جولان آدامسهای آمریکایی در بازار مصرف ایران

آدامس های خارجی خروس ایران را بی صدا کرده اند

شیک ایران دیگر خریدار ندارد

آمریکا، مالک اصلی بازار آدامس ایران

اگر اهل مطالعه روزنامه آنهم به صورت سنتی هستید بدون شک هر روز صبح با عجله خودتان را به دکه روزنامه فروشی می رسانید تا از اخبار مهم روز آگاه شوید بدون تردید با حساسیت ویژه ای مقابل روزنامه های چیده شده روی زمین می ایستید و با همان حساسیت به دنبال سوژه مورد نظر خودتان بین تیترهای مختلف روزنامه ها می گردید. بهترین تیتر را مطابق سلیقه خودتان بر می دارید و سراغ فروشنده می روید تا پول روزنامه را بپردازید که متوجه تغییراتی می شود. هرچند تعداد و حتی نحوه چینش روزنامه ها روی زمین کنار دکه فرقی نکرده است اما مقابل فروشنده دنیای دیگری حکمفرماست.

حجم انبوهی از آدامس ، شکلات و سیگار مقابل او چیده شده که هر روز هم برتعداد و تنوع آنها افزوده می شود. اگر از دنیای دخانیات با تمام مضرراتش بگذریم به دنیای شیرین آدامس یا همان سقز خودمان مقابل فروشنده می رسیم.

تا به حال با خودان فکر کرده اید که هموطنان شما چقدر آدامس می جوند؟ اصلا برای تجارت جهانی آدامس چه رقمی را تصور می کنید؟ یا اینکه حالا که انواع و اقسام تحریم اقتصاد ایران را هدف گرفته اینهمه آدامس خارجی با کدام ارز وارد کشور شده است؟ اما مهمترین سئوال که ذهن اکثرمان را با دیدن این صحنه به خود مشغول می کند این است که مگر ایران خودش تولید آدامس نداشته که اینقدر آدامس با بسته بندی و طعم های مختلف وارد بازار شده دقیقا زمانی که بسیاری از نبود کالاهای اساسی و البته دارو به دلیل کمبود ارز سخن می گوید؟ اینها سئوالهایی هستند که برای یافتن پاسخشان باید همراه کسب و کار شوید.

آدامس دهمین اولویت تخصیص ارز

همانطور که می دانید به دلیل مشکلات و محدودیت های ارزی ، دولت با اولویت بندی کالاها برای تخصیص ارز به آنها سعی کرده تا از خروج ازرهای دولتی برای واردات کالاهای لوکس جلوگیری کند. از این رو سوژه اصلی گزارش ما یا همان آدامس همراه برخی کالاهای دیگر در آخرین اولویت از نظر دولت قرار گرفت . اگرچه بسیاری از فعالان عرصه این بازار به ردیف اولویت این خوراکی جذاب اعتراض دارند و عنوان می کنند به کدام دلیل لوازم آرایش در اولویت نهم قرار گرفته و آدامس به آخرین ردیف رسید؟ اما به هر حال حتی با تخصیص نیافتن ارز مرجع یا همان ارز دولتی به آدامس بازهم بازار ایران مملو از بسته های رنگارنگ آدامس شد.

آدامسی که به گفته مدیر پروژه خط تولید آدامس بدون قند شرکت مینو، مهندس سخت باز در اسفند ماه سال 1388 ،  با سرمایه گذاری حدود 300 میلیارد ریال و همکاری 7 شرکت بزرگ تولید کننده اروپایی شروع به کار کرد و قرار بود پس از گذشت 5 سال ایران را از واردات این جویدنی خوش طعم بی نیاز کند و حتی در برخی موارد صادرات هم داشته باشد.

به همین دلیل و تقریبا پس از گذشت 4 سال از افتتاح خط تولید یاده شده برای درک بهتر تجارت فعلی این جویدنی خوشمزه سری به بازار بزرگ تهران ، ابتدای بازار آهنگران زدیم. تنوع بسته بندی ها و رنگارنگی بیش از حد برندهای مختلف خارجی بازار گویای تجارت کلان این محصول در ایران و البته تا حدودی جهان است. اما دیدن بیش از حد دو نام بین تمام محصولات موجود و البته تکرار آنها میان مغازه داران و خریداران باعث کنجکاوی خواهد شدکه این دو نام چگونه مشهور شده اند و بازار ایران را تسخیر کرده اند؟

خروس ایران دیگر خوش آوازه نیست

اوربیت و ریلکس دو برندی هستند که ظاهرا بازار تهران و ایران را تسخیر کرده اند و خروس خودمان را از نفس انداخته اند . با جستجو کردن نام این دو برند در دنیای مجازی متوجه خواهید شد که ریلکس محصولی از کشور ترکیه و مالک کارخانه آن یک شرکت بزرگ انگلیسی است. اما برند دیگر یعنی اوربیت دارای بسته بندی های متفاوت و البته زادگاههای مختلفی است، برای یافتن زادگاه اصلی این برند بازهم در دنیای مجازی می گردیم تا با نام کارخانه ریگلی که اصالت آن آمریکایی است بر می خوریم. این کارخانه که از سال 1891 میلادی در صنایع غذایی فعالیت داشته هم اکنون آدامسهای اوربیت خود را در 180 کشور جهان می فروشد و 14 کارخانه تولیدی خود را در 14 کشور مختلف برای ساخت و تولید این محصول و دیگر محصول های خود افتتاح کرده است. شعب این کارخانه از آمریکا، چین ، لهستان، روسیه ، تایوان، کنیا ، فرانسه ، فلیپین ، نیوزلند، کانادا، مکزیک گرفته تا استرالیا هم اکنون به ایران آدامس صادر می کنند. به همین دلیل در می یابیم که چرا کشور لهستان از عمده صادر کنندگان آدامس به ایران است.

· همه آدامسها قانونی هستند؟

اما آیا واقعا این همه آدامس موجود در بازار از طریق قانونی وارد کشورمان شده اند یا خیر ؟ به گفته مسئولان و حتی مدیر پروژه خط تولید آدامس بدون قند ایران هم اکنون (در سال 1388) حدود 80 درصد از آدامس های مصرفی کشورمان از طریق غیر قانونی وارد ایران می شوند.

 بنابراین با توجه به حجم بالای تجارت این کالا در می یابیم که چه تجارت سودآوری مقابل ما قرار دارد و چگونه این بسته های بسیار زیبا و رنگارنگ خارجی در بازار ایران جولان می دهند. اینجاست که به شبکه بزرگ و البته سازمان یافته قاچاق این محصولات به داخل کشورمان می توان اشاره کرد. بطوری که محمدرضا پناهنده می گوید: « معضلات و موانع ایجاد شده از سوی دولت برای واردکنندگان قانونی این نوع خوراکی پای قاچاقچیان را به بازار می گشاید.

رئیس انجمن وارد کنندگان مواد غذایی و آشامیدنی در باره قاچاق محصولات غذایی می گوید با توجه به تقاضای بسیار بالای این نوع کالاها در بازار ایران اگر نتوان تدابیر دقیق و راهکار مناسبی برای کنترل قانونی ورود آنها درنظر گرفت بدون تردید سودجویی و قاچاق بازهم آمار بیشتری را به خود اختصاص خواهد داد».

نبودن نظارت بر کیفیت محصولات غیر قانونی و سودجویی این افراد گاهی حتی به قیمت سلامتی مصرف کنندگان نیز منجر خواهد شد .

در این زمینه یعنی قاچاق این محصولات به عنوان مثال می توان از وجود پاستیل هایی با ژلاتین خوکی به جای ژلاتین گاوی یا آدامس هایی با مشتقات الکلی یا مواد روانگردان در بازار مصرف ایران اشاره کرد .

تجارت جهانی شیرینی جات و آدامس در جهان

برای درک بهتر از تجارت جهانی آدامس بد نیست  نگاهی به جدول ذیل بیاندازید

اطلاعات و آمار

منبع: Wrigley, NACGM

تاریخ: 5.7.2013

آمار تجارت آدامس
فروش سالانه آدامس در ایالات متحده امریکا	$2 billion
ارزش کل تجارت آدامس	$19 billion
تعداد کل آدامس های ساخته شده جهان در سال	3.74 trillion
سهم تولیدات شرکت لیگلی در تجارت جهانی	35%
تعداد کل شرکت های تولید کننده آدامس در جهان	115
تعداد کل شرکت های آمریکایی تولید کننده آدامس در جهان	30
وزن آدامس مصرف شده جهان طی یک سال	100,000 tons
تعداد ساعت صرف شده برای جویدن آدامس های تولیدی جهان (اگر فرض کنیم هر آدامس فقط نیم ساعت توسط مصرف کننده جویده شود)	187 billion hours
بزرگترین حبابی که تاکنون با آدامس درست شده	23 inches
تعداد شرکت های تولید کننده آدامس ترکیه	60
میزان کالری مصرف شده یک نفر برای جویدن یک ساعت ادامس	11 calories
قدیمی ترین آدامس جهان	9000 years
میانگین آدامسهایی که یک نفر در سال می جود	300

Statistic Brain is a group

اگرچه برخی از ارقام شاید قابل تصور هم نباشند اما این واقعیت دنیای آدامس در دهکده جهانی است . در همین حال می توان به گزارش دیگری که سال 2012 میلادی توسط موسسه نظرسنجی و  آمار kantar media’s global TGI منتشر شده است اشاره کنیم.  طی این گزارش شرکت یاد شده اعلام کرده است: «بزرگترین بازار مصرف آدامس جهان، منطقه خاورمیانه و کشورهای ایران و عربستان سعودی است.» طی این گزارش اعلام شده ایران با 82 درصد و عربستان با 79 درصد جزو برترین های مصرف کننده آدامس در جهان هستند.

در بخش دیگری از این گزارش امده آمریکا با 59 درصد ، اسپانیا با 54 درصد، فرانسه با 52 درصد و هلند با 50 درصد به ترتیب دیگر کشورهای پرمصرف این جویدنی خوشمزه هستند.

لازم به یادآوری است که گزارش یاد شده ارزش تجارت آدامس در ایران را طی همین سال 181.9 (یکصد وهشتادویک ممیز نه دهم) میلیون دلار اعلام کرده در حالی که عربستان سعودی به عنوان مقام دوم 117.6 (یکصدو هفتده ممیز شش دهم ) میلیون دلار برای این محصول خرج کرده است.  نکته جالب این گزارش بخش مربوط به سهم بازار کارخانه ریگلی از دو کشور یاد شده است طبق آمار 39 درصد بازار ایران و 21 درصد بازار عربستان در دست کمپانی آمریکایی و معروف ریگلی قرار گرفته است.

· عمده صادرکنندگان آدامس به ایران کدام کشورها هستند؟

کشورهای عمده صادر کننده آدامس به ایران به ترتیب عبارتند از : لهستان، امارات متحده عربی، ترکیه ، چین، کره جنوبی، آمریکا، فلیپین، هند، اسپانیا، کانادا، ویتنام و آلمان. در شش ماهه نخست سال 1389 واردات قانونی آدامس از کشورهای لهستان حدود 10 میلیون دلار ، امارات متحده عربی 7 میلیون دلار و ترکیه حدود 3 میلیون دلار بوده است حال آنکه هم اکنون کشور آدامس لهستانی حدود 70 درصد از بازار ایران را به خود اختصاص داده اند و 30 درصد مابقی به کشورهای یاد شده اختصاص دارد البته لازم به یادآوری است که کشور امارات متحده تولید کننده نیست بلکه فقط مبداء ثبت سفارش برخی از آدامسها بوده است.

· تجارت آدامس در ایران چقدر است

خرید و فروش آدامس تجارتی که کارشناسان اقتصادی و دست اندرکاران تجارت مصرف سالانه آدامس ایرانیان را بیش از 480 میلیارد تومان تخمین می زنند تجارتی که قبل از سال 1382 کمتر یکصد میلیون تومان بوده است. رشدی چند صد درصدی طی سالهای یاد شده که باعث تعجب همگان شده آنهم زمانی که کم بود ارزهای خارجیی برای واردات کالاهای ضروری کشورمان کاملا محسوس است و گاهی هم کمبود دارو ، روغن، شکر ، کره یا شیرخشک به همین دلیل خبرساز شده است.

قیمت هر بسته آدامس در سطح شهر

نام تجاری	شش ماهه اول 1391	شش ماهه دوم سال 1391	بهار 1392
شیک	70 تومان برای بسته 6 تایی	100 تومان برای بسته 6 تایی	150 تومان برای بسته 6تایی
تریدنت	1500 تومان	4000 هزار تومان	5200 تومان
رلکس قوطی	800 تومان	1200 تومان	2000 تومان
اوربیت	600 تومان	1000تومان	1600 تومان
اکس ویتول	1000 تومان	3000 تومان	4000 تومان
فایو	1500 تومان	2300 تومان	3000 تومان
پی که	200 تومان	200 تومان	500 تومان
اولیپس	250 تومان	400 تومان	800 تومان
موزی	200 تومان	300 تومان	550 تومان
توتفرنگی	200 تومان	300 تومان	500 تومان

· آمار گمرک چه می گوید؟

طبق آمار منتشر شده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران آدامس با شماره تعرفه های 17041000 و 21069085 هم اکنون وارد کشور  می شود و با نگرش در آمارهای گذشته گمرک در می یابیم که طی سال 1384 شمسی تنها حدود 2 هزار دلار آدامس از مبادی قانونی کشور وارد ایران شده است. این آمار در سال 1388 به رقمی معادل 795 هزار دلار رسیده است. اما در سال 1390 واردات قانونی آدامس حدود 14 میلیون دلار بوده است.

در همین حال آمار سال 1391 به رقمی بالغ بر 12.5 میلیون دلار اعلام می کنند و همین آمار بیانگر اتفاقی جالب آنهم فقط در اولین ماه سال جاری یعنی 1392 با توجه به تمام مشکلات انتقال ارز یا گران شدن قیمت دلار در ایران بوده است که میزان واردات قانونی آدامس را از طریق گمرک جمهوری اسلامی ایران چیزی بالغ بر 1.5 میلیون دلار اعلام می کند.

لازم به یادآوری است که تغییر مکرر کدهای تعرفه وارداتی این کالا از سوی ارگان های مسئول در سالهای اخیر و البته تکمیل نبودن آمار سال 1391 گمرک، باعث شده آماری دقیقی از واردات رسمی آدامس در دست نباشد. اگرچه بسیاری از فعالان این عرصه وجود حجم عظیمی از این نوع محصولات در بازار کشور را اینگونه توجیح می کنند که :«ممکن است این کالا با تغییر تعرفه زیرمجموعه دیگر کالاها مثل شکلات یا شیرینی قرار گرفته و از طریق گمرک وارد خاک ایران شده باشد.»  اما می توان اینگونه نیز تصور کرد که شاد اصلا واردات قانونی آدامس صورت نگرفته است!!!

 به راستی این همه آدامس با بسته بندی های مختلف که جلوی پیشخوان دکه روزنامه فروشی چیده شده یا بیشتر قفسه های فروشگاهها را به خود اختصاص داده اند از کجا آمده اند؟ به نظر شما مشکل کجاست؟

عماد عزتی

5/4/92