ممد ریش؛ بنیانگذار صنعت بدون واردات ایران

·       تابستان خبر از گرمای بازار بستنی می دهد

·       کریم باستانی بنیانگذار صنعتی میلیاردی در ایران

·       ممد ریش؛ بنیانگذار صنعت بدون واردات ایران

نویسنده: عماد عزتی

همه به خاطر داریم چرخ‌های دستی کوچکی‌ را که معمولا سر محله‌ها در تابستان‌های گرم کودکی، فالوده و بستنی می‌فروختند و با کمی پافشاری از سوی هر یک از ما والدین تن به خرید یکی از محصولات داخل همان چرخ دستی‌های سفیدرنگ معروف می‌دانند چون معتقد بودند خوراکی‌های این چرخ‌های دستی زیاد بهداشتی نیستند. اما این پافشاری کودکانه و انکار والدین با روی‌کار آمدن بستنی‌های کارخانه‌ای و همان آرم معروف کمی ساده‌تر شد چون بستنی قیفی‌های نوستالژیک ذهنی ما با رعایت کامل نکات بهداشتی وارد بازار گرم کشورمان شده‌بود.

اما آیا تاکنون هنگام انتخاب یکی از صدها نمونه بستنی موجود در فریزر فروشگاه از خودتان پرسیده‌اید این محصول بسیار خوشمزه و دلچسب در گرمای تابستان چه تاریخچه‌ای داشته و چند نفر را در کشورمان به خود مشغول کرده است؟ در این زمینه وارداتی هم داریم یا صادرکننده‌ایم؟

برای رسیدن به پاسخ همه این پرسش‌ها همراه فرصت امروز باشید تا برایتان از اولین بستنی ممدریش تا همین بستنی‌ایتالیایی سرکوچه بگوید هرچند صنعت تولید بستنی در کشورمان دارای پتانسیلی غیر قابل توصیف برای صادرات و ارزآوری است و به عنوان تنها صنعت بدون رقیب خارجی داخل مرزهای ایران یکه‌تازی می‌کند.

·       از ممد ریش تا میلک شیک خودمانی

بدون تردید همه ما با اولین تجربه طعم بستنی به عنوان یکی از مشتریان پروپاقرص این محصول بسیار خوشمزه شناخته شده‌ایم و در اولین فرصت اگر سلامتی بدن به ما اجازه دهد در سرد و گرم هوای اطرافمان به سراغ تجربه دوباره آن همراه خانواده یا دوستان خواهیم بود. درحالی که کمتر کسی از میان ما به این موضوع توجه داشته که واقعا این خوراکی خوشمزه با بازاری به جمعیت کشور از چه زمانی در دستان ما ایرانیان قرار گرفته و چگونه تا امروز میان همه ما به شهرت رسیده است؟

بطور کلی اگر از داستان‌های پدربزرگ‌ها و مادربزرگاهایمان که همواره از طعم خوش بستنی اکبر مشتی حوالی میدان راه‌آهن برایمان می‌گویند، بگذریم و کمی ساده از کنار اسناد چندین هزارساله دوران کهن ایران درباره دسری یخی با طعم میوه‌ها نیز عبور کنیم. براساس اسناد و مدارکی که موجود است بستنی به عنوان دسری بسیار لذت بخش و خوش خوراک در گرمای تابستان از دوران مظفرالدین شاه به صورت مکتوب و قابل استناد، وارد زندگی ما ایرانیان شده هرچند مدارکی از گذشته‌های دورتر در شیراز درباره نوعی دسر یخی با شیره انگور نیز موجود است اما آنچه ما از آن به عنوان بستنی یاد می‌کنیم از همان دوران مظفرالدین شاه و ممد ریش برایمان به ارث رسیده است.  این میراث که درواقع از آشپزخانه مظفرالدین شاه به تمام ایران سرایت کرده با هنر و سلیقه اکبر مشهدی ملایری به عنوان همکار ممد ریش به شهرت کشوری رسید.

چون اکبر مشهدی ملایری پس از اخراج شدنش از آشپزخانه دربار با استفاده از اندوخته مالی خود اقدام به افتتاح مغازه بستنی فروشی خود حوالی میدان راه‌آهن کنونی کرد و کم کم زمینه بین المللی شدن نامش با بستنی را فراهم کرد هرچند ابتدا کام ایرانیان با این خوراکی معروف و خوشمزه شیرین شد و پس از آن کم کم نام و طعم بستنی سنتی ایران راه را برای صادرات این محصول در انواع و اقسام طعم‌های امروزی باز کرد.

·       سنتی یا میوه‌ای کدام گزینه صحیح است

شاید امروز تنوع موجود در بازار خوش رنگ و طعم بستنی آنچنان باشد که هنگام مراجعه به سوپرمارکت برای انتخاب یکی از آنها کمی دچار دردسر شده باشیم اما اگر واقعیت امر را جستجو کنید این خوراکی خوشمزه در ابتدا همان رنگ سپید شیر و کمی افزودنی طبیعی بوده و پس از آن این رنگ‌های طبیعی مثل زعفران، وانیل و دارچین بودند که تنوع انتخاب را برای خریدارانش به ارمغان آورد. درحالی که امروزه رشد و توسعه تکنولوژی باعث شده تا انواع و اقسام طعم و رنگ بستنی را تجربه کرده باشیم. درحالی که بطور کلی می‌توانیم انواع بستنی را به صورت زیر دسته بندی کنیم.

1.     بستنی‌های سنتی؛ 2.بستنی میوه‌ای (ایتالیایی)؛3. میلک شیک؛ 4. بستنی یخی

این درحالی است که آمار مصرف بستنی ایرانیان در سال گذشته حکایت از گرمی بازار تولید این خوراکی خوشمزه  و خاطره انگیز در میان تمامی اقشار کشورمان دارد. براساس آمار ارایه شده از سوی رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی کشورمان سال گذشته یعنی 1393 شمسی ایران، 350 هزار تن بستنی تولید کرده که از این میزان نزدیک به 40 هزار تن آن صادر شده است از این رو اگر نسبت باقی‌مانده بستنی داخل کشورمان یعنی چیزی حدود 90 درصد از حجم تولیدی کارخانجات ایران را به آمار مصرف‌کنندگان یعنی جمعیت کشور تقسیم کنیم درخواهیم یافت هر ایرانی طی سال 1393 5/3 کیلوگرم بستنی خورده است.

بستنی صادراتی کیلویی چند؟

با نگاهی گذرا بر آمار ارایه شده از میزان تولید بستنی این دسر نوستالژیک و خاطره انگیز ما ایرانیان درخواهیم یافت تقریبا کمی بیش از 10 درصد بستنی کشورمان کام خارجی‌ها را شیرین کرده است.

رضا باکری با اعلام کاهش وزنی صادرات بستنی ایران معادل یازده درصد طی سال گذشته می‌گوید: در سال 1393 ، چهل هزار و یکصد تن بستنی به ارزش 81 میلیون و 900 هزار دلار صادر شده است اما اگر به آمار سال قبل یعنی سال 1392 شمسی توجه کنیم که رقمی معادل 45 هزار و یکصد تن بوده درخواهیم یافت صادرات بستنی ایران از نظر وزنی در سال 1393 معادل یازده درصد کاهش نشان می‌دهد این درحالی است که صادرات بستنی ایرانی در سال 1392 رقمی بالغ بر 141 میلیون دلار ارز صادراتی را در رگ‌های اقتصادی ایران تزریق کرده است.

این مقام صنفی دلیل کاهش ارزش صادراتی بستنی ایران را به کشورهای بازار هدف کاهش قیمت صادراتی این ماده می‌داند و می‌افزاید: کاهش قیمت بستنی صادراتی ایران در سال 92 براساس آمار گمرک ایران 1/3 دلار بوده است که این رقم در سال گذشته به نزدیک دو دلار کاهش یافته بنابراین ارزش بستنی صادر شده از سوی تولیدکنندگان کشورمان به بازارهای هدف کاهش یافته است.

باکری درباره واردات این محصول به داخل مرزهای کشورمان می‌گوید:تنها محصول بازار داخلی ایران که هرگز وارداتی نداشته بستنی است چون توان تولید داخل و البته تنوع تولیدات آنچنان است که قدرت رقابت را از محصولات خارجی کاملا از بین می‌برد این درحالی است که اگر گاهی اوقات شاهد وجودبرخی محصولات خارجی در شهرهای مرزی کشورمان هستیم آنهم درحد بسیار محدود که بازارچه‌های مرزی را دربر می‌گیرد.

این مقام صنفی در این زمینه می‌افزاید: تولید کنندگان بستنی ایران صرفا برخی موارد اولیه مثل چوب بستنی و مواد افزودنی یا طعم‌دهنده را از خارج وارد می‌کنند و درباره محصول نهایی یعنی خود بستنی هرگز وارداتی درکار نیست. دلیل وارد برخی موارداولیه همانند چوب بستنی هم به دلیل نبود تجهیزات یا تکنولوژی‌های مورد نیاز تولید بوده که درصورت سرمایه‌گذاری صحیح در این زمینه نیز می‌توانیم خودکفایی کامل را متناسب با توان تولید تجربه کنیم.

از سوی دیگر فرهاد آزموده مدیر کارخانه بستنی لانوس به عنوان یکی از صادرکنندگان این محصول لبنی در این زمینه به فرصت امروز می‌گوید: درحال حاضر تنها کشور عراق به عنوان بازار هدف تولیدات بستنی ایران است.

 به عقیده وی دوران طلایی صادرات بستنی ایران به کشورهای بازار هدف یعنی، کویت، عربستان، قطر، بحرین، امارات متحده عربی، عراق و دوکشور اروپایی بوده که این روند بنا به دلایل مختلفی دست خوش تغییر شده است اما هنوز هم ایران در بازار عراق حضور تعیین کننده‌ای دارد.

این فعال صنفی در تولید بستنی در ادامه به مشکلات صادراتی برای تنها محصول بدون رقیب ایرانی اشاره دارد و می‌افزاید: همه می‌دانیم صادرات بستنی در شرایط مخصوصی صورت می‌گیرد که موضوع هزینه‌بر خواهد بود بنابراین هرچه بتوانیم شرایط صادرات را تسهیل نماییم بدون تردید هزینه‌های سربار نیز کاسته خواهد شد اما عواملی بسیاری در این زمینه وجود دارد که باعث کاهش روند صادرات محصول بستنی کشورمان شده است.

آزموده یکی از این مشکلات را مربوط به وجود تعطیلات رسمی بسیار زیاد در تقویم کاری کشورمان عنوان می‌کند و می‌گوید: بسیاری از کامیون‌های یخچالدار به دلیل همین تعطیلات غیر معقول در تقویم کاری ایران در میانه راه یا پشت درب گمرک معطل می‌مانند درحالی که این محصول فاسد شدنی است و باید در شرایطی خاص نگهداری شود که این شرایط هر ساعتش هزینه‌بر است و باید مسئولان هرآنچه در توان دارند را برای کاهش این مدت بکار گیرند. اما این پایان کار نیست چون مسایلی چون استاندارد و البته دیگر عوامل تسهیل کننده صادرات محصولات خوراکی باعث شده تا امروز بسیاری از صادر کنندگان دچار مشکلاتی عمده شده و کم کم بازار محصولات ایرانی به دیگران واگذار شود.

این تولید کننده صنفی درباره واردات بستنی از خارج از مرزهای ایران نیز می‌گوید: همانطور که می‌دانید بستنی به عنوان یکی از معدود محصولاتی ایرانی است که هیچگونه وارداتی در آن صورت نمی‌گیرد درحالی که ایران در بخش مواد اولیه و ماشین آلات تولید و بسته بندی مقداری وابستگی به خارج از مرزها داشته و هم اکنون دانمارک، فرانسه و چین به عنوان بزرگترین کشورهای صادرکننده تجهیزات و مواد اولیه در این صنعت به ایران هستند.

آزموده درزمینه دستگاه‌های ایرانی معتقد است اگرچه برخی از شرکت‌های سازنده ماشین آلات تولید صنعتی بستنی و همچنین بسته بندی هم اکنون خط تولید ایرانی را با ظرفیت‌های متفاوتی روانه بازار مصرف کرده‌اند اما در اکثر موارد هزینه و البته کیفیت رقبای خارجی بسیار بالاتر از تولیدات ایران است و کمتر کارخانه‌ای در سطح کلان از خط تولید کاملا ایرانی استفاده می‌کند و بیشتر دستگاه‌های تولید خارجی هستند.

این تولید کننده و صادر کننده بستنی ایرانی در پایان به نبود ثبات در بازار تولید این محصول اشاره می‌کند و همین موضوع را عاملی در عقب افتادگی محصولات بسیار با کیفیتی ایرانی در بازارهای هدف می‌داند و می‌گوید: مهترین نکته در صنعت تولید و صادرات بستنی پس از کیفیت محصولات و مواد اولیه را می‌توان در ثابت قیمت نهاده‌های مورد نیاز دانست و از آنجا که بخشی از تولیدات ایران وابسته به مواد اولیه‌ خارجی مثل حجم‌دهنده‌ها ، طعم‌دهنده‌ها و حتی چوب بستنی است نمی‌توان انتظار اثابت بودن محصول نهایی و رقابت مناسب با دیگر تولیدکنندگان بین المللی درنظر داشت.

قیمت انواع بستنی در بازار داخلی

در همین حال رئیس اتحادیه صنف بستنی و آبمیوه ضمن با اشاره به تولید  2 میلیون و 740 کیلوگرم بستنی در سال 1393 شمسی به فرصت امروز می‌‌گوید: بطور کلی براساس اطلاعات و آمار موجود و البته شرایط تهیه مواد اولیه در داخل کشورمان  ماهانه بیش از 5/2 میلیون کیلوگرم بستنی تولید می‌شود،  اما نباید فراموش کرد که این میزان در فصل سرد یعنی زمستان به نصف کاهش خواهد یافت.

این مقام صنفی با تاکید بر غیرقانونی بودن هرگونه افزایش قیمت خارج از نرخ‌های مصوب اتحادیه  می‌افزاید: خریداران این خوراکی مشهور و پرمخاطب کشورمان با توجه به قیمت‌های اعلام شده از سوی اتحادیه نباید بستنی را بیش از این ارقام تهیه و خریداری کنند و درصورت مشاهده هرگونه تخلف باید آن را با اتحادیه برای بررسی و برخورد درمیان بگذارند ..

اسکندر آزموده در خصوص قیمت تعیین شده بستنی از طرف اتحادیه در پایان می‌گوید: در حال حاضر قیمت بستنی سوپر ویژه مغزدار کیلویی 14 هزار تومان، بستنی سنتی خامه‌دار بی مغز 12 هزار تومان و بستنی سنتی ممتاز بدون خامه،پسته و تهیه شده با شیر پرچرب 11 هزار تومان است.

این درحالی است که بستنی ساده با کیفیت پایین کیلویی 10 هزار تومان، بستنی میوه ای مغزدار کیلویی 14 هزار تومان، بستنی اعلاء ممتاز میوه‌ای کیلویی 12 هزار تومان و فالوده کیلویی 9000 تومان در بازار عرضه می شود.

.

باکس:1

دانستنی‌های یخی درباره بستنی

·       بیشترین مشتریان پروپاقرص بستنی کودکان 2 تا 12 سال هستند هرچند افراد بالای 45 سال نیز از خوردن بستنی شیرین و خوش‌طعم لذت می‌برند .

·       اگر قصد تمام کردن یک عدد بستنی قیفی را دارید باید زحمت 50 بار لیس زدن آن را به خود بدهید. جالب است بدانیم تقریبا 13 درصد مردان و 8 درصد از زنان بعد از اتمام بستنی، ظرف بستنی خود را لیس میزنند.

·       در شهر نیوجرسی آمریکا اگر بعد از ساعت 6 بعدازظهر هوس خوردن بستنی کردید باید ابتدا به پزشک مراجعه کنید.

·       بزرگترین مصرف‌کننده و بزرگترین تولید کننده بستنی دنیا ایالات متحده آمریکا این کشور در سال نزدیک به 6 میلیارد گالن بستنی تولید می‌کند. جالب است بدانیم حیوانات خانگی نیز در این کشور سهمی از بستنی دارند.

·       مردان بیشتر از زنان به بستنی به عنوان دسر علاقمند هستند.

·       ماداگاسگار تولید کننده وانیل انواع بستنی در جهان است.

·       پرطرفدارترین طعم دهنده وشیره روی بستنی شکلات است.

·       بزرگترین بستنی در دنیا 3 متر و 70 سانتی متربلندی دارد و با 4 هزار و 666 گالن بستنی در کالیفرنیا در سال 1985 تهیه شده است. این بستنی 24 هزارو910 کیلو گرم وزن دارد. همچنین بزرگ ترین کیک بستنی در چین ساخته شد که 50 متر ارتفاع و 3 متر عرض داشت. این کیک 32 هزار تکه شد.