خوراکی خوشمزه با انواع بسته بندی
نویسنده: شیدا رمزی
بدون تردید ردیف‌های مختلف قوطی‌های رنگارنگ مواد غذایی در فروشگاه‌ها و مغازه‌های نزدیک منزل توجه شما را به خود جلب کرده است درحالی که برخی از این خوراکی‌ها برای شما آشنا هستند و برخی دیگر گاهی حتی می‌تواند باعث تعجب شما باشد.
به عنوان مثال خرید قوطی‌های رب، کنسرو ماهی یا حتی انواع کمپوت اکنون برای همه ما کاملا عادی شده اما دیدن یک قوطی کله‌پاچه ممکن است تعجب برخی را برانگیز و از خود بپرسند مگر کسی کله‌پاچه کنسروی هم می‌خورد؟ پاسخ سئوال شما مثبت است چون اکنون با روند تغییر سبک زندگی بسیاری از ساکنان این کره خاکی بخصوص در کشورهای درحال توسعه یا توسعه‌یافته صنعت غذاهای بسته‌بندی رونقی غیرقابل تصور به خود دیده و هر روز بزرگتر از دیروز با فن‌آوری‌های نون درحال حرکت است به صورتی که در برخی از کشورها بخصوص آسیای جنوب شرقی شما می‌توانید نیمروی اماده نیز در بسته‌بندی‌های مختلف بخرید و فقط کمی آن را گرم کنید.
· دبیر سندیکای کنسرو ایران: فرهنگ‌سازی نیاز اصلی صنف
اما در کشورمان ایران که رنگ‌لعاب غذاهایش زبان زد خاص و عام شده این صنعت تقریبا نوپاست و هنوز نمی‌توان آن را جزو سبک زندگی مردمش دانست درحالی که صنعت بسته‌بندی غذا در این منطقه روبه گسترش و توسعه است.
سیدمحمد میررضوی دبیر سندیکای صنایع کنسرو ایران در این زمینه به فرصت امروز می‌گوید: همانطور که می‌دانید مردم ایران براساس فرهنگ تازه‌خوری از گذشته‌ها تا امروز بیشتر ترجیح می‌دهند در زمینه خوراک خود از مواد تازه و با کیفیت استفاده کنند از این رو فرهنگ استفاده از غذاهای آماده و کنسرو شده هنوز به معنی واقعی در کشورمان رشد نداشته و امروز فرهنگ سازی را می‌توان یکی از نیازهای اصلی این صنف برای رشد و توسعه شایسته معرفی کرد.
میررضوی در ادامه با اشاره به کاربرد اصلی غذاهای کنسروی افزود: همه می‌دانیم بحث غذاهای کنسرو شده از ابتدا برای شرایط خاص بوده است و براساس شرایط معمول طراحی نشده است. بنابراین اصولا غذاهای بسته‌بندی شده برای شرایط اضطرار مثل جنگ، حوادث غیر مترقبه، گردشگری یا حتی امداد رسانی بوده است اما امروز با توجه به تغییر سبک زندگی بسیاری از مردم کره زمین این نوع غذاها به عنوان فرهنگ غذایی آنها تبدیل شده‌اند و درپاره‌ای از موارد در ایران نیز کمی ذائقه مردم در این زمینه متفاوت شده است .
این مقام صنفی درباره تغییر ذائقه مردم ایران اینگونه توضیح می‌دهد: همه می‌دانیم اکنون برخی خانواده‌ها برای تامین منابع مالی خود مجبور به فعالیت خارج از منزل هستند بنابراین فرصت پخت و پز درپاره‌ای از موارد برای آنها محدود شده است که شاهد مثال آن افزایش کترینگ‌های (فروشندگان غذای بیرون‌بر) است اما دسترسی به این کترینگ‌های غذای خانگی برای همه میسر نیست و اینجاست که غذاهای کنسروی اهمیت یافته و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وی با اشاره به توسعه صنعت کنسروسازی کشورمان می‌افزاید: هرچند یکی از معضلات موجود در بسیاری از صنایع کشورمان بحث آمار است و این سندیکا نیز از آن محدوده خارج نیست اما با توجه به توسعه صنعت کنسروسازی در کشورمان باید درنظر داشته باشیم اکنون ایران در شرایط بسیار مناسبی قرار دارد و توان کشور به صورتی است که می‌تواند در صورت اتخاذسیاست‌های صحیح از جانب تولید تمام نیاز ایران را تامین نماید و تقریبا وابستگی اندکی هم به خارج خواهدداشت.
به گفته دبیر سندیکای صنایع کنسرو، در حال حاضر ۶۰ درصد از کارخانه‌های کنسروسازی کشور فعال هستند و ۴۰ درصد بقیه به دلیل مشکلاتی مانند تأمین نقدینگی با توقف تولید روبرو شده‌اند. برخی برندهای معروف با تمام ظرفیت خود فعال هستند و کارخانه‌های دیگر نیز با ۶۰ تا ۷۰ درصد ظرفیت خود فعالند.
میررضوی به اهمیت تامین منابع مالی برای فعالیت واحدهای صنفی یاد شده تصریح کرد: واحدهای تولیدی که دربحث غذاهای بسته‌بندی‌شده به غیر از کنسرو ماهی فعالیت دارند به صورت آر اند دی فعالیت می‌کنند و دارای واحدهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی مجهزی هستند از این رو این واحدها سرمایه درگردش بسیار بالاتری از واحدهایی مانند تولیدکنندگان رب گوجه یا حتی کمپوت نیاز دارند از این رو یکی از نیازهای اصلی این صنعت در حال حاضر اقتصاد ایران بحث تامین منابع مالی و حمایت‌های بانکی است که باید از سوی مقامات و مسئولین مورد توجه قرار گیرد.
وی در مورد صادرت صنعت کنسروسازی نیز افزود: در حال حاضر در مورد انواع کنسروها از جمله خورشت‌ها، کنسرو ماهی، کنسرو خیارشور، کنسرو لوبیا و رب گوجه فرنگی صادرات صورت می‌گیرد.
· کاوه زرگران: تنها از 40 درصد توان تولید استفاده می‌شود
در همین حال، کاوه زرگران، دبیر کل کانون صنایع غذایی ایران درباره توان تولید کنسروسازی کشورمان به فرصت امروز گفت: اکنون درسراسر کشور 2500 واحد کنسروسازی در بخش‌های مختلف با تنوع بیش از150 محصول مختلف درحال فعالیت هستند که براساس آخرین آمار ارایه شده تمامی این تولیدکنندگان می‌توانند 75000 تن محصول را روانه بازار کنند.
زرگران به میزان تقاضای بسیار کم غذاهای بسته‌بندی شده در ایران اشاره کرد و افزود: همانطور که همه می‌دانیم فرهنگ غذای کنسرو شده هنوز در کشورمان مورد قبول نیست و برخی اطلاعات نادرست در این زمینه باعث شده تا بسیاری از خرید و مصرف آنها صرفه‌نظر کنند درحالی که دربسیاری از کشورهای خارجی تنوع بالای محصولات درکنار ارتقای فن‌آوری تولید توانسته صنعتی غیرقابل رقابت را در کنسروسازی تدارک ببیند.
وی درباره صادرات غذاهای بسته بندی شده معتقد است: بنابراینکه هنوز مصرف غذاهای بسته‌بندی شده در فرهنگ ایران زیاد جایگاهی ندارد تقریبا نزدیک به 60 درصد از تولیدات غذای بسته بندی شده کشورمان صادراتی است و به کشورهای اطراف و دیگرکشورها صادر می‌شود اما این تنها نزدیک به 40 درصد از توان تولید کنسرو و غذاهای بسته بندی در کشور است که باید به آن توجه شود و از باقی پتانسیل موجود به نحوی استفاده شود که ارزش افزوده آن برای کشورمان ارزآور باشد.
دبیر کل کانون صنایع غذایی ایران درباره توسعه صنعت غذاهای بسته‌بندی شده تصریح کرد: اکنون براساس کاهش قیمت نفت قیمت بسیاری از نهاده‌های غذایی کاهش یافته است که همین امر می‌تواند در توسعه صنعت یاد‌شده در کشورمان بسیار کارآمد باشد و بااستفاده از ظرفیت‌های بالای تولید و شناسایی بازارهای هدف در کنار میزان قابل توجه ارزش افزوده این صنعت زمینه ارتقاء جایگاه صادراتی محصولات گام برداشت.
· بزرگنیا: مخاطبان ما نسل جوان هستند
اردلان بزرگنیا، یکی از فعالان صنف تولید غذاهای کنسرو شده درباره مخاطبان این نوع غذاها به خبرنگار ما گفت: بطور کلی با توجه به ذائقه مردم ایران مخاطبان غذاهای بسته‌بندی شده آماده در کشورمان مورد توجه قشر کارمندان و جوانان و دانشجویان است چون این گروه‌ها فرصت طبخ غذا در منزل نداشته و ترجیح می‌دهند نیازهای خود برای غذاهای مورد علاقه خود از این نوع کنسروها و غذاهای آماده برطرف کنند.
بزرگنیا در ادامه افزود: امروز غذاهای کنسروی از کلیشه نوستالژیک ذهنی بسیاری از ما تغییر کرده و با تنوع گوناگون می‌تواند نیازهای متفاوتی را پاسخ دهد و صرفا محدود به تن ماهی یا کنسر لوبیای خودمانی نیست بصورتی که امروز حتی محبوب‌ترین خوراک‌های ایرانی را می‌توان در بسته‌بندی‌های مختلف آماده خوردن از نزدیک‌ترین فروشگاه منزل یا محل کار خودمان تهیه کنیم.
این فعال صنفی با اشاره به تغییر روش تهیه و بسته‌بندی‌های جدید تصریح کرد: بدون تردید اکثر ما هنگامی که کلمه کنسرو را می‌بینیم یا می‌شنویم همان قوطی‌های فلزی استوانه‌ای شکل را که از گذشته دیده‌ایم به خاطر می‌اوریم درحالی که امروز نحوه بسته‌بندی غذاهای آماده کاملا متفاوت شده و برای مصارف مختلفی درنظر گرفته شده‌اند که در برخی موارد حتی بسته‌بندی‌غذاها به صورت خودگرمایشی است که در موارد خاصی مثل کوهنوردی و حتی بحران‌های طبیعی می‌توانند بدون هرگونه شعله غذا گرم برای مخاطبان مهیا کنند. این درحالی است که براساس نیاز بسیاری از جوامع امروز بسته‌بندی‌های پلیمری یکی از مهمترین نوع بسته‌بندی غذاهای آماده شده و خریدار می‌تواند با چند دقیقه استفاده از دستگاه مایکرو غذای آماده شده خود را گرم و مصرف نماید.
بزرگنیا یکی از مدیران صنایع غذایی کامچین به امتیازات بسته‌بندی‌های جدید تاکید کرد و گفت: همانطور که قبلا گفته شد امروز اکثر غذاهای آماده داخل بسته‌بندی‌های چندلایه پلیمری فرآوری می‌شود و با توجه به فرآیند پاستوریزه و ضد عفونی کردن هیچگونه مواد نگهدارنده‌ای به آنها اضافه نمی‌شود درحالی که ماندگاری بالایی دارند و همین موضوع باعث شده تا مشکلات سلامتی که در گذشته با کنسروها داشتیم کاملا برطرف شده و بدون مضررات مواد نگهدارنده غذا با ماندگاری بالا روانه فروشگاه شود.
· هرجا ایرانیان باشند غذای بسته‌بندی ایرانی وجود دارد
وی درباره صادرات غذاهای بسته بندی شده معتقد است: با توجه به اینکه تنوع غذایی ایران بسیار بالاست و برخی مواد اولیه طبخ خانگی آنها خارج از مرزهای ایران وجود ندارد امروز هرنقطه از جهان که ایرانیان ساکن آن باشند تولیدات اینچنینی صادر می‌شود اما نکته اینجاست که این صادرات هدفمند و دارای پشتوانه نیست و کاملا به صورت سنتی انجام می‌شود و باید برای توسعه آن فعالیت‌های مناسبی صورت گیرد.
بزرگنیا به نحوه سفارش محصولات صادراتی این نوع غذاها اشاره کرد و گفت: براساس آنچه اشاره شد هرجایی که ایرانیان حضور دارند غذاهای خورشتی و غذاهای آماده ایرانی صادر می‌شود اما روند صادرات اینگونه نیست که براساس بازاریابی صورت گرفته باشد بلکه این سوپرمارکت‌های ایرانی هستند که از آن منطقه خاص متناسب با نیازشان با سازندگان ارتباط برقرار کرده و سفارش می‌دهند بنابراین حجم کم و کاملا سنتی صادرات اکنون باعث شده تا میزان ارزآوری این صنعت برای کشورمان بسیار پایین باشد درحالی که صنعت غذای بسته‌بندی جایگاه توسعه بسیار بالایی در میان صنایع دیگر دارد و نباید صرفا به غذاهای ایرانی اکتفا کنیم.
این فعال صنفی درباره مشکلات صادرات اینگونه غذاها افزود: یکی از بزرگترین مشکلات صادرات اینگونه غذاها قوانین بسیار سخت ورود محصولات غذایی و گوشتی به برخی مناطق مثل کانادا، استرالیا ، کره جنوبی یا دیگر نقاط جهان است که دربسیاری از این کشورها محصولات گوشتی اجازه ورود ندارند این درحالی است که می‌توان بااستفاده از ارتباطات گسترده میان کشورها و همچنین دریافت مجوزهای لازم از نظر کنترل کیفیت و بهداشت مورد نظر آن منطقه اینگونه صادرات روند صنعتی داد و از این صادرات سنتی خارج کرد. به عقیده وی مهمترین راه توسعه صادرات غذاهای بسته‌بندی شده ایران متناسب با توان موجود شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی در این زمینه است و باید برای آن برنامه ریزی کرد.
تولید غذاهای بسته‌بندی؛ زنجیره‌ای از اشتغال
بزرگنیا در ادامه به تعداد واحدهای صنفی تولید غذاهای بسته‌بندی اشاره کرد و تصریح کرد: دربسیاری از آمارها آمده اکنون کشورمان نزدیک به 2500 تولید کننده کنسرو دارد و بسیاری معتقدند این تعداد واحد صنفی برای کشورمان چون صادرات محدود است نیازی نیست، درحالی که نباید فراموش کنیم غذا یعنی ذائقه و تنوع بنابراین صنعت بسته‌غذا یا تولید غذا به عقیده من هیچ محدودیتی نداشته و ندارد و تعداد واحدهای صنفی در این زمینه نیز نمی‌تواندمختص تعدادی محدود تعیین شود بلکه مدیریت بازاریابی و البته انتخاب محصولات متناسب با بازار هدف می‌تواند عاملی در توسعه واحدهای صنفی باشد.
به عقیده وی افزایش توان تولید واحدهای صنفی در امر تولید غذاهای بسته‌بندی و فراهم کردن زمینه صادرات می‌تواند زنجیره‌ای از اشتغالزایی را برای کشورمان به ارمغان آورد و این تصور که کل کار مکانیزه است بسیار اشتباه است چون چرخه تولید مواد اولیه تا فروش در فروشگاه اشتغالزایی بالایی دارد این درحالی است که براساس امار سالانه رقم قابل توجهی از محصولات زراعی بنا به دلایلی به ضایعات تبدیل می‌شود درصورتی که بخش قابل توجهی از این مواد قبل از فساد می‌توانددر صنایع اینچنینی فرآوری و با ارزش افزوده بالا روانه بازارهای هدف شود به صورتی که زنجیره‌ای از اشتغال مزارع تا کارخانه‌ها و فروشگاه‌ها را برای اقتصاد ایران ایجاد نماید.
· آمار دقیق نداریم
ابوالحسن خلیلی، عضو هیات مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی با اشاره به مشکل کمبود آمار تولید و صادرات غذاهای بسته‌بندی شده به فرصت امروز گفت: یکی از مهمترین موارد در هرصنعت مربوط به آمار و اطلاعات دقیق تولید و فروش ان است درحالی که اگر بخواهیم اطلات مناسبی درباره غذاهای آماده و بسته بندی شده در اختیار داشته باشیم واقعا امکان پذیر نیست چون براساس اطلاعات موجود کنسروهای مختلف مثل کنسرو لوبیا و تن ماهی در قالب غذاهای آماده قرار گرفته اندبنابراین نمی‌توان اطلاعات دقیقی از غذاهای بسته بندی شده در اختیار داشته باشیم.
عضوهیات مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی در ادامه افزود: نبود آمار دقیق در کشورمان از این‌گروه تولیدات درحالی است که براساس آخرین آمار ارایه شده از سوی مجامع بین المللی صنعت غذاهای پروسس شده (غذاهای آماده خوراک و فریزی شده) در جهان 930 میلیون دلار گردش مالی داشته و حجم خرید آن هم دو میلیون و سیصد هزار تن تا پایان سال 2015 میلادی است با بررسی و تحقیق درباره این اطلاعات درخواهیم یافت این صنعت نسبت به دوره پنج سال گذشته با رشدی معادل ده درصد مواجه بوده است که اگر این مورد را در بازار کشورمان درنظر داشته باشیم درخواهیم یافت جایگاه مناسبی برای سرمایه‌گذاری داریم.
این مقام صنفی درباره بازارهای هدف مناسب در این زمینه تصریح کرد: ایالات متحده یکی از بزرگترین کشورهای مصرف کننده غذاهای آماده و کنسرو شده است که تولیدات خود کشور تقریبا نیازهای داخلی را تامین کرده است اما نکته جالب این است که اکنون اتحادیه اروپا به عنوان یکی از بازارهای هدف مناسب برای غذاهای آماده و بسته بندی شده شناخته شده است.
خلیلی به بازاریابی‌های صورت گرفته در این زمینه نیز اشاره کرد و گفت: همانطور که می‌دانیم غذاهای کنسروشده در اقصی نقاط جهان کاملا بستگی به ذائقه آنها دارد و در کشورمان هم غیر از این نیست اما یکی از فعالیت‌های جالبی که برای انتشار و شناساندن این نوع غذاها به دیگر بازارهای بین المللی انجام گرفته این است که فروشگاه‌هایی در ترمینال‌های فرودگاهی تدارک دیده شده تا با رسیدن اینگونه غذاهای بسته بندی به دیگر نقاط جهان از طریق مسافران زمینه صادراتی آن نیز به صورت ایجاد تقاضا در بازار هدف ایجاد شود که تجربه مناسبی در این زمینه بوده است.