جابجایی مسافر میان دو قطار درحال حرکت

جایگاه راه‌آهن در صنعت گردشگری

نزدیک به یک قرن از حضور راه آهن در کشور می گذرد

هرچند هنوز درباره توسعه خطوط ریلی کشورمان و البته ساخته شدن راه آهن شیراز اخباری بسیار متفاوتی به گوش می رسد و هنوز حمل ونقل ریلی کشورمان فاصله بسیاری با ایده آل جهانی خود دارد اما هنوز صنعت ریلی ایران به خاطر دارد روز 23 مهرماه سال 1305 شمسی را که اولین کلنگ راه آهن سراسری کشور در تهران به زمین زده شد و از آن روز به بعد کشورمان هر روز با تحولات تازه ای در زمینه حمل ونقل ریلی روبرو شد.

این تحولات یا حتی فراز و فرودهای راه آهن کشورمان باعث شده تا بسیاری از دست اندرکاران و البته کارشناسان امر حمل و نقل به جایگاه این غول های آهنی در صنعت گردشگری زیاد توجه نکرده و صرفا آن را بهترین وسیله برای جابه جایی کالا و مسافر بدانند .

این درحالی است که سال ها قبل از شنیده شدن صدای سوت قطار در خاک ایران با اختراع موتور بخار و استفاده از نیروی آن برای به حرکت در آوردن لکوموتیو و در نهایت واگن های اهنی و چوبی ، انقلابی بزرگ در صنعت حمل و نقل جهان و بطور غیر مستقیم انقلابی را در صنعت گردشگری  رخ داده است .

در آن زمان سراسر جهان شبکه خطوط راه آهن با سرعتی باورنکردنی از میان دشت ها، کویرها و کوهستان ها گذشت و همانند رگ های آهنین تمدن و رونق را به شهرهای سرراه خود هدیه داد، گسترش این خطوط فولادی باعث شد تا شنیدن صدای سوت قطار در هر شهر و دیاری نوید رونق اقتصادی و پیشرفت صنعت گردشگری آن شهر باشد. و هرچه ایستگاه قطار شهر بزرگتر و زیبا تر ساخته می شد ، به معنی اهمیت و رونق سفر در آن منطقه بود و خبر از هتل ها ، مراکز خرید، مراکز تفریحی و رستوران های مجلل و زیبا در آن می داد.

این ایستگاههای قدیمی که گاهی آنها را در فیلم های وسترن یا قدیمی دیده ایم سراسر جهان و همچنین ایران اگرچه امروزه خالی از مسافر هستند و سالهاست که صدای سوت قطار در آنها شنیده نمی شود ، اما باز هم به عنوان یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری آن شهر  باعث جذب گردشگران هستند و برخی شرکت های خصوصی از خاطرات تلخ و شیرین آنها جهت رونق کسب و کار خود استفاده می کنند.

بنابراین دوباره شنیدن صدای سوت لکوموتیوهای بخار یا حتی لکوموتیوهای مدرن در برخی مناطق حاکی از رونق گردشگری منطقه خواهد بود و بسیاری از دست اندرکاران و متخصصان صنعت گردشگری از این قطارها به عنوان پاشنه آشیل صنعت گردشگری یاد می کنند.

قطارهای تفریحی خارج از مرزها

همانطور که می دانیم قطارگردشگری (Train Tour) ، شکل سوم کاربرد قطار علاوه بر جابجایی بار و مسافر است . در قطارهای گردشگری ، هدف رسیدن به مقصد نیست ، بلکه نفس سفر و گردش هدف اصلی است . لذا در این قطارها سرعت سیر و زمان ، نقش بسیار کمرنگی دارند . در کشورهای مختلف از این نوع قطار ها وجود داردبه طوری که گردشگران تور با قطار را می پسندند .

طبق آمار کارشناسان صنعت گردشگری، اکثر کشورهای جهان دارای خطوط راه آهن هستند و بسیاری از این خطوط به دلیل فرسودگی به حال خود رها شده و زیر باد و باران در حال پوسیدن و تبدیل شدن به قطار ارواح هستند که با کمی بازسازی و مرمت قطارهای ارواح می توانند به قطارهای تفریحی تبدیل شده و راهی مقاصدی بسیار بکر همراه با مسافران خندان خود در دل طبیعت شوند.

این صنعت در کشورهایی چون آفریقای جنوبی، هندوستان ، فرانسه ، سوئیس ، آمریکا ، استرالیا ، چین ، آرژانتین و روسیه از جایگاه ویژه ای برخوردار است بطوری که هر کدام دارای چندین شرکت خصوصی در این زمینه و قطارهایی با نامهای متفاوتی هستند و هرساله حجم زیادی از گردشگران را جابه جا می کنند که البته در آمدی هنگفت را برای منطقه به ارمغان می آورند.

به عنوان مثال کشور آمریکا که از پیشگامان این صنعت بوده قطاری معروف به نام Napa را در این زمینه طراحی و ساخته است. سوت این قطار هنگام برداشت انگور در تاکستان های این کشور شنیده می شود و تعداد زیادی از گردشگران را از میان طبیعت این مزارع می گذرانند و در برخی مزارع با توقف میان آن ها باعث رونق صنعت گردشگری دهکده های اطراف می شود و گردشگران را در شادی کشاورزان منطقه هنگام برداشت محصولشان همراهی کنند.

این درحالی است در برخی موارد گردشگران یک روز به یاد ماندنی را در کنار کشاورزان مشغول برداشت محصول خواهند بود و در انتهای روز دستمزد خود را که یک وعده غذای محلی در محیطی کاملا سنتی است را دریافت خواهند کرد. این لذت و خوشی آنچنان شیرین است که هر گردشگری را به سمت خود جلب می کند و همین ابتکار باعث رونق این صنعت در کنار صنعت کشاورزی مزارع شده است.

امتیاز قطارهای تفریحی

کارشناسان صنعت گردشگری چند عامل را باعث موفقیت این قطارها در صنعت پررونق گردشگری هر منطقه عنوان کرده اند و متعتقدند اقتصادی بودن برگزاری این تورهای گروهی می تواند بهترین گزینه و دلیلی برای جذب سرمایه در کشورها باشد.

این کارشناسان دلیل اهمیت استفاده از قطارهای تفریحی را صنعت گردشگری اینگونه عنوان می کنند که همیشه در تورها گردشگری که در غالب یک گروه کنار هم سفر می کنند ، شاهد نظرات متفاوتی هستیم، به عنوان مثال،  گروهی اقامت در دامنه کوه و نزدیک دریاچه را بهترین گزینه برای اقامت شبانه در طبیعت می دانند، اما دیگران عبور از میان دشت ها و اقامت در کنار شکارگاه های طبیعی حیوانات را بهترین مکان برای اقامت می دانند. اینجاست که مزیت بسیار بزرگ این هتل های سیار متبلور می شود.

 اما دو عامل بسیار مهم در این زمینه وجود دارد که باعث استقبال گسترده گردشگران از این قطارها شده است وعبارتند از

1.        دسترسی آسان به مناطق بسیار دور افتاده و بکر در دامن طبیعت با استفاده از این نوع قطارها

2.        اقتصادی بودن مسافرت با این نوع تورها برای گردشگران

ابرنوردی با قطار شاهرود – گرگان؛ طرحی فراموش شده

مسافرت با قطار بر فراز ابرها موضوعی است که آرژانتینی ها با خط آهن شهر سالتای ( salta ) این کشور ، حتی در وضعیت بحران اقتصاد جهان با راه اندازی جاذبه ای جدید صنعت گردشگری خود را همچنان زنده و درآمدزا نگه داشتند .

 از این رو در کشور ما ظرفیت های بلقوه بسیاری از این قبیل وجود دارد که با استفاده از تجربیات دیگران گاهی با هزینه ای به مراتب کمتر امکان پذیر خواهد بود و قابل توجه برای سرمایه گذاری است تا به جای برگزاری تور با خودرو ویژه توریستی قطارهایی را پیش بینی کرده که مسلماً با استقبال عمومی مواجه خواهد شد .

 یکی از همین طرح ها ، مسیر زیبای شاهرود – علی آباد - گرگان از سوی جنگل ابر است که علیرغم کوتاه نمودن مسیر از لحاظ گردشگری از توجیه بسیار بالای اقتصادی نیز برخوردار است .

کارشناسان این امر معتقدند که با توجه به موقعیت استراتژیک شهرستان شاهرود در تلاقی دو مسیر کریدور شمال - جنوب و کریدور غرب به شرق یا همان مسیر باستانی جاده ابریشم و وقوع اداره کل راه آهن شمالشرق و بزرگترین مرکز سی تی سی راه آهن کشور در شاهرود و طرح احداث کارخانه واگن سازی شاهرود آن هم در میانه مسیر تهران - مشهد و نیز تحت بررسی بودن طرح مطالعاتی خط آهن شاهرود گرگان با توجه به تنوع اقلیمی و جاذبه های اکوتوریستی ، تاریخی و عرفانی که از آن به عنوان قاره کوچک نام می برند ، این طرح می تواند یکی از مهمترین طرح های گردشگری کشورمان بوده و باعث رشد و توسعه غیر قابل تصوری در این زمینه معرفی شود.