گردشگری موتور محرکه دیگر صنایع است

اهمیت رشد و رونق صنعت گردشگری در کشورها امروزه برهیچ کس پوشیده نیست ، این در حالی است که منطقه خاورمیانه و سرزمین های اربی چندی است که بین گردشگران بین المللی از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است . به همین دلیل بیشتر کشورهای منطقه سعی در کنترل و رشد صنعت گردشگری منطقه خود دارند و با هر روش کارآمد و ممکن انگیزه ای تازه برای ورود گردشگران به داخل مرزهایشان کرده اند . از این رو یکی از مهمترین روشهای موفقیت در این صنعت نوظهور منطقه استفاده از تجربه دیگران و موفقیت های آنهاست که به قول معروف می گوید آزموده را آزمودن خطاست.

در بین کشورهایی که توانسته موفقیتی چشمگیری طی یک برنامه چند ساله به دست آورد نام کشور اردن خودنمایی می کند ، این کشور عربی توانسته رشد مناسبی در صنعت گردشگری خود طی یک برنامه 10 ساله داشته باشد و امروزه یکی از کشورهای مهم و مقصد گردشگری تبدیل شده است. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای دارای پتانسیل بالای گردشگری در منطقه خاورمیانه چندی است که رویکردی جدید به صنعت گردشگری خود داشته بنابراین خالی از لطف نیست که کپی کوتاه با وزیر ماها خطیبMahaKhatibاسبق  گردشگری اردن که در زمینه رشد صنعت گردشگری خود موفق عمل کرده داشته باشیم تا شاید با استفاده از تجربیات این مقام در صنعت گردشگری بتوانیم افقی تازه برای گردشگری ایران ترسیم کنیم.

برنامه دولت اردن برای افزایش تعداد گردشگران در کشورتان چیست؟

کشور من در سال 2004 میلادی با تدوین برنامه ای مدون و کامل برای صنعت گردشگری اردن  زمینه رشد و گسترش این صنعت را داخل مرزهایش پایه ریزی کرد. طبق این برنامه که از سال 2004 میلادی شروع شده و تا سال 2010 میلادی ادامه داشته قرار بود جایگاه اصلی کشور اردن به عنوان یک کشور عربی با پیشینه و تمدنی بسیار غنی به جهان معرفی شود، هدف دولت من در ابتدا رسیدن به 6/1 میلیون گردشگر تا پایان برنامه بود بطوری که برای رسیدن به تعداد گردشگر ورودی سرمایه گذاری سنگینی اما هدفمندی انجام شده طبق برنامه های ما با این تعداد گردشگر ورودی باید چیزی حدود 3/2 بیلیون دلار در آمد حاصل می شد. همانطور که می دانیم برای ساخت زیرساخت های صنعت گردشگری بسیاری از صنایع درگیر خواهندبود و زمینه اشتغالزایی فراوانی قبل از نقطه هدف فراهم شد و پس از آن با رونق صنعت گردشگری صنایع وابسته به خودی خود فرصت های شغلی فراوانی را ایجاد می کردند. اما با پشتکار و مدیریتی دقیق و طبق هماهنگی تمامی دستگاههای ذیر بط ما توانستیم دو سال زودتر از نقطه هدفمان همان تعداد گردشگر را در کشور خودمان پذیرایی کنیم و در سال 2008 میلادی به این عدد دست یافتیم.

روند رشد گردشگر ورودی به اردن همانگونه ادامه یافت و در سال 2009 میلادی با توجه به برنامه ریزی های انجام شده توانستیم به عددی بالاتر از پیش بینی خود برسیم یعنی صنعت توریسم اردن توانست 3 بیلیون دلار درآمد به دست آورد. اردن طی یک برنامه 6 ساله توانست در پایان سال 2010 میلادی چیزی حدود 5/3 بیلیون دلار از صنعت گردشگری خود کسب کند این عدد بسیار بالاتر از نقطه هدف ما بود که جای شکر گذاری داشت البته این موفقیت به همت تمامی دست اندرکاران این صنعت در کشور اردن حاصل شده ورود این حجم پول از طریق صنعت سبز گردشری به کشور باعث اشتغال زایی زیادی شده است.

دستیابی به این پیشرفت به معنی سیاست های دقیق و درست ما در صنعت گردشگری بوده است، بنابراین بدون شک این روش را با تلاش هرچه بیشتر ادامه خواهیم داد و هرگز از تدوین برنامه های جدیدتر کوتاهی نخواهیم کرد. اما پس از رسیدن به هدفمان امروز من و همکاران من هرگز نگران تعداد گردشگر یا درآمد حاصل از آن نیستیم بلکه فقط به سطح و کیفیت خدمات ارایه شده فکر می کنیم چون به مقامی که می خواستیم رسیده ایم حالا باید این مقام را حفظ کنیم که تنها راه آن حفظ کیفیت خدمات ما به گردشگران ورودی است.

چگونه شما مطمئن هستید که صنعت گردشگری می تواند اقتصاد داخلی اردن را رونق بدهد؟

اجازه بدهید با مثالی کوتاه پاسخ شما را بدهم، تصور کنید یک هتل 5 ستاه دارای 120 اتاق در کشورشما فعال است برای اداره این هتل تقریبا باید حدود 100 نفر پرسنل داشته باشید و همچنین چند زیر مجموعه دیگر نیز به این هتل سرویس دهی خواهند کرد که هر کدام از آنها پرسنلی دارند و همینطور زنجیروار این مسیر ادامه خواهد داشت. حالا اگر این هتل تمام طول سال را با حداکثر توان خود مشغول ارایه خدمات به گردشگران باشد این چرخه ا قتصادی به خوبی حرکت خواهد کرد و مشغول تولید سرمایه می کند بنابراین اگر از اینگونه هتل ها در سطح کشور چند صد عدد باشد خودتان تصور کنید که چگونه می تواند رونق مطلوبی به اقتصاد کشور ببخشد. بنابراین با توجه به برنامه ریزی های یاد شده سعی کرده ایم با ارایه خدمات جدید صنعت گردشگری کشور را تقویت کنیم تا اینکه خود به خود جاذبه برای گرشگران ایجاد شود به عنوان مثال 12 پروژه برای رشد صنعت گردشگری اردن انجام شده است که می توان از ساخت مسیرهای پیاده روی ، دوچرخه سواری ، کوهپیمایی و اقامتگاههای محلی در شهرها و روستاهای کشور نام برد به عقیده کارشناسان ما با توجه به وجود این امکانات رفاهی در کنار طبیعت کشور رشد صنعت توریسم به خودی خود اتفاق خواهد افتاد دسترسی گردشگران به منابع طبیعی و تغذیه سالم و همچنین اقامتگاههای استاندارد باعث می شود که مردم تشویق به سفر شوند و این روحیه سفر باعث هدایت گردشگران خارجی به اردن خواهد شد. اگر قصد تعریف این روش را داشته باشم باید بگویم ما ابتدا گردشگری داخلی کشور را رونق دادیم به این ترتیب خود به خود پای خارجی ها نیز به منطقه باز شد. برنامه های دیگر ما مربوط به میراث فرهنگی کشور است تیم های تخصصی ما در حال بررسی شهرهای کوچک کشور هستند و با توجه به میراث فرهنگی موجود در آن شهرها و پتانسیل های موجود در صنعت گردشگری منطقه آن شهرها با تمام امکانات سعی در تقویت توانمندی های آن داشتیم و نواقص احتمالی موجود را با بهترین روش برطرف می کردیم به قول معروف ما آماده هرگونه همکاری با مسئولان شهرهای کوچک بودیم به گونه ای که با شناسایی شهرستان های غنی از میراث فرهنگی و اختصاص بودجه مخصوص به آنها در حفظ و نگهداری این میراث در منطقه کمک می کردیم و در کنار آن سعی می کردیم شرایط و امکانات گردشگری را نیز برای شهر فراهم کنیم ما با این برنامه ریزی می خواهیم دوباره داستان لورنس عربستان را زنده کنیم و نام اردن را در صدر صنعت گردشگری دنیای عرب قرار دهیم.

به عقیده شما اردن چگونه می تواند بحران مالی جهانی را مدیریت کند و صنعت گردشگری کشور را زنده نگهدارد؟

همانطور که قبلا اشاره کردم ما صنعت گردشگری کشورمان را رونق بخشیدیم و از این طریق رونق مناسبی به تمامی حرفه های مربوطه و زیرمجموعه آن بخشیدیم بنابراین به چندین دلیل ما قادر هستیم حتی در شرایط بحرانی خدمات خود را در صنعت گردشگری اردن در سطح قابل قبولی نگهداریم و شرایط متعادلی را در این صنعت برقرار کنیم. البته این کار را با جذب سرمایه های خارجی انجام داده ایم و با ایجاد شرایط مناسب برای جذب سرمایه های خارجی و تضمین سود قطعی آنها توان مالی صنعت گردشگری خودمان را تا بالاترین درجه ممکن ارتقاء‌داده ایم و بحران مالی را از این صنعت نوظهور در کشورمان  را دور نگهداشتیم.

آیا شما علاقمند هستید صنعت گردشگری اردن را از سمت خدمات لوکس به سمت خدمات متعادل تری ببرید؟

بله ، اردن هرگز به عنوان یک مقصد بی ارزش برای گردشگران نبوده و هرگز هم علاقمند نیستیم که اینگونه باشد. اردن همیشه توسط افرادی بازدید شده که همگی آنها علاقمند تاریخ و پیشینه منطقه بوده اند و اطلاعات کافی هم از امکانات رفاهی و گردشگری اردن داشته اند ، کشور ما مقصدی بدون جاذبه برای گردشگران نیست و البته افراد یا گردشگران بی انگیزه هم به اردن نخواهند آمد. از سوی دیگر اردن با داشتن سواحلی بسیار زیبا و طولانی امکان ارایه خدمات بسیار مناسب را به گردشگران دارد به عنوان مثال گردشگران می توانند از پکیج های 200 دلاری به بالا خدمات گردشگری با کیفیت دریافت کنند اما ما علاقمند به این موضوع نیستیم که منابع طبیعی کشورمان را برای جذب گردشگران به کار گیریم بلکه مایل هستیم از آثار باستانی کشور استفاده کنیم و دلیل این موضوع این است که این آثار منحصر به فرد هستند و شاید هیچ کشوری توان رقابت با ما را نداشته باشد اما در مورد منابع طبیعی همیشه امکان رقابت هست چون اکثرا شبیه به هم هستند .

شما در مورد گردشگران کشورهای حاشیه خلیج فارس چه نظری دارید؟

اگرچه از نظر امکانات طبیعی اردن تقریبا با کشورهای حاشیه خلیج فارس امکانات مشابهی دارد اما با توجه به آب و هوای اردن و طبیعت این کشور و تفاوت آن با کشورهای حاشیه خلیج فارس توانستیم نظر بسیاری از گردشگران را به اردن جلب کنیم . اما هرگز نباید فراموش کنیم که هر کشوری در این دهکده جهانی امکانات و جاذبه های متفاوتی در اختیار دارد که باید از آنها به بهترین شکل استفاده کند البته زبان و دین مشترک هم باعث افزایش ورود گردشگران از آن کشورها می شود. اما به هرحال ما فقط در نظر نداریم به این منطقه اکتفاء کنیم بلکه در سطح جهانی اقدام می کنیم.

صنعت نشر در گردشگری

نگاهی به جایگاه گردشگری در صنعت نشر ایران

شاید گذشته های دور کتب و دست نوشته های مربوط به تمدن یا سرزمینی عامل مهمی در انتقال فرهنگ و تمدن بخشی خاصی از جهان به نقطه دیگر از آن بوده است اما امروزه گردشگری یکی از بهترین راه‌ها برای تبادل فرهنگی میان سرزمین‌های مختلف است. هرچند نباید جایگاه محصولات فرهنگی بخصوص کتاب را در این زمینه نادیده گرفت اما می توان صنعت نشر را در راستای توسعه گردشگری به کار گرفت و خود به خود به واسطه حضور گسترده گردشگران در منطقه ای خاص باعث انتشار تمدن و آداب و رسوم و فرهنگ آن منطقه در دیگر نقاط جهان شد.

جای تردید نیست گردشگرانی که به ایران می‌آیند، می‌توانند با فرهنگ و هنر و آداب و رسوم ایران‌زمین از نزدیک آشنا شوند و به این ترتیب مبلغان خوبی برای معرفی این سرزمین به مردمان کشور خود باشند. چنان‌چه تاکنون نیز چنین بوده است و سیاحان و گردشگرانی که در طول تاریخ به ایران سفر کرده‌اند از خود سفرنامه‌هایی برجای گذاشته‌اند و فرهنگ و هنر و تاریخ این سرزمین کهن را برای جهانیان بازگو کرده و به صورت میراث مکتوب به یادگار گذاشته‌اند.

این در حالی است که علی رغم این تاثیرگذاری گسترده و البته بلند مدت مسئولان کشورمان بدون توجه به جایگاه صنعت نشر در توسعه گردشگری همواره در هیچ یک از تصمیم گیری های خود برای توسعه و رونق گردشگری جایگاهی برای نشر درنظر نگرفته و بطور کل ان را به دست فراموشی سپرده اند.

به گفته بسیاری از فعالان و دست اندکاران صنعت گردشگری یکی از مشکلات اساسی صادرات نامرئی ایران، کمبود کتاب‌هایی با موضوع گردشگری و معرفی داشته‌های فرهنگی و طبیعی کشور در گام نخست برای مخاطب داخلی و در مرحله بعد برای مخاطبان و گردشگران خارجی است که علاقه‌مند به ایران و داشتن اطلاعات از این سرزمین کهن است.

رحیم یعقوب زاده مدرس دانشگاه و پژوهشگر گردشگی در این زمینه می گوید: در این زمینه ما همواره دچار کمبود و مشکل بوده ایم ، به گونه ای که کتاب هایی که درباره جاذبه های نواحی مختلف کشور منتشر می شود بیشتر برای زیباتر کردن کتابخانه های شخصی یا سازمان ها کاربرد دارند و یا برای هدیه دادن خریداری می شوند و ممکن است مخاطبان تنها به دیدن عکس های آن اکتفاء کنند . این در حالی است که براساس استانداردها و مطالعات اینگونه کتابها باید در دسترس عموم جامعه قرار گیرد نه اینکه به واسطه قیمت بالای آنها نه تنها ساکنان منطقه بلکه گردشگران آن منطقه نیز توان تهیه و خرید آن را نداشته باشند.

وی درباره پوشش عام اینگونه کتاب ها می گوید: ابتدا باید بدانیم از چه زاویه ای به موضوع نگاه می کنیم آیا ما می خواهیم برای فهم بیشتر عامه مردم کتاب بنویسیم یا آن که کتاب باید یک استاندارد قابل قبول در زمینه خود و نحوه نگارش آن داشته باشد؟ به عقیده من نمی توان از جامعه علمی و تخصصی گردشگری نمی توان انتظار نوشتن کتاب های عامه پسند را داشته باشیم حال آنکه سازمان میراث فرهنگی و ارگان های مربوط به آن می توانند این وظیفه را به خوبی انجام داده و نظر بسیاری از مخاطبان عام را با استفاده از اینگونه کتابها به جاذبه های کشورمان جلب کنند.

در این زمینه مدیر مسئول انتشارات زند می گوید: اگر به آمار و تولیدات کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توجه کنید متوجه می شود که تعداد انگشت شماری از ناشران به صورت تخصصی در زمینه گردشگری فعالیت دارند که بیشتر آنها به انتشار کتاب های نفیس و عکس روی آورده اند و تعداد انتشار کتابهای کاربردی در زمینه گردشگری بسیار پایین است .

این ناشر دلیل توجه بیش از حد ناشران گردشگری به کتاب های نفیس را توجه به بازارهای خارجی وگردشگران می داند و بیان می کند هنوز بسیاری از ناشران به بازار بسیار بکر داخلی کشورمان پی نبرده اند و متصورند این مجلات گردشگری هستند که باید این مسئولیت یعنی ترویج و تشویق گردشگران به سفر را برعهده گیرند حال آنکه کتابچه ها و کتابهای راهنما در این زمینه می تواند بسیار مفید بوده و زمینه ساز مدیریت دقیق و صحیح گردشگری در کشورمان باشد.

121 عنوان کتاب در یک سال با موضوع گردشگری

براساس امار موجود در وزارت ارشاد از ابتدای سال 91 تا پایان شهریورماه 92 تعداد کتاب‌هایی که در حوزه گردشگری در کشور به چاپ رسیده است تنها 121 عنوان کتاب است که بیشتر این تعداد هم تخصصی و قابل استفاده برای دانشجویان این رشته است. این در حالی است که به گفته تمامی مسئولان و فعالان عرصه گردشگری نقش کتاب در گسترش این صنعت  بسیار حیاتی است .

با نگاهی به آمار موجود یعنی 121 عنوان کتاب گردشگری در سال و کشوری همچون ایران پی می بریم متولیان صنعت گردشگری کشور به این بخش توجه نمی‌کنند و این تعداد کتاب با توجه به جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی و انسان ساخت بی‌شماری که در ایران وجود دارد بسیار اندک و ناچیز است و نه پاسخگوی نیاز گردشگران خارجی کشور است و نه گردشگران داخلی.

زند ناشر مجموعه کتابهای ایران زمین در این زمینه می گوید: با توجه به مشکلات و معضلاتی که هم اکنون گریبان صنعت نشرکتاب را گرفته و از آنجا که کتابهای گردشگی شاید متقاضیان کمی داشته اند بیشتر ناشران علاقمدن هستند برای کتابهای پرفروش اقدام نمایند و سرمایه خود را در این زمینه هزینه خواهند کرد نه کتابهای گردشگری که هنوز متقاضیان آن مشخص نیستندو به اصلاح فروش آنچنانی ندارد.

زند ضمن تاکید بر حمایت ناشران تخصصی گردشگری تصریح می کند: سازمان ها و ارگانهای مربوطه که درزمینه گردشگری فعال هستند می توانند با مشارکت با ناشران در راستای بهبود اوضاع کتابهای تخصصی و البته عمومی گردشگری کشورمان گام برداند و حضور کتابهای ایرانی را در زمینه معرفی جاذبه گردشگری کشورمان را تقویت نمایند.

زند به کسب و کار می گوید: متاسفانه به دلیل مشکلات بسیار زیادی که صنعت چاپ کشورمان درگیر آن است و البته بی توجهی مسئولان گردشگری که جایگاهی برای صنعت نشر در گردشگری متصور نیستند باعث شده است تا همان تعداد گردشگری هم که وارد کشورمان می شوند نیز کتاب های انتشار یافته خارج از مرزها درباره گردشگری ایران را در دست داشته باشند که ضعف بسیار بزرگی در این زمینه برای کشورمان است.

زند به همکاری با سفاتخانه ها و البته رایزنان فرهنگی خارج از مرزهای کشورمان اشاره می کند و می گوید این مراکز می توانند با توجه به نیاز منطقه میزبان خود ناشران تخصصی ایران را هدایت و همراهی کنند و در زمینه ارایه محصولات فرهنگی و بخصوص کتابهای گردشگری ایران به زبان محلی اقدام نمایند تا شاهد رونق مناسبی هم در گردشگری باشیم و هم ناشران تخصصی تشویق به سرمایه گذاری در این زمینه بشوند نه اینکه به انتشار کتابهای عکس و کارت پستال بسنده کنند.

ناشر سری کتابهای ایران زمین ضمن تاکید بر گسترش فعالیت و حمایت سازمان میراث فرهنگی از ناشران تخصصی گردشگری می گوید هم اکنون کشورمان هم به کتابهای تخصصی و علمی در زمینه دانشگاهی در زمینه پرورش نیروی متخصص گردشگری نیاز مند است و هم در زمینه عمومی بسیار فقیر است این در حالی است که اکثر کشورهای پیشرفته جهان از دوران کودکی در این زمینه سرمایه گذاری کرده اند و با انتشار کتب جذاب کودکان در زمینه گردشگری و پرورش فرهنگ صحیح سفر در ذهن آنها اقدام می  کنند حال آنکه ایران زمین با این همه پتانسیل والبته هزاران جاذبه تاریخی و باستانی نه تنها برای گردشگران خارجی ناشناخته است بلکه بسیاری از فرزندان این مرز و بوم هم از آنها بی اطلاع هستند و فقط تخت جمشید و سی و سه پل را در ذهن خود دارند.

بررسی روند توسعه سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران

کمتر از 10 سال پیش بود که دولت نهم و ریاست وقت سازمان میراث فرهنگی به یکبار صحبت از رشد و رونق گردشگری کشورمان به عنوان یکی از جذابترین  کشورهای جهان برای گردشگران به میان آوردند و همگان را در این امر بسیج کردند تا شاید رونقی در صنعت گردشگری کشورمان حاصل شود صنعتی که حدود سه دهه بود به خواب رفته و بیدار کردنش نیازمند زحمات زیادی بود.

این بسیج همگانی دولت در حالی رخ داد که بر مبنای سند چشم‌انداز ۲۰ ساله که هم اکنون کمی بیشتر از یک دهه تا پایان آن باقی مانده است ایران در بخش گردشگری و در افق ۱۴۰۴، باید سالانه حداقل ۲۰میلیون نفر گردشگر از بازار جهانی جذب کند.  قوانین ، جلسات ، کنفرانس ها و دستورالعمل هایی بسیار زیادی صادر شد تا شاید دروازه تمدن ایران زمین برای ورود گردشگران خارجی گشوده شود و دلارهای گردشگری به جای دلارهای نفتی سر سفره مردم آید.

 به هر حال کارهایی صورت گرفت بودجه تبلیغات گردشگری خارج از مرزها تعیین شد و آژانس داران موظف شدند به ازای سه نفر گردشگر ایرانی که از مرزها خارج می کنند یک نفر وارد کنند تا اینکه دولت یازدهم با شعار رونق گردشگری روی کار آمد و سخن از جهش یکباره ورود گردشگران با تغییر دیپلماسی خارجی کرد.

هرچند این شعار برای بسیاری از فعالان عرصه گردشگری خوش بود و آنها را به آینده گردشگری کشورمان امیدوار کرد اما جامعه علمی و البته تخصصی گردشگری را به فکر فرو برد و با یک سئوال بزرگ مواجه کرد که آیا زیرساخت های کنونی ایران در زمینه صنعت گردشگری جوابگوی رشد یکباره تقاضای سفر به این تمدن چند هزار ساله را دارد؟

زیرساخت هایی که به دلیل سه دهه بی توجهی و سوء مدیریت تقریبا زیر خط استانداردهای بین المللی هستند و حتی در برخی موارد پاسخگوی گردشگران داخلی نبود چه رسد تقاضای سفر خارجی ها ؛ هتل ها ، حمل و نقل (هوایی، زمینی و ریلی ) از کمبود صندلی رنج می برند و خدمات رفاهی دربرخی استان ها بطور کلی از کار افتاده است؛ که یکباره دریافت روادید برای بیش از 60 کشور از سوی ایران لغو شد ، نرخ برابری ارز با ریال ایران بالا رفت و ایران به عنوان بهشتی برای سفرهای ارزان قیمت خارجی ها تبدیل شد و براساس آمار دولتی ایران رشدی معادل 5 درصد در صنعت گردشگری خارجی ایران اتفاق افتاد اما آیا واقعا نباید برای آینده گردشگر ایران نگران بود؟

ایران در گردشگری خارجی به عنوان بازار هدف مناسب کشورهای همسایه است

این در حالی است که محمد حسن کرمانی رئیس  هیات مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی ایران ضمن تاکید بر توسعه زیرساخت های گردشگری ایران می گوید: طی حاکمیت دولت نهم و دهم در ایران متاسفانه گردشگری ایران با سالها بی تدبیری و مدیرت غیر اصولی مواجه شده به گونه ای که هم اکنون جامعه گردشگری ایران هنوز وامدار تصمیم گیری ها و کارشناسی های غلط آن دوره است و با معضلاتی غیر قابل تصور مواجه شده است.

این کارشناس گردشگری و فعال عرصه خصوصی گردشگری درباره زیرساخت های گردشگری ایران معتقد است: ایران اگرچه پتانسیل های بسیار بالایی در توسعه گردشگری در اختیار دارد اما بسیاری از زیرساخت های کشور در حد رشد یکباره گردشگری کشور نیست و باید ابتدا به فکر رشد و توسعه زیر ساخت های گردشگری مثل مراکز اقامتی ، تفریحی ، خدماتی و حمل و نقل با جذب سرمایه های خارجی و داخلی باشیم سپس برای ورود گردشگران تسهیلات قایل شد.

کرمانی به هتل های ایران به عنوان اصلی ترین زیرساخت توسعه گردشگری اشاره می کند و می گوید : همه می دانیم که هتل های ایران در فصول پیک سفر قادر با پاسخ گویی نیاز مسافران داخلی نیستند و در اکثر مواقع سال هتل های معروف کشورمان در اختیار اجلاس و کنفرانس های دولتی است و جایی برای ورودی گردشگران ندارند این در حالی است در اکثر شهرستان های گردشگر پذیر ایران ، مهمانسراهای دولتی و اقامت گاههای ارگان های خاص مشغول به ارایه خدمات گردشگری هستند و به نوعی روند سرمایه گذاری خصوصی در هتلداری ایران را مختل کرده اند.

کرمانی می گوید این اماکن به عنوان معضلی بزرگ در این شهرستان ها برای سرمایه گذاری خصوصی شناخته شده و انگیزه سرمایه گذاری در زمینه های مختلف گردشگری را از بخش خصوصی گرفته اند ، پس حالا چطور می توانیم میزبان گردشگران خارجی باشیم ؟

رئیس هیات مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی درباره جایگاه گردشگری ایران می گوید: بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی ما موظفیم با کارشناسی  و بدون شتابزدگی به سمت بخش خصوصی  برویم تا نفع آن به عموم مردم برسد و دوباره معضل رانت خواری پیش نیاید، اما روند فعلی متاسفانه خلاف آن را ثابت کرده و علی رغم اینهمه فعالیت دولتی در گردشگری دور باطلی را تکرار کرده ایم.

وی ادامه می دهد: با نگاه اجمالی به وضعیت صنعت گردشگری در کشور و مقایسه آمار ایران با کشورهای گردشگرپذیر جهان این واقعیت بیشتر نمایان می شود که کشور ما ایران با وجود ظرفیت بالقوه فراوان و زمینه مناسب برای توسعه این صنعت هنوز به جایگاه شایسته و واقعی خود نرسیده است.

کرمانی به معضل کمبود سرویس های بهداشتی در برخی از سایت های تاریخی و طبیعی ایران اشاره می کند و می گوید: همانطور که می دانیم مدتی است که بیشتر اخبار به این موضوع معطوف شده است و مسئولان گردشگری ایران هنوز نتوانسته اند یکی از ابتدایی ترین نیازهای توسعه گردشگری را در مناطق گردشگر پذیر و جاذبه های تاریخی و طبیعی ایران برطرف کنند حالا چه انتظاری می توان داشت که بتوانیم میزبان چندین میلیون گردشگر آنهم در مدتی کوتاه باشیم حال آنکه صدها مورد کمبود دیگر نیز در زیرساخت های گردشگری کشورمان وجود دارد؟

 از سوی دیگر ، رحیم یعقوب‌زاده ، کارشناس و پژوهشگر صنعت گردشگری ، در این زمینه می گوید: گردشگری در ایران، پدیده‌ای فصلی با قطب‌های محدود و تقریبا درون‌زا است و در بخش گردشگری خارجی بیشتر به‌عنوان بازاری برای کشورهای همسایه محسوب می‌شود تا جذب گردشگر به بازارهای داخلی.

این پژوهشگر ، عدم سرمایه گذاری های هدفمند و نبود توسعه زیرساخت های گردشگری متناسب با تبلیغات کنونی گردشگری ایران را به عنوان یکی معضلات گردشگری ایران عنوان می کند و می گوید: با این روند اگر قرار باشد با شدت هرچه تمام تر گردشگران خارجی را برای بازدید دیدنی های ایران فرابخوانیم اما به زیرساخت های گردشگری هیچ توجهی نداشته باشیم بدون تردید آینده ای نامطلوب را برای تمدن چند هزار ساله ایران در صنعت گردشگری تدارک دیده ایم و نباید منتظر پیشرفت در این صنعت باشیم.

بزودی کمبودهایی در زیرساخت‌های گردشگری خواهیم داشت

در همین حال اکبر غمخوار عضو انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی نیز ضمن تاکید بر توسعه زیرساخت های گردشگری قبل از دعوت گردشگران به ایران زمین می گوید: اوضاع گردشگری ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری و آغاز تعاملات بین‌المللی، تا حدودی روبه بهبودی رفته است اما پیش‌بینی می‌شود زیرساخت‌ها و نگرش‌های موجود، چندان همسو با تغییرات ایجادشده نباشد که همین موضوع باعث نگرانی بسیاری از فعالان بخش خصوصی گردشگری کشورمان شده است.

غمخوار در باره عدم تناسب توسعه گردشگری با زیرساخت های آن معتقد است ، هرچه آنچه که دست و پای گردشگری را بسته مربوط به توسعه زیرساخت های این صنعت است و پس از آن به فرهنگ سازی و تبلیغات وابسته هستیم . این فعال بخش خصوصی گردشگری به موانع 84 گانه توسعه گردشگری که چندی پیش اعلام کرده بود اشاره می کند و می گوید : اگر به مواردی که به عنوان مانع توسعه گردشگری از آنها یاد شده است توجه کنیم بیش از نیمی از آنها را در زمینه زیرساخت ها و سرمایه گذاری در این صنعت خواهیم دید.

محمد علی واقفی، عضو جامعه‌ تورگردانان ایران نیز معتقد است: روند ورود گردشگران خارجی به کشور به‌گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ نزدیک، در زمینه‌ زیرساخت‌های گردشگری با چالش و کمبود جدی مواجه شویم.

واقفی ، با اشاره به وضعیت صنعت گردشگری در کشور، اظهار کرد: از وقتی دولت جدید روی کار آمده، متأسفانه اتفاق خاصی در گردشگری رخ نداده و حتی معاون گردشگری هم تغییر نکرده است؛ ولی با وجود همه‌ این مسائل، به‌دلیل تحولات رخ‌داده در دولت و تلطیف شدن فضای سیاسی جهان نسبت به ایران، آمار گردشگران افزایش یافته است، به‌طوری که ما تابستان هر سال مسافر نداشتیم، چون هوا گرم بود و بسیاری از گردشگران با محدودیت‌ها و سختی‌هایی مواجه بودند و ترجیح می‌دادند به کشور ما کمتر سفر کنند؛ اما امسال برخلاف گذشته، تعداد زیادی گردشگر، بویژه از اروپا به ایران سفر کردند.

وی ادامه داد: وضع موجود نشان می‌دهد اگر فضای کشور، خوب و تصویر ایران در خارج از کشور مثبت و واقعی شود، گردشگران بیشتری به ایران می‌آیند. بنابراین پیش‌بینی می‌کنیم از نظر زیرساخت، یعنی هتل‌ها و امکانات اقامتی‌، حمل و نقل و راهنما با چالش جدی مواجه شویم. این یک هشدار است و باید برای این شرایط پیش‌بینی‌هایی شود.

استاندارد سازی گردشگری

کسب و کار ضرورت استانداردسازی گردشگری ایران را بررسی می کند

• توجه به آژانس های مسافرتی مقدمه ای برای استانداردشدن صادرات نامرئی ایران
• اول فرهنگ سازی بعد خدمات استاندارد
• مهری که هنوز روی صادرات نامرئی زده نشده است

هرچند ارائه خدمات استاندارد در صنعت گردشگری بین المللی بخصوص در کشورهای پیشرفته در این صنعت مدت هاست ارایه می شود، اما ظاهرا در کشورمان ایران با انبوهی از جاذبه های طبیعی و تاریخی هنوز کلمه استاندارد در صنعت گردشگری جایگاهی نداشته و کمتر از یک دهه است که صحبت از آن به میان آمده ؛ در حالی که به عقیده بسیاری از کارشناسان گردشگری ، صادرات نامرئی هیچ منطقه از جهان ارتقاء نمی یابد مگر استانداردسازی به صورت علمی در آن صورت گرفته باشد.

شاید از خودتان بپرسید مگر گردشگری هم استاندارد می شود که دکتر ایمانی خوشخو رئیس انجمن علمی گردشگری ایران در این زمینه می گوید: از زمانی که گردشگری به عنوان صنعت شناخته شد و به آن صادرات نامرئی لقب دادند کلمه استاندارد هم همانند دیگر صنایع به آن راه یافت و ترجمه ای دقیق به خود گرفت.

ایمانی خوشخو ضمن تاکید بر تاثیر برندسازی در استانداردسازی صنعت گردشگری می گوید: اگر کشوری قصد استاندارد کردن خدمات گردشگری خود را دارد ابتدا باید برندسازی را به طور علمی و عملی در زمینه خدمات گردشگری خود انجام دهد و سپس به دنبال استاندارد سازی برود .

وی معتقد است اگر کشورها در زمینه برندسازی عمل کنند خودبخود استاندارد هم در آن شکل خواهد گرفت. به عنوان مثال، شما بادیدن آرم یک شرکت های هواپیمایی به عنوان برند شرکت هواپیمایی منتظر دریافت خدماتی خاص و البته پرداخت هزینه ای درهمان شرایط هستید این یعنی استاندارد سازی چون از برند تعریف شده ذهنی خودتان انتظار خدماتی کاملا مشخص و استاندارد آن برند را دارید نه بیشتر ونه کمتر  پس ابتدا باید برندسازی در صنعت گردشگری شکل بگیرد و پس از آن به استاندارد سازی روی آوریم.

این درحالی است که دکتر ناصر عندلیب مدیرعامل یکی از شرکت های آموزشی و مجری طرح استانداردسازی «طرح تطبیق» سازمان میراث فرهنگی کشورمان در این زمینه می گوید:  قبل از هر کاری باید خودمان و نحوه تفکر و مدیریت گردشگری کشورمان را با معیارهای بین المللی منطبق کنیم تا بعد از آن بتوانیم فکر استاندارد کردن و یا استاندارد شدن در این صنعت را داشته باشیم.

وی می افزاید به چند دلیل لازم است که گردشگری ایران استانداردسازی شود؛ اول اینکه فضای صنعت گردشگری بین المللی فضایی رقابتی شده ؛ دوم اینکه در همین فضای رقابتی سفر کردن نیز بسیار ساده و سهل شده است و همین موضوع باعث شده تا امکان مقایسه به گردشگران داده شود و با توجه به معیارهای ذهنی خودشان و استانداردهایی که به دنبال هستند مقصد نهایی را تعیین کنند.

اما مهمترین نکته که به لزوم استاندارد سازی گردشگری ایران خواهد انجامید بحث ارزش پول است چون هم اکنون هیچ توریستی در جهان حاضر نیست بدون دلیل پول خود را هدر بدهد بلکه قصد بهینه استفاده کردن از آن دارد که همین موضوع نیازمند استانداردسازی خدمات گردشگری در کشورمان خواهد بود.

وی ضمن تاکید بر استانداردسازی خدمات گردشگری ایران می افزاید: همانطور که می دانیم استاندارد در صنعت گردشگری یعنی تعیین حداقل های خدمات در این صنعت؛ یعنی آژانس های مسافرتی ، هتل یا حتی مراکز گردشگری باید حداقل های کاملا مشخص داشته باشد که به خودی خود باعث ایجاد پایه ای در ارایه خدمات گردشگری به گردشگران خواهد شد.

بنابراین با تعیین حداقل ها می توانیم سطح انتظار گردشگران از خدمات قابل دریافتشان از گردشگری ایران را مشخص کرد و از ایجاد مشکلات و مسایلی بعدی مثل شکایت ها و خاطرات بد جلوگیری کنیم این درحالی است که اگر توانستیم خدماتی بالاتر به گردشگر ارایه کنیم باعث افتخار گردشگری ایران باشد.

عندلیب می گوید: هرچند سازمان میراث فرهنگی از سال 1383 با عنوان کردن «طرح تطبیق» قصد اینکار یعنی استاندارد سازی را داشت اما متاسفانه بنا به دلایلی این طرح تا سال 1389 بلاتکلیف مانده بود واجرایی نشد اما از سال 1390 شرکت کاراد این کار را برعهده گرفت و دوباره به حرکت درآورد.

مجری طرح تطبیق سازمان میراث فرهنگی معتقد است برای ایجاد استاندارد در خدمات گردشگری باید ابتدا فرهنگ سازی بین گردشگران و البته فعالان عرصه گردشگری صورت بگیرد تا هر دو گروه از فواید این کار آگاهی یابند.

 وی دلیل عدم موفقیت قبلی این طرح نبودفرهنگ مناسب و البته ناتوانی مجری قبلی جهت سرمایه گذاری در فرهنگ سازی عنوان می کند و می گوید: همانطور که می دانیم فرهنگ سازی در هر کاری نیازمند هزینه هنگفتی است که یک شرکت کوچک نمی تواند از عهده آن برآید و باید زمینه حضور هلدینگ های بزرگ با توان مالی بالا و البته ارتباطات قوی ایجاد میشد تا می توانستیم شاهد به ثمر رسیدن اهداف طرح در همان سالهای اولیه می بودیم که متاسفانه نشد.

عندلیب اولین مرحله استاندارد سازی خدمات گردشگری را استاندارد کردن خدمات در آژانس های مسافرتی می داند و پس از آن به مراکز اقامتی اشاره می کند و می افزاید: اگر بتوانیم خدمات ارایه شده توسط آژانس را استاندارد کنیم به ناچار مراکز اقامتی هم باید خدمات استانداردی ارایه کنندو به دنبال آنها مراکز تفریحی وحتی مراکز خرید نیز به استانداردشدن خدماتشان روی خواهند آورد .

برگه امتحان نجفی روی میز معاون گردشگری

نویسنده : عماد عزتی

هنوز مدت زیادی از حضور نجفی به عنوان ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری نگذشته است که هفته گردشگری به عنوان یکی از اصلی ترین برنامه های این سازمان از راه رسید.

هفته ای پراز خبر و جنب و جوش که می توان از آن به عنوان امتحانی برای دست اندرکاران این سازمان یاد کرد. امتحانی که نتایج آن امسال و به دست نجفی اعلام شد.

به گفته نجفی و دیگر مدیران فعلی سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، این سازمان هم اکنون از سوء مدیریت های فراوان گذشته رنج می برد و بسیاری از ناکامی های فعلی عواملی در گذشته داشته اند که زمینه ساز تغییر و تحولات گسترده ای در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شده است، اما یک پست اداری که به عنوان کلیدی ترین پست در دولت فعلی به واسطه شعارهای انتخاباتی آن نام گرفته هنوز دست نخورده باقی مانده و در اختیار یکی از بازماندگان دولت دهم قرار داد که ذهن بسیاری از جمله ریاست سازمان را به خود مشغول کرد است.

منوچهر جهانیان که هم اکنون به عنوان معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی مشغول تدارک برنامه های جشن هفته گردشگری در سراسر کشور است هم اکنون مسئولیت سنگینی را برعهده خواهد داشت و به نوعی در آزمون نهایی نجفی برای ماندن یا رفتنش تلاش می کند تا با کسب نمره قبلی بدون تبصره و ماده به ماموریت خود در دولت یازدهم نیز ادامه دهد.

اما سئوال اصلی اینجاست که آیا یک فرد یا یک مقام مسئول می تواند به تنهایی در کارآمدی اداره ای نقش آفرین باشد یا اینکه سلسله ای از برنامه ها همراه با دیگر مدیران و معاونین نیز در این موضوع نقش آفرین هستند؟ سئوالی که هم اکنون پیش روی جهانیان قرار گرفته و برای یافتن پاسخ آن تقریبا دو هفته زمان لازم است.

اگرچه جهانیان و همرزمان سابقش که صندلی مدیریت خود را هم اکنون ترک کرده اند به عنوان ساکانداران اصلی کشتی میراث فرهنگی در به گل نشستن این کشتی نقش عمده ای داشتند اما به هر حال نمی توان از تاثیرات دیگر ارگان ها در این زمینه نیز چشم پوشی کرد ولی او هم اکنون روی صندلی مدیریتی خود تکیه زده و می تواند به عنوان نماینده ای از گروه قبلی بسیاری ازسئوال ها را پاسخ دهدتا هم ناجی خود باشد و هم از میراث همرزمانش دفاع کرده باشد.

به هر حال هفته گردشگری از راه رسید و نجفی ضمن تاکید بر لزوم توسعه و رونق گردشگری از همه مدیران و معاونانش خواست تا در این زمینه گام بردارند بنابراین بد نیست که پس از سپری شدن این هفته نجفی با اعلام نمرات کسب شده مدیرانش در این آزمون سرنوشت ساز آینده گردشگری کشورمان را برای فعالان و علاقمندان این صنعت ترسیم کند.

هرچند بسیاری متعقدند که پس از این آزمون انتصابی جدید و کلیدی در راه است اما باید منتظر ماند تا نتایج آزمون نجفی اعلام شود.