سکه چطور سکه شد

همانطور که از تعریف سکه برمی آید؛ سکه، قطعه فلزی به وزن معین است که ارزش آن توسط مهر حکومت ضرب کننده یا علامت رسمی آن تضمین شده است. پس با تاملی در این تعریف می توان تا حدودی روند ساخت آن را در ذهنمان مرور کنیم و نیازی به بازتعریف آن نیست. اما ممکن است در مورد مواد استفاده شده در سکه ها نکات جالبی وجود داشته باشد که دانستن آنها خالی از لطف نیست.

از همان روزهای اولی که سکه توسط بشر ساخته شد ارتباط مستقیم ارزش آن با وزن فلز استفاده شده در آن کاملا واضح بود و به نوعی با هم ارتباط مستقیمی داشت که امروزه هم همین رابطه برقرار است اگرچه سکه های معمول که استفاده می کنیم دیگر از طلا و نقره نیست ولی فلزاتی چون آلومینیوم ، قلع و روی در آنها استفاده می شوند که هر کدام به نوع خود ارزشی متفاوت دارند از این رو با نگاهی دقیق به جداول زیر که اطلاعات کلی از سکه های موجود ایران در آن ذکر شده می توانید با مواد تشکیل دهنده وهمچنین دیگر اطلاعات آن که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است آشنا شوید.

جداول سکه های متداول امروزی پس از انقلاب اسلامی

نوع سکه (ریال)	سال ضرب	ترکیب آلیاژی	وزن سکه (گرم)	توضیحات روی سکه	توضیحات پشت سکه
100	آبان 1383	مس، نیکل و آلومینیوم	6/4	مبلغ اسمی سکه در وسط سکه و شاخه های زیتون همراه با عبارت جمهوری اسلامی ایران	بارگاه امام رضا (ع) و عبارت بارگاه امام رضا (ع) در ذیل
250	اسفند 1387	مس، نیکل و آلومینیوم	8/2	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا، سال ضرب در پائین،خوشه گندم در حاشیه.	مدرسه فیضیه
500	اسفند 1387	مس، نیکل و آلومینیوم	9/3	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا، سال ضرب در پائین،خوشه گندم در حاشیه.	آرامگاه سعدی
1000	اسفند ماه 1387	مس، نیکل و آلومینیوم	8/5	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" و قله دماوند در بالا، سال ضربدر پائین، خوشه گندم در حاشیه.	پل خواجو و خورشید
500 یادبود آزاد سازی خرمشهر	خردادماه 1390	مس، نیکل و آلومینیوم	5/3	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا، سال ضرب در پائین و دوخوشه گندم در طرفین.	طرح گل لاله و نقش کبوتر بر روی یکی از گلبرگ های آن در وسط، هشت گل لاله در اطرافلاله مرکزی و عبارت "امام خمینی(ره): خرمشهر را خدا آزاد کرد" در بالای سکه
1000 یادبود روزجهانی آمار	آبان ماه 1390	مس، نیکل و آلومینیوم	8/5	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" و قله دماوند در بالا، سال ضربدر پائین, عبارت "یادبود روز جهانی آمار" درحاشیه سمت راست وعبارت "20 اکتبر - 28مهرماه" در حاشیه سمت چپ.	نماد پنجاهمین سال تاسیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در وسط, عبارت "75 سالآمار اقتصادی" درحاشیه سمت راست وعبارت "50 سال بانکداری مرکزی"در حاشیه سمت چپ.
1000 یادبود عید سعید قربان	آبان ماه 1389	مس، نیکل و آلومینیوم	6/4	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا، سال ضرب در پائین و دوخوشه گندم در طرفین.	در مرکز سکه شمسه دوازده پر با طرحی از خانه کعبه در وسط آن، دوازده گل در اطرافشمسه به یادبود 12امام معصوم (ع) ونوشته عید سعید قربان درحاشیه پایین سکه.
1000 یادبود عید سعید غدیر خم	آذرماه 1389	مس، نیکل و آلومینیوم	6/4	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا، سال ضرب در پائین و دوخوشه گندم در طرفین.	در مرکز سکه شمسه هشت پر با طرح گرافیکی نام شریف حضرت علی (ع) دروسط آن، دوازده گلدراطراف شمسه به یادبود 12 امام معصوم (ع) و نوشته عید سعید غدیر خم در حاشیه پایینسکه.
1000  یاد بود نیمه شعبان	تیرماه 1390	مس، نیکل ، آلومینیوم	6/4	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا، سال ضرب در پائین و دوخوشه گندم در طرفین.	طرحی از یک دسته گل نرگس در مرکز و عبارت "نیمه شعبان" در حاشیه بالای سکه.
2000 یادبود تاسیس بانک مرکزی	مرداد 1389	مس، نیکل ، روی	8/6	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا و دو خوشه گندم درطرفین.	تصویر بارگاه امام رضا (ع) در مرکز سکه، عبارت پنجاهمین سالگرد تاسیس بانک مرکزیجمهوری اسلامی ایران در بالا و 1389-1339 در حاشیه پایین سکه.
5000 سالگرد تاسیس بانک مرکزی	مرداد 1389	مس، نیکل و روی	1/10	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا و دو خوشه گندم درطرفین.	عبارت پنجاهمین سالگرد تاسیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در مرکز و 1389-1339در حاشیه پایین سکه.
5000 هفته وحدت	اسفند 1389	مس نیکل و آلومینیوم	12	مبلغ اسمی سکه در وسط، عبارت "جمهوری اسلامی ایران" در بالا و دو خوشه گندم درطرفین.	عبارت میلاد حضرت نبی اکرم (ص) هفته وحدت در بالا، تصویر دو گل و دوازده برگ درمرکز و 1389-1432 در حاشیه پایین سکه.

اما در مورد نحوه ساخت این سکه ها بدون تردید می دانیم که روند مخلوط کردن فلزات یاد شده باید قبل از ذوب صورت گیرد به این صورت گه با توجه به استفاده از شمش های فلزات لازم مخلوطی با درصد مشخصی که در جداول بالا ذکر شد و البته با توجه به ارزش اسمی سکه تهیه شده و سپس ذوب شده و نواری (تسمه) از مخلوط فلزات یادشده  با ضمات های مشخص که بستگی به نوع سکه دارد را خواهیم داشت این نوارها پس از تهیه شدن به دست پرسهای قدرتمند سپرده خواهند شده تا علاوه بر حک شدن طرح های پشت و روی سکه آنها را از دل این نوارها خارج کنند بعد از این مرحله سکه های تولید شده توسط دستگاههای مخصوص صیقل داده می شوند تا براق و کاملا عاری از هرگونه زائده باشند  پس از اینکار برای اینکه بیشتر در مقابل خردگی و آلودگی های شیمیایی مقاوم باشند با روکشی که از مواد شیمیایی تهیه می شود پوشانده خواهند شد و بسته بندی خواهند شد . این روش از همان ابتدای پیدایش سکه تغییر چندانی نکرده فقط نوع فلزات بکار رفته و البته ماشین آلات آن به روز شده اما روش تولید همان است که از ابتدا بوده .

عزتی کامل

14/10/91