بررسی جایگاه و اهمیت سرمایه‌گذاری در گردشگری رمضان
سی روز طلایی برای رونق صادرات نامرئی
نویسنده: عماد عزتی
تقریبا یک هفته از آغاز ضیافت الهی گذشته و همه سعی داریم با بهر‌ه‌گیری حداکثری از این ضیافت گام برداریم این درحالی است که رمضان نه تنها برکتی در شیوه زندگی دنیوی و اخروی ما شناخته شده بلکه می‌توان با توجه به توسعه فن‌آوری‌های نوین در صنعت حمل ونقل و ساده شدن امکانات سفر از آن برای توسعه اقتصاد گردشگری کشورمان نیز استفاده کرد چون آداب و رسوم رمضانی ایران هر یک می‌توانند سوژه‌ای جذاب برای گردشگران مسلمان و غیر مسلمان سراسر جهان باشند.
همانطور که می‌دانید یکی از اصول اولیه توسعه صنعت گردشگری ایجاد جاذبه‌های نوین و البته ساختن روایاتی جذاب از آنها برای جلب نظر گردشگران است و این روایات که بیانگر فرهنگ و تمدن کشورهای میزبان هستند می‌تواند آینده و رونق صادرات نامرئی را در آن مکان تعیین کنند. از این رو بازخوانی و البته معرفی آداب و رسوم رمضانی کشورمان ایران می‌تواند سوژه‌ای کامل برای توسعه گردشگری آنهم در شرایط کنونی اقتصاد ایران باشد هرچند نباید فراموش کرد که امسال رمضان گذشت و باید برای سال‌های آینده از همین امروز برنامه ریزی کنیم.
روایتی از آمار
بطور کلی صنعت گردشگری یا همان صادرات نامرئی در کشورهای گردشگرپذیر به عنوان یکی از صنایع بسیار مهم مورد توجه سرمایه‌گذاران و دولتمردان قرار گرفته است بصورتی که آنها با استفاده از تمام ابزار و امکانات خود سعی در بهره‌بردن از این صنعت به نفع اقتصادشان دارند اما مدتی است که بخشی از صادرات نامرئی به عنوان گردشگری حلال رونق مضاعفی به خود دیده و نظر بسیاری را بیشتر از قبل به خود جلب کرده است چون اطلاعات و آمار ارایه شده در این نوع گردشگری که مبتنی بر آموزه اسلام طراحی شده است واقعا جالب است.
براساس تحقیقاتی که یک موسسه گردشگری در فوریه سال گذشته میلادی انجام داده است طی سال 2013 میلادی گردشگری حلال بطور کلی در سراسر دهکده جهانی درآمدی معادل 140 میلیارد دلار به خود اختصاص داده که رشدی قابل ملاحظه بوده است اما این پایان کار نیست چون رشد این صنعت نسبت به سال 2007 باعث شده تا کشورهای گردشگر پذیر بطور کلی برای سال 2020 میلادی درآمدی نزدیک به 200 میلیارد دلار را در این شاخه از گردشگری مدنظر داشته باشند.
در بخشی از تحقیقات یاد شده که در کشو اسپانیا صورت گرفته آمده در ترکیه به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری حلال نزدیک به 60 درصد ازگردشگران ترجیح می‌دهند در هتل‌هایی که به صورت حلال طراحی شده‌اند اقامت داشته باشند و 40 درصد باقی مانده نیز از غذاهای حلال استفاده کرده‌اند و همین موضوع باعث شده تا کشورهایی مثل تایلند یا حتی استرالیا نیز به فکر ایجاد امکانات حلال برای گردشگران خود باشد تا از بازار میلیاردی گردشگران مسلمان بی بهره نمانده باشند
گردشگری رمضان و نسخه‌ای همگانی
شاید تا همین یک دهه گذشته با رویت هلال ماه مبارک رمضان برخی از صنایع به دلیل تغییر سبک زندگی روزمره یک ماهه مسلمانان تقریبا رونق خود را از دست می‌داد اما با توجه به تغییرات ایجاد شده در سبک کلی زندگی و البته فراهم شدن امکانات گسترده رفاهی در زندگی امروزی ما این ماه نه تنها از جنبه الهی خود بیشتر از قبل تجلی یافته بلکه در زندگی روزمره مسلمانان رونقی بی بدیل به خود دیده است به صورتی که حتی صنعت گردشگری به عنوان یکی از همان صنایع کم فروغ در ماه مبارک رمضان نیز شاهد جابجایی گسترده مسافران در این ایام است.
بنابراین اگر گردشگری رمضان را به نوعی در گردشگری حلال ببینیم درخواهیم یافت امروزه گردشگری حلال که مبنی آن بر رعایت اصول اعتقادی دین اسلام بنا شده به عنوان یکی از راهکارهای توسعه گردشگری در کشورهای مسلمان و غیر مسلمان شناخته شده است بصورتی که کشورهایی مثل تایلند، انگلستان، استرالیا و فرانسه نیز در این زمینه گام‌هایی برداشته‌اند تا بتوانند هر روز بر تعداد گردشگران مسلمان خود بیافزایند.این کشورها با مهیا کردن امکان انجام فریضه‌های دینی مسلمانان در طول سفرهایشان و همچنین رعایت اصول تغذیه‌آنها توانسته‌اند در بازار بسیار بزرگ جمعیت مسلمانان سراسر جهان موفق عمل کرده و گروه عمده‌ای از گردشگران مسلمان را به جاذبه‌های خود دعوت کنند.
این درحالی است که گردشگری رمضان به عنوان فرصتی طلایی و سی روزه در برنامه‌ریزی‌های آنها جایگاه ویژه‌ای به خود گرفته است. جالب اینجاست که اگر به دنبال یافتن نام‌های موفق در توسعه گردشگری رمضانی باشیم نیازی نیست صرفا به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس توجه ویژه داشته باشیم چون امروز انگلستان و اسپانیا توانسته‌اند سهم قابل توجهی از گردشگران مسلمان ماه مبارک رمضان را به خود جلب کنند و هرساله درآمد هنگفتی از این راه به دست آورند.هرچند نام‌های مالزی، امارات متحده عربی، عمان ، قطر ، ترکیه، مصر، لبنان و تایلند را به ترتیب در جذب گردشگران نباید فراموش کرد.
جالب این است که براساس اطلاعات و آمار سازمان جهانی گردشگری، حلال توریسم هر سال درحال رشد و گسترش میان کشورهای مختلف گردشگرپذیر جهان است چون بسیاری از گردشگران غیر مسلمان نیز علاقمند به استفاده از خدمات حلال در این کشورها هستند.
راهکارهای مناسب و رونق گردشگری شبانه
همانطور که قبلا نیز اشاره شد بسیاری از کشورهای مسلمان و غیر مسلمان برای جلب نظر گردشگران سعی در رعایت برخی اصول مثل اصول مذهبی مسلمانان در محل مورد نظر خود دارند. بنباراین جای تردید نیست که این کشورها برای جلب نظر گردشگران از راهکارهای متفاوتی بهره برده و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند این درحالی است که اگر از اصول اولیه مذهبی و رعایت آنها بگذریم مهمترین سوژه برای جلب نظر گردشگران با مذاهب مختلف می‌تواند به نحوه خوراک آنها بستگی داشته باشد به عنوان مثال در انگلستان هر سال با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان بسیاری از هتل‌ها و البته رستوران‌هایی که ارتباطی با مسلمانان ندارد بارعایت اصول حلال و البته ارایه برخی خوراک‌های بومی کشورهایی مثل مصر، لبنان، امارات متحده عربی به جلب نظر گردشگران طی این دوران، بخصوص در وعده‌های اصلی سحر وافطار می‌کنند.
اما کار در همین خوراک‌های نوستالژیک لذیذ ختم نمی‌شود چون این کشور برای باقی ساعات روز مسلمان نیز برنامه‌های ویژه‌ای تدارک دیده تا بتواند از حداکثر درآمد حاصل از صادرات نامرئی خود بهرمند شود به این ترتیب که جشنواره‌های موسیقی مسلمانان و البته جشنواره‌های خرید مکمل لذت خوراک‌های محلی شده اند و تور کاملی برای مسلمانان روزه‌دار خواهند بود.
این درحالی است که کشورهای مسلمان مثل امارات متحده عربی و البته قطر نیز بیکار ننشسته و برای جلب نظر دیگر مسلمانان جهان و حتی غیر مسلمانان در این ایام مبارک با استفاده ازپکیج‌هایی کاملا هدفمند و البته راه‌اندازی وب سایت‌هایی با زبان‌های مختلف نظر گردشگران به دیدنی‌های منطقه خود جلب کرده‌اند به عنوان مثال سال گذشته هنگام آغاز ماه مبارک رمضان خطوط هوایی امارات برای تمام پروازهای ورودی به امارات پکیچ‌هایی تدارک دیده بود که مسافران هنگام ورود به سالن ترانتزی با توجه به زبان و مبداء پروازشان از سوی پرسنل فرودگاه تحویل می‌گرفتند این پکیج‌ها حامل اطلاعاتی کامل از آداب روزه‌داری و ایام مبارک رمضانی همراه با وعده غذایی سبک برای افطار یا سحری آنها بود که همین امر استقبال بسیار جالبی را از سوی گردشگران غیر مسلمان به خود دید.
هرچند کشور قطر نیز در این ایام با برگزاری جشنواره خرید و ارایه تخفیف‌های بسیار جذاب برای مشتریان خطوط هوایی خود را به نوعی برنامه‌ریزی کرد که در این دوره با ارایه خدمات ویژه به متقاضیان و با درنظر گرفتن ساعات شرعی به مقصد خود برسند این اقدامات همه و همه باعث شد تا در کشورهای حاشیه خلیج فارس گزارش‌هایی مبنی بر رشد 3 درصدی گردشگران رمضان به ثبت برسد درحالی که ترکیه همسایه شمال غربی کشورمان در همین ایام با ارایه خدمات بی‌نظیر رمضانی توانست رشد 5 درصدی را تجربه کند. اما مهمترین نکته در توسعه گردشگری رمضان بخصوص در کشورهای یاد شده این است که عمده فعالیت آنها برای جلب نظ گردشگران سراسر دهکده جهانی تمرکز در گردشگری خرید و البته غذاهای بومی و محلی بوده است.
این درحالی است که براساس تحقیقات ارایه شده از سوی برخی مراکز گردشگری مثل TAT سازمان گردشگری تایلند، یکی از مهمترین سوژه‌های موفقیت در گردشگری رمضانی را می‌توان در گردشگری شبانه دید چون اکثر مسلمانان در این ایام برای عبادت و راز و نیاز با معبود خود به شب زنده‌داری بخصوص در برخی روزهای خاص عادت دارند و از همین موضوع یعنی تاریکی و درجه حرارت مناسب شب می‌توان بهترین استفاده را برای توسعه گردشگری داشت.
همین امر باعث شده تا کشورهایی مثل انگلستان، فرانسه، امارات متحده عربی بیشترین تلاش خود در جذب گردشگران رمضانی خود را در این ساعات از شبانه روز داشته باشند چون جذابیت نور در این ساعت از روز می‌تواند عاملی برای بستن چمدان‌های مسافران باشد.
ایران گزینه‌ای فراموش شده
اما اگر از تمام موارد و امتیازات گردشگری رمضان یا بخشی از گردشگری حلال در سراسر دهکده جهانی بگذریم با کمی دقت درخواهیم یافت جایگاه ایران به عنوان کشوری اساسا حلال هنوز در فهرست کشورهای مطرح در گردشگری حلال جایگاه مناسبی به خود ندیده است درحالی که حداقل برای شیعیان سراسر دهکده جهانی که تعداد کمی هم ندارند ایران دارای 4 جاذبه اصلی بوده و از نظر گردشگری بین المللی به عنوان یکی از ده کشور پرجاذبه برای گردشگران شناخته شده است.
کارشناسان گردشگری در ایران مهمترین معضل در این باره را نبود هماهنگی‌های لازم در ارگان‌های مربوطه والبته برنامه‌ریزی‌های مقطعی و کوتاه مدت عنوان کرده‌اند به صورتی که مهسا مطهر کارشناس ارشد بازاریابی گردشگری در این زمینه به فرصت امروز می‌گوید: اگر به گردشگری عمومی ایران توجه داشته باشیم درخواهیم یافت پراکندگی برنامه‌ریزی‌ها در کنار سیاست‌های اشتباه باعث شده تا جایگاه واقعی گردشگری ایران حاصل نشده باشد اگرچه رونقی نسبت به گذشته می‌بینیم و این موضوع در گردشگری رمضانی و حلال نیز کاملا مشهود است.
این کارشناس ارشد گردشگری در ادامه می‌افزاید: بسیاری از کشورهای غیرمسلمان از این فرصت به نفع گردشگری خود استفاده کرده‌اند درحالی که هنوز ایران به فکر برگزاری بازارچه‌های صنایع دستی و برنامه‌های کاملا ابتدایی است و هیچ اقدام مناسبی در بازارهای هدف انجام نداده است. چون گردشگران مسلمان بخصوص شیعیان از کشورهای اطراف همواره برای زیارت و تفریح به ایران سفر می‌کنند و مهم آن است که ما بتوانیم از دیگر نقاط جهان گردشگران مسلمان و غیر مسلمان را برای تجربه آداب و رسوم خود به داخل مرزها دعوت کنیم که این موضوع راهکاری نداردمگر ایجاد انگیزه سفر در ذهن گردشگران دیگر نقاط جهان.
مطهر با تاکید بر معرفی دقیق و هدفمند اداب، رسوم و فرهنگ رمضانی ایران در بازارهای هدف تصریح می‌کند: گردشگران بین المللی امروزه برای درک واقعیت فرهنگ و آداب سنن کشورهای مقصدشان حرکت می‌کنندو از آنجا که ایران نیز برای آنها تاکنون مقصدی ناشناخته باقی مانده است باید از این فرصت استفاده کرد تا تعداد گردشگران خارجی که برای بازدید از ایران چمدان می‌بندند بیشتر شود.
وی به تنوع آداب رمضانی در کشورمان اشاره می‌کند و می‌گوید: تنوع اقوام و آداب و سنن آنها در ایران خود می‌تواند بهترین سوژه برای تبلیغات گردشگری باشد چون ایران فقط پاسارگاد یا سی و سی پل نیست بلکه تنوعی غیر قابل توصیف از اقوام با خرده فرهنگ‌های آنها در این بین وجود دارد که باید برایشان برنامه ریزی کنیم و نظر گردشگران را به آنها جلب کنیم بنابراین اگر واقعا قصد توسعه گردشگری رمضانی را داریم باید با ارایه اطلاعات دقیق در دنیای حقیقی و مجازی نظر گردشگران خارجی را به این موضوع جلب کنیم و برای آنها سوژه خلق کنیم تا پس از دوره‌ای شاهد حضور خارجی‌ها در مکان‌های مورد نظر باشیم. هرچند ایجاد شرایط ثبت ملی و بین المللی این آداب در ماه مبارک رمضان می‌تواند اولین گام باشد
