‌توان به کشورهایی مثل فرانسه، ایتالیا، انگلستان که با استفاده از جاذبه‌های شبانه مثل نورپردازی برخی اماکن تاریخی برای گردشگران ساعات مفرحی فراهم کردهاند که در این اماکن رستوران‌ها نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهند و در زمینه درآمدزایی گام برمی‌دارند. این نوع گردشگری در کشورمان می‌تواند با هماهنگی با برخی مراکز خرید، مراکز گردشگری و موزه‌ها رونق گردشگری شبانه را برای ایران به ارمغان آورد به عنوان مثال فرض کنید امکان بازدید از بازارهای تاریخی و موزه‌ها در شب وجود داشته باشد که این خود جاذب است.
· نظر شما درباره اهمیت هماهنگی دفاتر گردشگری که به گفته سازمان میراث فرهنگی درکشورهای بازار هدف گردشگری ایران افتتاح شده‌اند چیست؟
من مخالف این هستم که دفاتر گردشگری که اکنون راه اندازی شده‌اند خارج از سفارتخانه‌ها باشند و به نوعی مستقل عمل کنند چون اکنون این دفاتر واقعا بدون هیچ بازدهی صرفا برای ماموریت‌های خارجی برخی افراد و هزینه‌ای هنگفت برای سازمان میراث فرهنگی فعال هستند درحالی که رایزنان فرهنگی و البته متخصصان توریسم که می‌توانند در سفارتخانه‌ها فعال باشند بیشتر و بهتر می‌توانند در این زمینه فعالیت داشته باشند. من طی بازدیدهایی که از برخی از این دفاتر داشتم واقعا بازدهی آنها منفی و بدون بهره است. در حال حاضر این دفاتر هیچ جایگاهی در جذب گردشگران ندارند و نمی‌توانند به خوبی سیاست‌ها را اجرا کنند.