یار مهربان روی موج رادیو

یار مهربان روی موج رادیو

بررسی برنامه «قدم با قلم» برنامه ای از رادیو کتاب

اهمیت کتاب و کتابخوانی در رشد و توسعه فرهنگ جوامع بر هیچ کس پوشیده نیست، به همین دلیل مسئولان و دست اندرکاران فرهنگی کشور برای همه گیر کردن فرهنگ کتابخوانی با همکاری صداوسیما، رادیو کتاب را در سال 91 تاسیس کردند و از آن زمان تا کنون این شبکه رادیویی با شعار «می خوانم، می خوانی، می شنویم» به فعالیت خود ادامه داده است.

یکی از برنامه های پرطرفدار این شبکه رادیویی که هر هفته روزهای سه شنبه حدود 30 دقیقه از ساعت 20 تا 20 و 30 دقیقه روی موج اف.ام فرکانس 5/95 مگاهرتز پخش می شود، برنام تولیدی «قدم با قلم» است از این رو قاب کوچک این هفته سری به استودیوی ضبط این برنامه در ساختمان تابان واقع در خیابان جردن، تابان غربی زده؛ جایی که قرار است یکصد قسمت از این برنامه ساخته شده و برای مخاطبانش پخش شود.

به طور کلی «قدم با قلم» برنامه ای است که با دعوت از مولفان، مترجمان و نویسندگان در محیطی کاملا دوستانه، از اما و اگرهای تولید یک کتاب سخن می گوید؛ موضوعی که باعث آشنایی مخاطبان رادیو با کتاب های تولید شده و اما و اگرهایش خواهد شد.

حمیدرضا ولیان، مدیر شبکه رادیویی کتاب درباره اهمیت تولید این گونه برنامه ها در رادیو می گوید: نظر به این که آثار مکتوب بویژه کتاب و کتابخوانی دررشد و پیشرفت جوامع، تاثیر بسزایی دارد و تولید منابع مکتوب و افزایش سرانه مطالعه در تحقق تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی اثرگذار است . با در نظر گرفتن جایگاه رسانه در بسترسازی دستیابی به چشم انداز توسعه علمی و پیشرفت مادی و معنوی کشورجای تردید نبود که باید دراین زمینه گامی موثر بر می داشتیم. به همین دلیل این شبکه رادیویی پس از بررسی ها و با توجه به رویکردهایش به این نتیجه رسید جای برنامه ای چون «قدم با قلم» در این شبکه تخصصی خالی است.

مدیر شبکه رادیو کتاب در ادامه می افزاید: همان طور که می دانید ماموریت این شبکه رادیویی، مدیریت و هدایت افکار عمومی در حوزه آثار مکتوب است، بنابراین با توجه به این مهم در سه حوزه تولید، آماده سازی و توزیع کتاب گام برداشته و علاوه بر فرهنگ سازی به روند تولید کتاب و مشکلات آن می پردازد، به گونه ای که در برنامه قدم با قلم صرفا قرار نیست به مخاطبان و آثار مکتوب بپردازیم؛ بلکه در حوزه تولید هم نگاهی داشته ایم و ارتباطی دوطرفه میان پدیدآوردندگان و مخاطبان ایجاد کرده ایم.

ولیان درباره ارتباط مخاطبان با این برنامه و به طور کلی شبکه رادیویی کتاب می گوید: علاقه مندان می توانند علاوه بر وب سایت رسمی این شبکه به نشانی www.bookradio.ir برای منتقل کردن درخواست ها و پیشنهادات خود با پیامک به شماره 30000900 و تلفن [phone] نیز ارتباط بگیرند، اما شماره پیامک برنامه «قدم با قلم» مستقلا 3000095 تعیین شده است و مخاطبان می توانند با این برنامه ارتباط داشته باشند.

وی در ادامه می افزاید: برنامه هایی مثل قدم با قلم برای تکمیل رسالت اصلی رادیو کتاب هم اکنون در دست تولید و پخش است و هرگز قرار نیست این روند با قدم و قلم به پایان برسد چون روند تولید فرهنگ و البته حفظ جایگاه کتاب و کتابخوانی هرگز با چند برنامه متوقف نخواهد شد و نیازمند حرکتی مداوم و هدفمند است.

دانش صبح خیز مدیر خانه رادیو درباره همکاری این مجموعه با رادیو کتاب می گوید اساسا صدای جمهوری اسلامی ایران و خانه رادیو از یکدیگر جدا نیستند و صرفا برای تبادل نظر و استفاده از تجارب دیگران این خانه تاسیس و با تمام توان به همراهی صدای جمهوری ایران پرداخته است .

مدیر خانه رادیو ضمن تاکید بروجود زمینه های گسترده همکاری با صدای جمهوری اسلامی ایران می افزاید: بدون تردید برخی از برنامه ها نیازمند تشکیل کارگروه های تخصصی و البته استفاده از تجربه های دست اندرکاران صدا و سیماست که این موضوع برای تولید کننده هزینه بر و زمان گیر است بنابراین براساس اصول اقتصادی و البته علمی در حرفه رسانه ای می توان این کار را به شرکت های خارجی سفارش ساخت داد تا با چارچوب مورد نظرشما تولید و در اختیار سفارش دهنده قرار گیرد .

وی ضمن تاکید بر تجربه بسیار مفید همکاری خانه رادیو با صدای جمهوری اسلامی ایران درباره واگذاری تولید این برنامه به خانه رادیو ضمن اشاره به دلیل اصلی شکل گیری خانه رادیو می افزاید: همان طور که می دانید خانه رادیو به دلیل همبستگی هرچه بیشتر پیشکسوتان صدا در ایران و دست اندرکاران رادیو ایجاد شده است و برنامه های گوناگونی از شبکه های رادیویی متفاوت به این خانه برای تولید سفارش داده می شود که قدم با قلم هم تحت عنوان برونسپاری معاونت صدا، یکی از آنهاست و با همکاری نزدیک شبکه رادیویی کتاب و خانه رادیو تولید درحال تولید است.

این در حالی است که شیرین حسن پور، تهیه کننده و سردبیر «قدم با قلم» درباره این برنامه می گوید: به طور کلی با توجه به هدف راه اندازی شبکه رادیو کتاب، قراردادی بین رادیو کتاب و خانه رادیو منعقد شد تا برنامه ای یکصد قسمتی با این عنوان توسط خانه رادیو تولید شود که تاکنون 85 قسمت آن تولید شده و به ترتیب در حال پخش از شبکه تخصصی رادیو کتاب است.

تهیه کننده برنامه قدم با قلم درباره این برنامه به قاب کوچک می گوید: براساس طرح اولیه این برنامه قرار است به معرفی نویسندگان، مولفان و مترجمان کتاب بپردازیم، بنابراین با انتخاب یک کتاب و با دعوت از نویسنده آن به استودیو، همراه با کارشناس برنامه، احمد خالصی سعی در جستجوی روند کار تولید آن کتاب از زبان نویسنده یا مترجمش در محیطی کاملا صمیمی داریم، به گونه ای که با طرح برخی پرسش هایی از سوی کارشناس مجری برنامه، اصل موضوع را از زبان نویسنده و مترجم خواهیم شنید تا علاوه بر واکاوی مشکلات تولید این اثر، نقاط مثبت و امتیازات آن را برای مخاطبان و علاقه مندان بگوییم تا تشویق به مطالعه آن اثر شوند.

حسن پور ضمن تاکید بر افزایش مدت زمان مطالعه در کشورمان ، درباره روند انتخاب آثار و گروه بندی آنها می گوید: معیارهای انتخاب آثار، فاخر بودن آنهاست؛ به طوری که مثلا کتاب، برنده جایزه ای شده باشد یا نویسنده آن در جامعه نشر معروف باشد یا برگزیده شده باشد، اما درباره موضوعات این آثار هیچ محدودیتی نیست و از آثار کودک و نوجوان در ابتدایی ترین گروه سنی گرفته تا آثار علمی، دانشگاهی و مذهبی در طول این برنامه رسیدگی شده است.

این تهیه کننده رادیو با تاکید بر اهمیت گزینش آثار فاخر در آثار مکتوب می افزاید: همان طور که عنوان شد، آثاری را با معیارهای یاد شده از میان کتاب ها انتخاب می کنیم و با ارتباط با ناشر آن اثر، نمونه ای از کتاب را در اختیار می گیریم. پس از مطالعه و بررسی همراه با کارشناس برنامه، پرسش ها و مواردی را در این زمینه یادداشت می کنیم و کمی هم درباره نویسنده یا مولف و مترجم آن اطلاعات می گیریم و با هماهنگی وی(نویسنده، مترجم یا مولف) ، روز ضبط برنامه این پرسش ها مطرح می شود تا پاسخ مناسب برای مخاطبان داشته باشیم؛ هرچند گاهی اوقات برنامه چالشی می شود، اما به طور کلی قرار نیست پرسش ها چالشی باشند و صرفا سراغ کاستی ها برویم یا به قول معروف نیمه خالی لیوان را ببینیم.

حسن پور در ادامه توضیح برنامه می گوید: با مقدمه ای درباره کتاب مورد نظرمان، برنامه را با صدای نویسنده یا مترجم آغاز می کنیم و گوینده کمی درباره نویسنده و خالق کتاب می گوید. پس از آن با پرسشی که معمولا درباره دلیل انتخاب سوژه کتاب برای تولید آن از سوی مهمان وارد بحث اصلی می شویم و در طول 25 دقیقه از چرا و چگونگی آن کتاب با مهمان برنامه سخن می گوییم.

به عقیده تهیه کننده قدم با قلم، این روش می تواند فضایی مناسب از کتاب مورد نظر در ذهن مخاطبان ایجاد کند و در نهایت عاملی برای انتخاب این اثر در میان مخاطبان باشد، اما وی می گوید: البته همان طور که قبلا اشاره کردم، گاهی اوقات موضوع هم چالشی می شود که ممکن است بخش جالبی برای تولیدکنندگان باشد، به گونه ای که گاهی این چالش از سوی خود مهمان مطرح می شود و درباره مراحل مختلف تولید و توزیع کتاب است که می تواند در بهبود فضای کار برای دیگران مفید باشد. به هر حال این برنامه در میان مسئولان هم مخاطب دارد و علاقه مندیم با این، روش فضای تولید کتاب را هم در نظر بگیریم.

حسن پور در ادامه به روند دعوت از مهمان می گوید: با توجه به گستردگی سوژه های نشر در بازار و البته تنوع مخاطبان در این زمینه، این آزادی را داریم که از میان شعرا، مولفان و مترجمان مهمان دعوت کنیم و درباره آثارشان برنامه بسازیم. این گونه است که کودکان، بزرگسالان و دانش آموختگان درباره سوژه کاری ما قرار می گیرند و برایشان تولیدات مناسبی تدارک دیده ایم.

این در حالی است که احمد خالصی، کارشناس مجری قدم با قلم در این زمینه می گوید: همان طور که تهیه کننده برنامه اشاره کرد، پیش از تولید کتاب مورد نظر را خوب مطالعه می کنم و با توجه به رشته تحصیلی خود که در زمینه ادبیات است، آن را مورد بررسی قرار می دهم، بویژه اگر صحبت از اثری ادبی باشد، از این رو با اشراف کامل برنامه را آغاز می کنم تا بتوانم پرسش های هدفمندی را با هماهنگی تهیه کننده اجرا کنم.

خالصی با اشاره به تنوع کتاب های منتخب در گروه های مختلف می گوید: کتاب های گروه سنی کودکان، شادترین برنامه ها و کتاب های عرفانی و مذهبی جزو سنگین ترین برنامه های تولید شده است، در عین حال کتاب های علمی و دانشگاهی نیز دقت خاص خود را طلب می کند.

این کارشناس مجری برنامه درباره پرسش های انتخاب شده در برنامه تصریح می کند: هرچند بیشتر پرسش ها از قبل با هماهنگی تهیه کننده و آگاهی مهمان طرح شده اند و قرار است در طول برنامه حول همان محور، برنامه را اجرا کنیم، اما همان طور که می دانید وقتی صحبت میان من و مهمان برنامه گرم می شود، گاهی پرسش ها تغییر می کند و متناسب با روند و بحث برنامه ادامه خواهد یافت، البته این گونه نیست که کلا روند برنامه تغییر کند، چون من با ذهنیت و هدف تهیه کننده کاملا آگاه هستم و در جلسات پیش از تولید روند را تقریبا پیش بینی کرده ایم و در همین زمینه حرکت خواهیم کرد که نهایتا به هدف اصلی برنامه یعنی ترویج و ارتقای جایگاه مطالعه در جامعه است، برسیم.

خالصی درباره ریتم برنامه نیز می گوید: جای تردید نیست که هر کتاب برای بررسی نیازمند روند خاصی در برنامه است، بنابراین سوژه ای با موضوع کودکان بدون تردید نیازمند روندی خاص نسبت به کتابی با موضوع جامعه شناسی است که این مهم با همان مطالعه پیش از برنامه در ذهن من ایجاد می شود.

از سوی دیگر اکبر نویدی، صدابردار قدم با قلم در تکمیل این روند می گوید: براساس اصول و پایه تولید برنامه ها همه مواد خام مورد نیاز برنامه از سوی تهیه کننده تامین می شود که موسیقی نیز جزو اصلی این مواد تولید برنامه است بنابراین با توجه به سوژه برنامه تهیه کننده برنامه موسیقی مناسبی را با توجه به چارچوب قانونی سازمان صدا و سیما انتخاب کرده و آن را در اختیار صدا بردار قرار می دهد تا با هماهنگی ایشان در زمان مناسب به کار گرفته شود .

این صدا بردار کهنه کار در ادامه می افزاید: البته گاهی اوقات به دلیل مشغله کاری و درگیری عوامل تولید این برنامه به صورت خام ضبط شده و تهیه کننده با استفاده از ابزار و تجهیزات خاصی اقدام به اضافه کردن موسیقی مورد نیاز در زمان مناسب برنامه می کند و در نهایت پس از تکمیل کار به صورت آماده برای پخش ارایه می شود.

نویدی در ادامه می افزاید: هرچند ریتم مشخص این برنامه به ظاهر زیاد پرفراز و نشیب نیست، اما هنگامی که برنامه مربوط به شعر است، با استفاده از افکت های خاص و مطابق با سوژه می توانیم موضوع برنامه را به هدفش برسانیم و نتیجه اصلی هم همان تشویق و ترویج کتابخوانی است.

وی در پایان به ریتم شاد برنامه های مخصوص کودکان اشاره می کند و می گوید: شاید موضوع کتاب منتخب برای کودکان باشد، اما به طور یقین مخاطبان ما بزرگسالان هستند چون در ساخت پخش این برنامه خبری از مخاطب کودک نیست، بنابراین با رعایت اصول برنامه تهیه کننده با انتخاب و بکار گیری موسیقی های مناسب  علاوه بر فضاسازی با موزیک مناسب برای بزرگسالان، سوژه را که مربوط به کودکان است، معرفی کند که این موضوع نیازمند همکاری کامل میان اعضای گروه است.