مترجم: عماد عزتی
با توجه به افزایش جمعیت و همچنین تغییرات گسترده در جریانات جوی بسیاری از کشورها امروز با چالشی به نام «آب» دست و پنجه نرم می‌کنند به صورتی در پاره‌ای از این مناطق نگرانی تاجایی است که گروهی از کشورها مجبور به اجرای برنامه‌های نوینی برای مدیریت بهتر منابع آبی خود شده و برای آن سیاست‌گذاری‌های تازه‌ای انجام داده‌اند.
اجرای سیاست‌های نوین در بازیافت، سرمایه‌گذاری در سیستم‌های انتقال آب و همچنین کنترل منابع موجود از راهکارهایی است که تاکنون برخی از این کشورها درنظر گرفته و برای کاهش سطح مصرف آب مورد تایید دارند.
ایالامت متحده و سنسورها
براساس نمودارهای سازمان بین المللی هواشناسی کشور ایالات متحده آمریکا نیز جزو یکی از کشورهایی در معرض کمبود منابع آبی شناخته شده است و در آینده نزدیک برخی از مناطق آن با معضل کاهش منابع آبی مواجه خواهند بود. به عنوان مثال مناطقی چون آریزونا و کالیفرنیا در این کشور همواره به دلیل خشکسالی درگیر برخی حوادث طبیعی مثل آتش سوزی و بیابانزایی قرار گرفته است.
این درحالی است که مسئولان و دست اندرکاران اداری در این مناطق برای حفظ منابع آب و همچنین مدیریت آنها اینبار به توانایی سنسورهای رایانه‌ای توجه نشان داده و با استفاده از توانمندی شرکت IBM در این زمینه گام برداشته‌اند. در این برنامه هدر رفت آب از انشعاب‌ها و همچنین خطوط انتقال را رصد می‌کنند تا با این روش از هدر رفت حجم قابل توجهی از آب جلوگیری کنند.
جک کاردیز مدیر پروژه IBM در مدیریت آب میامی با اشاره به نحوه بکار گیری سنسورهای الکترونیکی در این روش گفت: سنسورهایی که در این پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرد نه تنها می‌توانند مشکلات موجود را در مسیر بررسی کنند بلکه با آنالیز میزان مصرف و تغییرات موجود آن در فصول مختلف می‌توانند به میزان مورد نیاز آب به سیستم تزریق و درچرخه استفاده قرار دهد.
وی افزود: 60 میلیون گالن آب در این مجموعه مورد استفاده قرار می‌گیرد که نزدیک به 5 میلیون دلار برای مجموعه هزینه داشته که اگر ضایعات آن را جلوگیری کنیم می‌توان حجم قابل توجهی حدود یک میلیون دلار صرفه جویی کرد. بنابراین بررسی و مانیتور کردن میزان مصرف آب می‌تواند با جلوگیری از هدر رفت منابع آبی و پولی امتیازی برای توسعه زیر ساخت‌ها و کاهش هزینه‌های مختلف در این منطقه باشد. به عنوان مثال درگذشته وقتی لوله‌ای دچار نشتی می‌شد تقریبا دو روز زمان لازم بود تا دریابیم مشکل کجاست اما با استفاده از این سنسورها در کمتر از یک سال می‌توانیم نسبت به برطرف کردن مشکل اقدام کرده و مانع از هدر رفتن آب شویم.
به گفته مدیر این برنامه هزینه صرفه‌جویی شده از طریق مدیریت منابع آب صرف برگزاری کلاس‌های فوق برنامه در مدارس یا کلاس‌های ورزشی می‌شود که می‌تواند نسل آینده را برای جامعه آماده تر کرده و اهمیت کنترل منابع آبی را برای آنها مشخص نماید.
وی با اشاره به نتیجه بسیار مناسب سیستم سنسورهای IBM افزود: امروز این سیستم برای بسیاری از مزارع و همچنین شهرهای مختلف کم آب ایالات متحده با استفاده از رطوبت و نیاز گیاهان به کار گرفته شده است که نمونه بارز ان مزارع کالیفرنیا و همچنین زمین‌های گلف شهر لاس وگاس است. به عنوان مثال سنسورها با توجه به میزان رطوبت خاک و نیاز گیاهان اجازه جاری شدن آب در ریشه گیاهان را می‌دهد که با این روش علاوه بر جلوگیری از تبخیر بیش از حد آب میزان مصرف نیز کاهش خواهد یافت. هرچند راهکارهای متفاوتی درباره بازیافت پس آب‌ها و مدیریت مصرف خانوار نیز بکار گرفته شده است که معمول دیگر کشورها نیز شناخته شده است اما اجرای پروژه جفرسون – یکی از پروژه های مدیریت منابع آب در نزدیک دریاچه جفرسون - یکی از شاخص‌ترین‌های ایالات متحده در حفظ منابع آب بوده است.
چین و «طلای آبی»
با توجه به اطلاعات و آمار موجود درباره کشور چین، این کشور در حاضر بیش از 3/1 میلیارد نفر چیزی نزدیک به 20 درصد از جمعیت کل دهکده جهانی جمعیت دارد درحالی که تنها 7/0 درصد از منابع آب شیرین را در اختیار گرفته است بنابراین چالش مدیریت منابع آب برای این کشور از همان ابتدا وجود داشته و باید به نوعی برنامه ریزی کند که متناسب با افزایش جمعیت امکان بهره‌برداری و استفاده از آب را در اختیار شهروندانش قرار دهد.
در اطلاعات مربوط به مصرف سرانه می‌بینیم چین با میزان مصرف سرانه آب 415 لیتر در سال 2000 میلادی یکی از بالاترین سرانه‌های مصرف آب در جهان را به خود اختصاص داده است که از این میزان مصرف آب حدود 9 درصد مصارف خانگی ، 5 درصد مصرف صنعت و نزدیک به 86 درصد هم در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. این حجم قابل توجه از استفاده آب در کشور چین باعث شده تا درمقایسه با سال 1950 میلادی بیش از 90 درصد رودخانه‌های چین در خطر خشک شدن قرار گرفته و پوشش دریاچه‌های این کشور تقریبا 15 درصد کاهش یابد به صورتی که امروز می‌بینیم نزدیک به 400 شهرستان کشور چین درگیر مسایل کمبود آب بوده و باید برای کنترل منابع آبی خود چاره‌جویی کنند.
این تغییرات نگران کننده توانست مسئولان و دولتمردان را قانع کند تا از ابتدای سال 2005 میلادی با درنظر گرفتن موضوع مشکلات تامین آب شیرین در دهکده جهانی با عنوان «طلای آبی»، پروژه‌های مختلفی را برای تامین منابع آبی مورد نیازشان به اجرا قرار بگذارند تا بتوانند منابع آب را برای نسل‌های آینده خود نیز ذخیره کنند.
اولین اقدام دولتمردان برای تامین منابع آبی ایجاد انحراف در رودخانه یانگ تسه به عنوان یکی از بزرگترین رودخانه‌های جهان به سمت شمال چین که تقریبا 45 درصد جمعیت این کشور را با 15 درصد از منابع آبی شناخته شده است اما با توجه به روند روبه رشد کشور چین و البته نیاز مبرم مردمانش به منابع آب این پروژه به ناگزیر تبدیل به پروژه‌های گسترده‌تری در زمینه حفظ و استفاده مجدد از اب تغییر یافت.
دولت برای مناطق جنوبی که بیشتر به منابع آب دریا و اقیانوس دسترسی داشتن پوشش 80 درصدی استفاده از دستگاه‌های آب شیرین کن را به اجرا گذاشته و برای دیگر مناطق استفاده مجدد از آب را به کار گرفت. در این روش دولت با درنظر گرفتن تجارب دیگر کشورها به منظور استفاده مجدد از پس‌آب‌ها توانسته اکنون نزدیک به 70 درصد از پس‌آب‌های خود چه در بخش صنعتی و چه در بخش خانگی را مجددا احیاء و مورد استفاده قرار دهد. دولت چین معتقد است اگرچه هنوز تا استفاده 90 درصدی این منابع در چرخه مصرف اب فاصله زیادی دارد اما توسعه و بهبود شرایط نقطه قابل اتکایی برای مجریان طرح های یاد شده شناخته شده است.
دولت با توجه به حجم قابل توجه استفاده آب در بخش کشاورزی سیستم بازیافت را منحصر در بخش‌های خانگی و صنعتی قرار داده و درباره مصارف کشاورزی ابتکار عمل را به آبیاری‌های نوین و همچنین اصلاح نژاد برخی گیاهان و محصولات سپرده است به این منظور نه تنها مشوق‌های قابل توجهی به کشاورزان داده است بلکه سیستم دانشگاهی را ملزم به ابتدا و تولید گیاهان نوین کرده تا بتواند با استفاده کمتر از آب مقادیر مناسب‌تری محصول را به دست آورد.
پروژه تولید آب از مه ساحلی در نامیبیا
نامیبیا کشوری در جنوب غربی آفریقاست که می‌توان آن را به عنوان یکی از خشک‌ترین مناطق دهکده جهانی معرفی کرد به صورتی که حداکثر میزان بارش در برخی از مناطق این کشور 21 میلیمتر است و در بسیاری از ماه‌های سال این کشور درگیر مسایل مهمی برای تامین منابع آب برای زندگی شهروندان و همچنین بخش کشاورزی خود است.
این کشور که با استفاده از سیستم‌های کاملا سنتی همانند ساخت آب انبارها و یا پروژه‌های ساخت و انتقال خطوط لوله آب از مناطق دیگر تا سال 1996 گذر زندگی کرده بود اما از این سال سیاست‌گذاران و همچنین برخی موسسات مردم‌نهاد با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن سعی در به‌کارگیری پروژه‌های گسترده‌ای در زمینه استفاده از منابع نوین در تامین آب موردنیازشان کرده و در این زمینه نوآوری‌هایی نیز شکل گرفت.
سیستم مورد استفاده نامبینیا در تامین آب که مجری آن شرکت FogQues کانادایی به این صورت است که با استفاده از شبکه‌های خاصی که در ارتفاع مشخصی از سطح زمین کار گذاشته می‌شود می‌توان رطوبت موجود در مه یا ابرها را استخراج و مورد استفاده قرار داد.
در این روش متخصصان با بررسی میزان تشکیل مه یا عبور ابرها از سطح زمین در آن منطقه را بررسی و با استفاده از نمودارهایی می‌توانند اقتصادی بودن استفاده از این شبکه‌های تامین آب از ابر را تایید یا مردود اعلام کنند. این درحالی است که نوار ساحلی و برخی از ارتفاعات موجود در کشور نامیبیا دارای این امتیاز بود که در برخی از روزهای سال که البته تعداد آنها کم نیز نبود تشکیل مه صبحگاهی یا حتی شبانگاهی می‌توانست منبع قابل توجهی از آب را در اختیار ساکنان منطقه قرار دهد و سال 1997 تا امروز استفاده از این روش برای استخراج آب از مه یا قطعات ابر در نامیبیا مورد استفاده قرار گرفته است و براساس برخی اطلاعات میزان آبدهی یک پرده حدود شش متر مربعی 24 لیتر آب شرب در روز است. البته امتیاز استفاده از این سیستم برای جمع آوری اب نه تنها در تامین منابع آب شرب در خشک‌ترین نقاط جهان است بلکه قابلیت حمل و نقل و نصب ساده آن در بسیاری از مناطق بخصوص برای عشایر اعلام شده است. بد نیست بدانیم این سیستم تامین آب در کشورهای، اکوادور، ایالات متحده، پرو، عمان، یمن و بسیاری از کشورهای دیگر نیز استفاده می‌شود.