کاغذ اسکناس چطور تولید می‌شود

اگرچه امروز تا حدودی با تاریخچه اسکناس در مبادلات اقتصادی بشر از ابتدا تا کنون آشنا شدیم اما هنوز هم سئوالات بسیاری در باره این پول کاغذی که داشتنش موجب اطمینان خاطرماست و هر روز با آن سروکار داریم، باقی مانده است. یکی از این سئوالات مهم ما معمولا درباره مواد تشکیل دهنده یا به عبارتی مراحل ساخت و تولید اسکناس است. شاید این کنجکاوی در مورد سکه کمی کمرنگ تر باشد چون با توجه به مواد تشکیل دهنده سکه ها کاملا می توان روند تولید آن را حدس زد اما اسکناس واقعا جای تامل دارد و دانست آن برایمان خالی از لطف نیست.

اسکناس که از دوران کهن وارد زندگی ما شد، طی دوران مختلفی تکامل یافته و به شکل امروزی به دست ما رسیده است. شاید مراحل تکامل این نوع پول کاغذی یا همان اسکناس در مناطق مختلف جهان کاملا متفاوت بوده است اما همه سازندگان و تولید کنندگانش به استحکام و امنیت آن می اندیشیده اند به عنوان مثال ، در کشور چین که به عبارتی اولین نوع اسکناس را در جهان به خود دید برای تولیدش از نوعی پارچه کتانی استفاده می کردند که روش تولید و بافت آن کاملا انحصاری و شاید بتوان گفت کاملا مخفی بود و در واقع نقش هایی که بیانگر ارزش و مبلغ آن بود را روی آن بافته یا به نوعی چاپ می شد . در ایران نیز اولین مدل از اسکناس های رایج که «چاو» نام داشت نیز از چرم ساخته می شد و ارزش اسمی آن رویش داغ زده می شد و در ژاپن هم نوعی کاغذ که از درخت پوست درخت توت به دست می آمد استفاده می شد .  

بنابراین هرچند در ابتدا پول های غیر فلزی از موادی چون چرم، ابریشم و کتان تولید می شدند اما با گسترده تر شدن دامنه نفوذ این نوع پولهای غیر فلزی و البته همگیر شدنش روش تولید آنها نیز تغییر می کرد. اگرچ در نهایت این نوع پول غیر فلزی به صورت اسکناس ها کاغذی به دست ما رسید و ارزش اسمی آنها روی کاغذ نقش بست، اما به واقع داستان های زیادی برای گفتن این سیرتکامل وجود دارد که از حوصله این بحث خارج است.

به هر حال، اگرچه با اولین نگاه به اسکناس های امروزی و توجه به جنس آنها تصور می کنیم که کاغذ اولین ماده مصرفی در آنهاست اما این کاغذ معمولی نیست که به اسکناس داخل جیب ما تبدیل می شود.  بلکه کاغذی کاملا منحصر بفرد و با فرمولی ویژه به عنوان اولین ماده تشکیل دهنده اسکناس استفاده می شود. اولین مشخصه کاغذهای اسکناس بحث امنیت اسکناس و اصالت آن است . اهمیت و اصالت اسکناس رابطه کاملا مستقیمی با امنیت اقتصادی و ملی هر کشوری که آن را تولید می کند خواهد داشت بنابراین تمام تولید کنندگان کاغذ اسکناس و بطور کلی اسناد بهادار در مناطق مختلف جهان سعی می کنند از همین ابتدای کار، بحث امنیت کامل اسکناس را در نظر بگیرند چون همانطور که می دانید این اسکناس ها هستند که به پشتوانه خزانه چرخ اقتصادی کشورها را به حرکت در می آورند و در صورت عدم رعایت مباحث امنیتی اسکناس اقتصاد کشورها کاملا آسیبپذیر خواهد بود.

ارتباط مستقیم اسکناس با پشتوانه خزانه کشورها یکی از راهکارهای دولت آلمان برای شکست انگستان طی جنگ جهانی بود به صورتی که آنها طی جنگ جهانی قصد داشتند از این روش اقتصاد انگلستان را به زانو در آورند. آلمان ها از این خاصیت اسکناس یعنی اهمیت پشتوانه خزانه دولت در اعتبارش استفاده کردند و اقدام به انتشار اسکناس های جعلی و در واقع بدون پشتوانه کردند و اسکناس ها را توسط افرادشان در بازار انگلستان دوران جنگ خرج کردند از آنجا که پول بدون پشتوانه به روند صعودی تورم و در نهایت فروپاشی اقتصاد کمک می کند پول های جعلی در بازار انگلستان مشکلات عمده ای ایجاد کرد تا اینکه بالاخره بانک مرکزی انگلستان متوجه مشکل شد و جلوی این روند را گرفت . پس اهمیت امنیت اسکناس هر کشور به نوعی با امنیت اقتصادی آن ارتباط مستقیم دارد  و باید بسیار به آن دقت شود.

بطور کلی اسکناس های امروزی با ترکیبی از کاغذ، پنبه یا ترکیبی از کاغذ و الیاف کتانی و پارچه تولید می شوند که دلیل افزودن برخی از مواد یاد شده به کاغذ در واقع بالابردن مقاومت کاغذ اسکناس در مقابل انواع فرسایش ها از جمله رطوبت است اگرچه در برخی موارد این مواد به ضریب امنیتی کاغذ اسکناس کمک می کند اما عمده کمک آنها به طول عمر مفید اسکناس است. بدون تردید چندین بار پیش آمده که پول داخل جیبتان را فراموش کرده باشید و لباستان را داخل ماشین لباس شویی بیاندازید و پس از شستشوی کامل و هنگام خشک کردن لباس متوجه دسته ای اسکناس که بدون تغییر در جیبتان باقی مانده است شده باشید این اولین مورد تفاوت کاغذ اسکناس با کاغذ معمولی است که استحکام کاغذ اسکناس در مقابل فرسایش و رطوبت کاملا متفاوت با کاغذ معمولی است.

همانطور که گفته شده کاغذ اسکناس علاوه بر خمیر کاغذ ، الیاف کتان و گاهی سایر الیاف نساجی را همراه دارد اما در برخی از کشورها از الیاف درخت موز نیز در تهیه کاغذ اسکناس استفاده می شود چون معتقدند که الیاف چوب درخت موز باعث زیبایی کاغذ و در عین استحکام بسیار بالای کاغذ اسکناس خواهد شد ، به هر حال با مواد یاد شده خمیری برای تهیه کاغذ اسکناس آماده خواهد شد که این خمیر باید به صورت ورقه روی نوار نقاله هایی وارد دستگاه خشک کن شود اما اینجاست که مبحث امنیت اسکناس باید تامین ور در نظر شود. روش اینگونه است که خمیر یاد شده از داخل شابلوهایی مخصوص که قبلا تصاویری روی انها با دستگاههای تراش بسیار دقیق معروف به سی ان سی حک شده تحت فشار روی نوار نقاله ریخته می شود این کار باعث می شود که در نواحی خاصی از کاغذ تولیدی الیاف اشکالی خاص به خود گرفته که در واقع شکل زمینه اسکناس را تولید می کنند یا به عبارت دیگر این خمیر کاغذ قبل از خشک شدن قالب گیری و داخل قالب تصاویر مخصوصی در بافت کاغذ تولید شده است که اولین گام برای اصالت کاغذ اسکناس است. به عنوان مثال درباره اسکناس 5 هزار تومانی رایج امروزی در ایران از به قسمت بدون چاپ آن اگر به پس زمینه سفید بنگرید عکس بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران را خواهید دید که در واقع همان الیاف منظم شده یا قالبگیری شده کاغذ هستند که شما می بینید این الیاف با استفاده از قالب به صورت تصویری از امام خمینی (ره) منظم شده اند و بدون هیچ نوع چاپی در داخل کاغذ اسکناس شکل گرفته اند. اما امنیت اسکناس هنوز هم تضمین نشده است بلکه کارهای بسیار دیگری باید روی این خمیر رطوبت دار انجام شود تا در نهایت برای چاپ به سیلندرهای دستگاه چاپ سپرده شود.

بی شک وقتی یک اسکناس با ارزش بالا (مثل چک پول) را به بانک می دهید، توجه کرده اید که کارمند بانک این اسکناس را زیر دستگاهی که نور بنفش دارد قرار داده و پس از تایید اصالت اسکناس آن را از شما قبول می کند. این موضوع در واقع دومین مرحله از امنیت کاغذ اسکناس است و قبل از خشک شدن خمیر باید انجام شود . در این مرحله با افزودن برخی مواد شیمیایی حساس به نور ماوراء بنفش به خمیر کاغذ می توان کاغذ اسکناس را به این نور حساس کرد به صورتی که وقتی نور ماوراء بنفش را به کاغذ اسکناس می تابانید شاهد درخشیدن دانه های رنگی روی آن می شوید و درواقع پله دوم تضمین کیفیت و اصالت اسکناس را گذرانده اید. به یاد داشته باشید که با استفاده از همان نوع قالب دوباره می توان این دانه های حساس به نور ماوراء بنفش را با اشکالی کاملا مشخص در خمیر کاغذ به کار برد.  در این زمینه می توان به برخی اسکناس های رایج دهکده جهانی اشاره کرد که به رقم اسکناس را با این روش در دل کاغذ اسکناس حک کرده اند و هنگام تابیدن نور ماوراء بنفش این عدد درخشان می شود. اما به تازگی برخی از شرکت ها با افزودن این مواد به جوهر چاپ اسکناس کار را ساده تر کرده اند یا حتی در برخی از موارد از شرکت تولید کننده کاغذ اسکناس از موادی حساس به حرارت استفاده می کند و هنگامی که شما به نقطه ای خاص از اسکناس دست بزنید و برای مدتی آن را بین دو انگشت خود نگهدارید شاهد تغییر رنگ آن قسمت خاص از اسکناس خواهید شد.

به هر حال تا کنون تقریبا کار آماده سازی کاغذ اسکناس تمام شده و نوبت به استفاده و به کارگیری نخ معروف اسکناس است که همگی ما بارها از روی کنجکاوی آن را بررسی کرده ایم یا گاهی هم سعی کردیم آن را از میان کاغذ اسکناس بیرون بکشیم. این نخ که یک مولفه امنیتی دیگر و بسیار ساده اسکناس است که سالهاست برای امنیت و اصالت اسکناس های معمول جهان از آن استفاده می شود.

نحوه به کار گیری این نخ معروف در اسکناس اینگونه است نوار باریکی از نوعی فلز که در واقع ترکیب آن کاملا سری است با اشکالی خاص مثل آرم کشور تولید کننده یا بانک مرکزی آن روی خمیر کاغذ پرس می شود گاهی اوقات این نخ فقط از یک سوی کاغذ دیده می شود اما روش های نوین باعث شده تا این نخ به صورت مقطعی از پشت و روی اسکناس دیده شود به این ترتیب ضریب امنیت اسکناس بسیار بالاتر می رود در واقع در مقاطعی کوچک این خمیر کاغذ است که از رو و زیر این نوار باریک یا به اصطلاح نخ اسکناس عبور می کند و به صورت خط چین از عرض کاغذ اسکناس می گذرد.

 کار آماده سازی کاغذ اسکناس تقریبا تمام شده اما آخرین مرحله بحث مقاوم سازی کاغذ است که نکته بسیار مهمی در روند تولید اسکناس خواهد بود. در این زمان کاغذ یا همان خمیر کاغذ را که کمی خشک شده در محلولی از الکل پلی وینیل یا ژلاتین مخصوص قرار می دهند تا لایه ای از این محلول روی کاغذ را بپوشاند و در واقع هم لایه ای محافظ برای موارد امنیتی کاغذ و هم باعث استحکام بیشتر کاغذ در مقابل فرسایش های احتمالی باشد. پس از این مرحله کاغذ خشک شده و آماده چاپ است .

یکی از شرکت های معروف در زمینه تولید کاغذ اسکناس که در انگستان مشغول به کار است شرکت  RUE«رو» که امروزه ابداع کننده روشهای نوینی در صنعت کاغذ اسکناس و البته اوراق بهادار است.روشهای جدیدی که این شرکت در روند تولید این نوع کاغذها را ابداع کرده است عبارتند از  cornerstone ، platinum و optics که هرکدام در روند تولید و امنیت کاغذهای دولتی و البته بهادار کاملا مفید فایده هستند.  به هر حال این کاغذ برای مرحله چاپ آماده شده است و به قسمت چاپ ارسال خواهد شد.

لازم به یادآوری است که نوع کاغذ، طرح داخل کاغذ، نخ امنیتی و کلیه موارد حفاظتی اسکناس به خصوص با ارزش اسمی آن کاملا متفاوت خواهد شد و هرکدام از این کاغذها در واقع برای نوع خاصی از اسکناس تولید خواهند شد نه اینکه همگی با یکدیگر مشترک باشند.

چاپ اسکناس

هرچند تقریبا مراحل چاپ اسکناس در تمام کشورها یکسان است اما برخی از مواد و ابتکاراتی برای تضمین اصالت اسکناسشان در مرحله چاپ نیز استفاده می کنند که از این نوع می توان به اسکناس دلار آمریکا اشاره کرد که این کشور هنگام چاپ دلار با افزودن نوعی رنگ متالایز شده (متالیک) باعث شده تا هنگامی که یک اسکناس یکصد دلاری را مقابل چشمتان تکان می دهید رنگ نقوش آن متفاوت و تیره یا روشن بشود. یا اینکه همزمان در کشورهای اروپایی و در اسکناس یورو از سیستم چاپ سه بعدی به صورت هولوگرام استفاده می کنند تا جعل این اسکناس تقریبا غیر ممکن بشود. اما به هر حال اکثر شرکت های برای چاپ اسکناس هایشان از روش چاپ خشک استفاده می کنند که تقریبا روشی معادل همان چاپ معمولی کتاب یا روزنامه مقابل روی شماست.

به تازگی هم اخبار جالبی از چاپ اسکناس های پلیمری به گوش می رسد که برخی از کشورها مثل استرالیا، بلغارستان و تایلند و دیگر کشورها از آن برای چاپ اسکناس هایشان از آن استفاده می کنند این اسکناس های پلیمری در واقع هم طول عمر بیشتری دارند و هم امنیت بالاتری را برای دارنده آنها تضمین می کند . با ظهور این روش چاپ می توان گفت که صنعت انتشار اسکناس وارد روند نوینی شده و به زودی شاهد تغییرات عمده ای در این زمینه خواهیم بود.

در انتها باید به این موضوع اشاره کرد که روند استقلال کشورمان از موضوع چاپ و نشر اسکناس از سال 1362 هجری شمسی با راه اندازی چاپ خانه ای مخصوص آغاز شده و هرچند ابتدا کاغذ اسکناس ها باید از انگلستان وارد کشور می شد اما به همت دست اندرکاران و متخصصان داخلی با راه اندازی کارخانه تکاب امروزه کاملا اسکناس ایرانی به دست ما می رسد و هیچ وابستگی به خارج از مرزهای کشورمان جهت تولید پول ملی ایران نداریم.

عزتی

14/10/91

اسکناس از چه تاریخی در دستان ما ست؟

از چه تاریخی ایرانیان اسکناس خرج کردند؟

بدون تردید همه ما با این ضرب المثل که می گوید : « پول چرک کف دست است» آشنایی کامل داریم و شاید همین امروز هم چند باری از آن در صحبت هایمان استفاده کرده باشیم. اگر از این سوژه بگذریم که چرا اینقدر برای بدست آوردن این چرک کف دست تلاش می کنیم ، آیا تا حالا به این موضوع فکر کرده اید که پول کاغذی یا سکه های ته جیبمان از چه تاریخی وارد زندگی ما شد؟ اصلا این چرک کف دست چگونه ساخته و به حساب بانکی ما واریز می شود و ما به راحتی آن را هزینه می کنیم؟ اگر واقعا قصد رسیدن به پاسخ این سئوال را دارید چند دقیقه ای وقت بگذاریدو تا آخر این مطلب همراه ما باشید.

بطور کلی بشر در دوران غار نشینی هرچه را که می خواست با زور بازو و نزاع از دیگران می گرفت یا اینکه آن را می ساخت و گاهی هم در این راه جانش را از دست می داد ، شاید ضرب المثل پول چرک کف دست است هم از این دوره برایمان به ارمغان رسیده و نه به معنی کثیف بودن آن بلکه به معنی نحس و بدیومن بودنش است. اما کم کم جوامع بشری شکل گرفت و انسان به این نتیجه رسید که برای حصول خواست ها و یا نیازهایش بهتر است که  بهای کالای مورد نیازش را بپردازد نه اینگه برای به دست آوردنش بجنگد و در برخی مواقع کشته شود چون بهای کالاهای موردنیاز انسان، جانش نبود.

اولین گام بشر در راه پرداخت بهای کالا های مورد نیازش، معاملات پایاپای بدون در نظر گرفتن ارزش کالاهای مبادله شده بود . انسان با توجه به موقعیت جغرافیایی محل زندگی خود برخی از اجناس را به عنوان کالای با ارزش برای معاملاتش انتخاب کرد. به عنوان مثال گندم، گوسفند، صدف در چین، گاو نر در یونان، فیل در مناطق آسیای جنوبی و حتی گاهی اوقات جمجمه انسان نیز در معاملات روزمره مبادله می شد. هرچه جوامع بشری متمدن تر و داد و ستدد های روزانه بیشتر می شد این نوع اجناس شاید توجیه جالبی برای معاملات جامعه متمدن بشری نبود و در برخی اوقات حتی کفاف هزینه ها زندگی روزمره او را نمی داد تا اینکه به جای این کالاها شروع به مبادله فلزات گرانبها مثل طلا، مس و نقره کرد.

این تصمیم اگرچه برای مدتی بسیار کارآمد بود اما بازهم اشکالی در این بین وجود داشت چون اقتصاد بین جوامع بشری شکل گرفته و مبادلات زیادی انجام می شد ، پس مقدار زیادی از این فلزات باید بین شهرها و حتی کشورها جا به جا می شد که حمل و نقل این فلزات هم مشکلات خاص خود را از قبیل امنیت و وزن زیاد داشت. راه حل این بود که این فلزات با ابعادی کوچکتر به صورت حلقه ای وارد مبادلات روزانه بشر شد و رنگ و بوی تازه ای را در اقتصاد و مبادلات جوامع بشری را به ارمغان آورد. این اتفاق باعث پیدایش پول که ریشه یونانی (Obolos) داشت شد.

بنابراین هرکس که بیشتر پول داشت و می توانست لوازم بیشتری را تهیه کند درست مثل این بود که قدرت بیشتری داشته (زور بازوی بیشتری ) و توانسته آنچه را قبلا با بزور به دست می آورده تصاحب کند که مصداق امروزی ضرب المثل «پول قدرت خواهد آورد» نیز باشد.

به هر حال پول های ساخته شده از فلزات گرانبها کم کم سکه نام گرفتند ، در واقع «سکه» نام وسیله ای آهنین بود که به وسیله آن روی این قطعه فلزات نشان حکومت وقت را حک می کردند بعدها این وسیله مهر نام گرفت اما سکه همان سکه ماند و در جیب ما جا خشک کرد.

سکه چیست؟

حالا که این فلزات گرانبها با نام سکه برای مبادلات تجاری با آرم و نشان حکومتی مورد استقبال مردم قرار گرفتند و جای خود را در مبادلات بازرگانی محکم کردند ، این تعریف را به خود دید ، سکه قطعه فلزی به وزن معین است که روی آن علامت رسمی حکومت یا دولتی که عیار، وزن و ارزش آن را تعهد می کند، حک شده است.

سکه از زمان داریوش اول و احتمالا از سال 516 قبل از میلاد با نام دریک در کیسه ایرانیان قرار گرفت و در نهایت تا امروز هم در دستان ما مصرف می شود . اما داریوش با توجه رشد تجارت بین شهرها سکه های قبلی را بطور کلی جمع آوری و سکه ای را به شکل واحد ضرب کرد تا در سراسر کشور مورد قبول و صرفا جنبه محلی نداشته باشد. از آن تاریخ به بعد هیچ یک از حکام محلی اجازه ضرب سکه طلا نداشت و تنها با اجازه داریوش می توانست اقدام به ضرب سکه نقره ای کند و ضرب سکه صرفا در اختیار داریوش بود. این سکه ها تا سالها بعد در بازار تجارت حکم فرمایی می کردند و دارندگان آنها می توانستند با توجه به دارایی خود مال و املاک تهیه کنند و یا به تجارت بپردازند اما هرچه بازار تجارت گسترده می شد بشر به سکه های زیادتری نیاز داشت تا جایی که به فکر جایگزینی سبک تر برای این سکه های سنگین اما گرانبها افتاد.

سکه ها از چه تاریخی کاغذی شدند

با رواج سیستم مبادلاتی یا به نوعی بانک پول کاغذی یا همان اسکناس نیز وارد زندگی بشر شد که طبق اطلاعات ثبت شده در کتب تاریخی پول های کاغذی ابتدا در کشور چین ساخته و در مبادلات اقتصادی چینی ها از آن استفاده شد. اما اگر قصد یافتن تاریخ انتشار اولین اسکناس امروزی را داشته باشیم باید سری به موزه استکهلم بزنیم چون در این موزه اولین اسکناسی که در سال 1691 میلادی منتشر شد نگهداری می شود به هرحال  استفاده متداول و مستمر این نوع پول کاغذی یعنی اسکناس یا به زبان فرانسه «آسی نیا» ( Assignas) پس از انقلاب کبیر فرانسه شروع شد و در جای جای این کره خاکی روایج یافت. در ابتدا قرار بود پشتوانه پول کاغذی دارایی های دولت (به عنوان مثال در فرانسه زمین های حکومت و پس از آن طلا یا نقره خزانه) باشد اما هرچه پیش رفتیم این کاغذهای بدون پشتوانه بیشتر توسط دولت ها منتشر و گاه گاهی هم باعث دردسرهای بزرگی در سیستم مالی آنها می شد.

اسکناس از چه تاریخی و چگونه ایرانی شد؟

اما اسکناس ، واژه ای که از زبان روسی"آسی گونوس" (assigunos)در زمان فتحعلی شاه به زبان فارسی وارد و به اسکناس تبدیل شد، از دوره ایلخانیان در کشورمان روایج یافت و منشاء پیدایش آن در واقع بحران مالی و خزانه خالی حاکم وقت ایران گیخاتوخان پنجمین ایلخان مغول بود. آنچنان که در تاریخ ثبت شده مشکلات مالی در این دوره باعث شد تا حاکم وقت به دنبال تدبیری برای جمع آوری سکه های دست مردم باشد، از این رو یکی از نزدیکان دربار حاکم به نام عزالدین مظفر که از انتشار اسکناس در کشور چین و دیگرنقاط جهان خبر داشت ، پیشنهاد انتشار اسکناس را به گیخاتونخان داد که مورد قبول واقع شد .

گیخاتوخان (اواخر قرن سیزدهم میلادی یا قرن هفتم هجری قمری) حکم داد تا مردم سکه های طلا و نقره خود را به حکومت تحویل دهند و به جای آن چاوه (نوعی رسید) تحویل بگیرند به این ترتیب تکه چرمی که تصویر ارزش آن رویش حک (داغ) شده بود به جای سکه های طلا و نقره ای که مردم به چاوخانه می دادند، دریافت می کردند.  هرچند مردم از معاوضه طلا و نقره هایشان با تکه چرم خودداری می کردند اما به هرحال این رسیدها یا همان اسکناس های ابتدایی در مبادلات مردم به کار گرفته شد.

 اگرچه شکل ظاهری این اسکناسهای چرمی یا چاو که از کلمه مغولی «چائو» گرفته شده بود مثل اسکناس های امروزی نبود اما این اسکناس یک درهمی که منقش به عبارت (لااله الاالله و محمد رسول الله ) بود در تبریز منتشر و توانست برای جبران کسری بودجه دولت و با زور جای سکه های طلا و نقره آن زمان را بگیرد و در تاریخ (693 هجری قمری) به عنوان اولین مورد استفاده از اسکناس در معاملات بازار به جای سکه در ایران ثبت شود. بنابراین می توان گفت که اسکناس در ابتدای پیدایش خود رسید پولی بود که مردم در خزانه به امانت گذاشتند از همین روی در سیستم بانکی نوین بنا براین شد تا اسکناس با پشتوانه طلا یا نقره در خزانه دولت منتشر شود و در جیب من و شما قرار گیرد.

در کشورمان هم برای استفاده از پولهایی غیر از سکه های مرسوم ابتدایی تاریخ دیگری نیز ثبت شده است اولی که قبلا ذکر شد ولی از آن پس این صراف ها بودند که در شهرهای مختلف ایران اقدام به صدور رسید یا بیجک می کردند به این صورت که مردم طلا یا سیم خود را در اختیار این صرافها قرار می دادند و آنها که مورد اعتماد مردم بودند و البته در تجارت هم دستی داشتند ، رسیدی (بیجک) به سپرده گذاران می دانند که این رسید در آن اقلیم برای کسبه قابل قبول بود.  این برگه باید درهمان صرافی صادر کننده نقد و معادل نقره یا طلایش به آورنده تحویل داده می شد این روش تا مدتها مورد استفاده و البته قبول ایرانیان نیز بود تا زمانی که برای اولین بار نظام بانکی برجامعه حاکم شد و پول کاغذی چیزی شبیه به همین اسکناسی که امروز ما خرج می کنیم، منتشر شد.

نام بانک جدید شرق که مرکزش در شهر لندن بود به عنوان اولین بانک ایرانی که اقدام به انتشار اسکناس کرد در تاریخ انتشار اسکنانس ایران به ثبت رسیده است و از آن پس با واگذاری امتیازش در سال( 1889 م/ 1268 خورشیدی) به بانک شاهی ،  امتیاز نشر اسکناس نیز از این بانک به بانک شاهی داده شد و اولین سری اسکناس های صادره توسط بانک شاهی ایران توسط موسسه برادبری ویلکینسون ,
(Bradbury Wilkinson Co.) در سال 1270 هجری شمسی چاپ شدکه کاملا شبیه اسکناس امروزی بود.

بنابراین این تاریخ به عنوان اولین باری بود که اسکناس کاغذی مثل اسکناس های امروزی ، در جیب ایرانیان از 5 قران به بالا قرار می گرفت اما نکته جالب درباره این اسکناس ها موضوع تایید اصالت آنها توسط مسئولان بانکی بود به این معنی که اسکناس های 10 تومانی به بالا هنگام تحویل به مشتری توسط ماموران دولتب مهر می شد و به قول معروف اصالت آن تایید می شد . ولی با تاسیس بانک ملی ایران درسال 1307 هجری شمسی ایران تصمیم گرفت برای کنترل اقتصاد کشور نظام پولی را از دست بیگانگان خارج کند. از این رو در سال 1310 حق انتشار اسکناس به بانک ملی ایران به مدت ده سال واگذار شد و از آن پس تعیین طرح ، نوع ، مبلغ و تعداد اسکناس منتشر شده در ایران توسط این بانک باید تایید می شد، ولی هنوز هم اسکناس در لندن منتشر می شدند تا اینکه بالاخره انتشار این پولهای کاغذی نیز در ایران میسر شد و ادامه یافت.

اسکناس تماما ایرانی در سال 1361 با ساخته شدن ساختمان چاپ اسکناس به صورت آزمایشی در کشورمان با انتشار اسکناس های 200 ریالی شروع و در نهایت منجر به انتشار رسمی اسکناس در ایران شد . امروزه تمامی اسکناس های انتشار یافته، توسط این مرکز در سیستم بانکی کشورمان مورد استفاده قرار می گیرد هرچند در اوایل کار صرفا انتشار پول کاغذی یا همان اسکناس در ایران انجام می شد و کاغذ مخصوص آن از کشور انگلستان وارد کشور می شد اما روند استقلال نشر اسکناس با ساخت کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادر در سال1376 و تولید آزمایشی آن طی سال 1381 در کشورمان تکمیل و امروزه سیستم چاپ و نشر اسکناس ایران هیچ وابستگی به خارج از مرزهایش ندارد.

نکات جالب در مورد اسکناس های ایرانی

در اوایل پیدایش اسکناس در ایران همانطور که می دانید صرفا بانک شاهی که شعباتی در مشهد، تهران، اصفهان، تبریز و شیراز  داشت اقدام به انتشار این نوع پول می کرد بنابراین هر بانک با توجه به منطقه فعالیت خود اسکناس منتشر می کرد و این اسکناس ها صرفا در منطقه تحت پوشش این بانک قابل استفاده بود . اما با توجه به ایمن نبودن اسکناس های آن دوره جالبترین نکته در باره اسکناس، اولین جعل اسکناس در ایران بود که در تاریخ 1292 هجری شمسی توسط میرزا آقا خان اسکناسی صورت گرفت اما یک اشتباه کوچک این جاعل باعث به گرفتارشدن او در دام قانون شد . این جاعل حرفه ای هنگام جعل اسکناس 2 تومانی در مشهد به جای درج عبارت «قابل پرداخت در مشهد فقط» از عبارت «قابل پرداخت فقط در مشهد» استفاده کرده بود که جابه جایی این یک کلمه باعث گرفتارشدنش شد.

عزتی