کشکول

صنعت گردشگری

کشکول

صنعت گردشگری

گفت‌وگو با مدیر کل مدیرکل موزه ها و اموال منقول تاریخی فرهنگی

سوژه‌ای برای سرمایه‌گذاری پویا

نویسنده: شیدا رمزی

بدون تردید هر یک از ما تجربه بازدید حداقل از یک موزه را داشته و بارها خاطراتش را مرور کرده‌ایم، که بیانگر اهمیت فرهنگ در زندگی هریک ازماست. اما آیا این اماکن قابلیت خصوصی شدن یا ورود سرمایه‌های بخش خصوصی را داشته و می‌توانند به محلی برای سرمایه‌گذاری پویا تبدیل شوند؟

بد نیست بدانیم قبل از اینکه برای رسیدن به پاسخ این سئوال وارد بحث با یکی از مقام‌های مسئول در این زمینه بشویم بطور کلی پیدایش موزه از طریق جمع‌آوری اشیاء قدیمی به وسیله افراد ثروتمند و شخصی بوده است. بنابراین به نوعی ریشه اغلب موزه‌ها همان داشته‌های خصوصی افراد بوده که کم کم با تغییر سبک زندگی و همچنین متمدن شدن بشر در قالب موزه‌های عمومی و خصوصی کنار یکدیگر مشغول ارایه خدمات به علاقمندان هستند.

محمد‌رضا کارگر، مدیرکل مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی فرهنگی کشور، بطور کلی سرمایه‌گذاری در موزه‌های خصوصی سوژ‌ه‌ای‌ است که در کشورهای خارجی مورد استقبال قرار گرفته و اکنون در کشورمان بخصوص از ابتدای دهه 90 به صورت گسترده‌ای روبه رشد بوده‌‌اند و بیانگر جذابیت این نوع سرمایه‌گذاری برای علاقمندان بوده است هرچند این نوع سرمایه‌گذاری نه برای کسب درآمد بلکه برای بُعد فرهنگی آن است.

محمدرضا کارگر در ادامه با اشاره به اینکه بر اساس وظایف سازمان میراث فرهنگی، بخش اعظمی از فعالیت‌های اداره کل موزه‌ها به حمایت از بخش خصوصی در راه اندازی موزه اختصاص دارد افزود: با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و اتخاذ سیاست‌های جدید در اداره کل موزه ها تسهیل در روند صدور مجوز و حمایت از موزه داری بویژه ایجاد موزه های بخش خصوصی افزایش یافته است.

آمارها چه می‌گویند

این مقام مسئول درباره تعداد کل موزه‌های فعال کشورمان گفت: اکنون بطور کلی 550 موزه در بخش‌های مختلف در کشور فعالیت می‌کنند و در حال حاضر 61 موزه خصوصی فعال در کشورمان مشغول ارایه خدمات به علاقمندان هستند اما نکته جالب این است که 40 موزه از تعداد کل موزه‌های خصوصی کشورمان از سال 1392 تا کنون افتتاح شده‌اند. که حکایت از رشدی معادل بیش از 45 درصدی حضور سرمایه‌های خصوصی در این بخش از اقتصادکشورمان است.

کارگر درباره چگونگی دریافت مجوزهای مورد نیاز مجموعه‌دارها برای افتتاح موزه گفت: به تمام علاقمندان توصیه می‌کنیم برای اینکه بتوانند از تمامی حمایت‌های معنوی و مالی قانونی سازمان‌ میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دیگر نهادهای مربوطه برخوردار باشند بهتر این است که نسبت به ثبت مجموعه‌های خود اقدام نمایند، حتی اگر قصد به نمایش‌گذاشتن آنها را نداشته باشند، چون شرایط کار بسیار ساده است و افراد می‌توانند در کمترین زمان نسبت به دریافت مجوزهای لازم اقدام کنند.

به گفته وی کافی است متقاضی یک مجموعه تاریخی یا ارزشمند را به مقام‌های مسئول معرفی نماید تا این مجموعه از سوی کارشناسان مربوطه مورد ارزیابی قرار گرفته و پس از تایید نسبت ثبت اشیاء و صدور مجوز برای آنها اقدام شود به این ترتیب حمایت‌های معنوی و مادی سازمان و نهادهای مرتبط دیگر شامل حال آن مجموعه خواهد شد.

مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی فرهنگی در ادامه افزود: پس از این روند اگر فرد علاقمند به افتتاح موزه باشد لازم است یک مکان برای موزه معرفی نماید که می‌تواند متناسب با اشیاء معرفی شده از یک اتاق 12 متری تا یک منطقه بزرگ باشد. البته برای این اماکن استیجاری بودن یا مالکیت تفاوتی ندارد ولی بهتر است برای افتتاح موزه خصوصی محلی به صورت مالکیت از سوی متقاضی ارایه شود چون جابجایی آثار یا مجموعه‌ها علاوه بر هزینه‌بر بودن می‌تواند برای سلامت اشیاء مخاطره آمیز باشد.

کارگر درباره مدت اعتبار مجوزهای صادر شده اینگونه توضیح داد که در ابتدای امر پس تمام شدن مراحل ثبت و صدور مدارک، مجوزی شش‌ماهه برای متقاضی صادر خواهد شد و پس از افتتاح و راه‌اندازی موزه بازرسان با بررسی روند مدیریت و اداره موزه یا فعالیت آن مجوزی دائمی برای آن صادر می‌کنند.

این درحالی است که این مقام مسئول تاکید کرد: متقاضیان باید در نظر داشته باشند هنگام تکمیل مدارک باید یا یک کارشناس موزه دار به سازمان میراث فرهنگی معرفی نمایند یا اینکه خودشان در این زمینه تخصص داشته باشند.

فقط آثار درآمدزا نیست

وی با تاکید براینکه اصول احداث موزه‌های خصوصی کسب منافع مادی نیست و بیشتر افراد برای ادای دیون خود به فرهنگ جامعه اقدام به اینکار می‌کنند افزود: پس از تکمیل ساخت و دریافت تمام مجوزها حالا نوبت به بحث دودوتای هزینه‌های این اماکن خواهد رسید و با این پیش فرض که تمام موزه‌ها به عنوان اماکنی غیرانتفاعی هستند لازم است بدانیم بسیاری از موزه‌های برای تامین هزینه‌هایشان اقدام به فروش بلیت می‌کنند اما این تنها راه کسب درآمد از به نمایش‌گذاشتن اشیاء قدیمی یا مجموعه‌ها نیست، چون راهکارهای بسیار جذاب و متفاوتی در این زمینه وجود دارد.

کارگر با اشاره به شیوه‌های مختلف کسب درآمد از افتتاح موزه‌های خصوصی تصریح کرد: موزه‌های خصوصی می‌توانند با فروش بلیت، برگزاری دوره‌های آموزشی، نمایشگاه‌های موقت، برپایی کارگاه‌های تخصصی مرمت، ایجاد فروشگاه محصولات فرهنگی یا تریا و رستوران بخشی از هزینه‌های موزه را تامین کنند.

این مقام مسئول درباره حمایت‌های انجام شده از سوی مقام‌های مسئول برای سرمایه‌گذاران در موزه‌های خصوصی گفت: همانطور که قبلا نیز اشاره شد اکنون دولت در حمایت از این نوع سرمایه‌گذاری یعنی افتتاح موزه‌های خصوصی اراده‌ای راسخ دارد به همین دلیل مشوق‌های قابل توجهی برای این افراد در نظر گرفته شده که علاوه بر تسهیلات نقدی می‌توان به به تجهیزات دکوراسیون، ایمنی، نورپردازی، اقدامات مرمتی و ... اشاره کرد.

امکان برآورد سرمایه نیست

مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی فرهنگی درباره میزان سرمایه‌ اولیه برای افتتاح یک موزه به خبرنگار ما گفت: با توجه به اینکه تمامی آثار ارایه شده برای افتتاح یک موزه دارای ارزش بسیار بالای معنوی و مادی هستند هرگز نمی‌توان گفت مثلا برای افتتاح یک موزه ده میلیون تومان سرمایه مورد نیاز است، اما نباید فراموش کنیم مهمترین هزینه برای مجموعه‌داران و صاحبان موزه‌های خصوصی مربوط به ملک و محل موزه است و باید برآورد قیمتی با توجه به ابعاد، شهر مورد نظر و همچنین موقعیت جغرافیایی در آن شهر است.

کارگر، با تاکید براینکه بسیاری از هزینه‌های دکوراسیون و حفاظتی از سوی نهادهای مربوطه برای موزه‌های دارای مجوز درنظر گرفته شده است تصریح کرد: همانطور که می‌دانید موزه‌دار تمامی اشیاء داخل موزه را دقیقا مثل فرزندانش نگهداری می‌کند به همین دلیل برای نگهداری بهتر از تمام اشیاء نگران هزینه‌ها نیست و هرآنچه در توان داشته باشد را هزینه می‌کند چون بسیاری از صاحبان موزه‌های خصوصی می‌خواهند جاودانه باشند. این درحالی است که برخی تجهیزات خاص مثل، نورسنج‌ها، رطوبت سنج‌ها و خنک‌کننده‌ها یا گرم‌کننده‌ها نیازمند هزینه‌های قابل توجهی هستند که این هزینه‌ها اغلب از سوی سازمان‌ها و نهادهای مربوطه تامین می‌شوند و بخشی از آنها بلاعوض خواهد بود.

اصفهان و تهران رکورد دارند

به گفته این مسئول تهران و اصفهان رکوردار بیشترین موزه‌های خصوصی در کشور هستند اما باقی موزه‌های خصوصی در استان‌های دیگر پراکنده شده‌اند که عبارتند از: موزه حکیم نظامی آستارا با محوریت پیشینه تعلیم و تربیت، موزه حرم در آستانه اشرفیه با رویکرد ارائه نفیس ترین نسخ خطی قرآنی، اسناد و دست نوشته‌های علما و بزرگان دینی استان گیلان، موزه قاجار با نمایشگاهی از آثار توقیفی در ارومیه، بخش دوم موزه مینو دشت استان گلستان با موضوع مردم شناسی، موزه پول و تمبر موسوی در کرج با تمبرهایی از جنگ جهانی اول تا دوره قاجار و موزه علوم تاریخ طبیعی در خراسان رضوی است.

باکس

مراحل تاسیس موزه های خصوصی و مشارکتی

مراحل تاسیس موزه های خصوصی

برای تأسیس موزه های خصوصی مراحل زیر طی خواهد شد:

1. درخواست مکتوب تأسیس موزه از سوی درخواست کننده ایجاد موزه خصوصی

2. بررسی درخواست تأسیس موزه های خصوصی از سوی کارشناسان سازمان

3. تنظیم طرح محتوایی موزه طبق فرم پیوست با همکاری کارشناسان سازمان یا انتخاب مشاور از سوی متقاضی

4. تأیید استان و ارائه به اداره کل موزه های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور جهت بررسی و اعلام نظر

5. صدور مجوز تأسیس موزه از سوی سازمان

شرایط لازم برای متقاضیان تأسیس موزه های خصوصی:

1. دارا بودن مکان مناسب جهت تبدیل به موزه (مکان تحت تملک متقاضی بوده یا درصورت استیجاری بودن حداقل تا 50 سال آینده مکان موزه تغییر نیابد.

2. متقاضی باید دارای تجربه کاری یا تحصیلات آکادمیک در زمینه مرتبط با موضوع موزه مورد درخواست باشد.