گردشگری روستایی

پس از انقلاب صنعتی روند زندگی بشری به گونه ای تغییر یافت که به جای حضور در طبیعت و مزارع ، انسان بیشتر مشغول به کار با ماشین آلات بی جان و سرد بود. همین موضوع و دوری از طبیعت باعث شد تا جوامع روستایی رفته رفته کوچک و کوچکتر شوند. بطوری که آنهایی هم که هنوز در روستاها باقی مانده بودند زندگی کاملا شهری را برای ادامه حیات خود انتخاب کرده بودند.

تحرک ، شادابی زندگی قبل از انقلاب صنعتی رفته رفته جای خود را به تجمل و زندگی ماشین داد تا اینکه پس از چند دهه دوباره بشر به یاد اصل خود افتاد و به سوی روستاها روی آورد البته فقط برای گردش و تفریح و تعطیلات خود نه برای همیشه و زندگی دایمی.

شاید بسیاری از ما هنوز خاطره اقامت چند روزه در منزل بستگان خودمان در روستا را به یاد داشته باشیم ، بوی روستا ، حیوانات و دام های آنها همگی از علایق کودکی ما بوده اند اگرچه بزرگسالان نیز از سادگی زندگی روستایی لذت می بردند. اما بیشترین تجربه از اینگونه سفرها به کودکان اختصاص یافته بود . کودکانی که امروزه تنها با دیدن برخی برنامه های اموزشی و مطالعه کتابهای درسی خودشان از زندگی روستایی آگاهی پیدا می کنند و هزاران سئوال به سمت والدین خود می روند. این کودکان  شاید هرگز فرصت تجربه لمس زندگی روستایی و حتی دیدن حیوانات آنها را نداشته باشند و اینگونه زندگی وآموزش مبانی عملی آن را تجربه نکنند. دوشیدن شیرگاو و گوسفندان، بذرپاشی در مزارع از کارهایی هستند که ساعتها هر کودکی را به خود مشغول می کند و ذهن پرسشگر او را فعال نگه می دارند و حتی گاهی جرقه هایی برای اختراعات آینده می شود.

با توجه به این نیاز برای یادگیری فنون زندگی شاخه ای بسیار جالب و کارآمد در صنعت گردشگری ایجاد شد و گردشگری روستایی نام گرفت.  گردشگری روستایی اگرچه اولین بار در قرن 18 میلادی و در انگلستان متولد شد و تا قبل از انقلاب صنعتی زیاد همه گیر نبود اما به دلایلی که قبلا ذکر شد پس از انقلاب صنعتی مورد توجه بشر قرار گرفته و با توجه به امکانات هر منطقه رشد و تکامل یافت.

به عقیده بسیاری از جامعه شناسان این نوع گردشگری علاوه بر ایجاد فرصت های شغلی فراوان در مناطق محروم روستایی باعث تبادل فرهنگ ها می شود و این ارتباط  غنی شدن فرهنگ منطقه هدف را به ارمغان خواهد شد . این کارشناسان اعلام می کنند که شهرنشینان هنگامی که قدم به روستاها می گذارند و زندگی اصیل کشورشان را پیش چشمانشان می بینند ناخودآگاه مجبور به رعایت قوانین و عرف زندگی خود خواهند شد. اما از سوی دیگر روستاییان با بهره گیری از خوی خصلت های مفید شهری سعی در غنی تر کردن فرهنگ زندگی خود خواهند کرد بنابراین این یک معامله دوسر سود برای یک منطقه خواهد بود.

اما امروزه این نوع گردشگری یعنی گردشگری روستایی جایگاه جدیدی در آموزش آینده سازان کشورها نیز به خود اختصاص داده و علاوه بر تکمیل فرهنگ مناطق باعث تعلیم و آموزش مهارت های زندگی به کودکان کشور می شود. به یاد داریم اردوهای تابستانی زمان مدرسه را که چقدر شاد و سرخوش با دیگر همکلاسی یا دیگر دانش آموزان مشغول برنامه ریزی برای بازی های گروهی بودیم. و بی شک برخی از آموزش های آن دوران را با همان کیفیت هنوز به خاطر می آوریم و گاهی در زندگی روزمره کنونی خود از آنها استفاده می کنیم. تعاون، همگاری ، استفاده بهینه از امکانات کمترین آموزه های این اردوها برای ما بودند. امروزه و پس از بیست و یک قرن تمدن بشری این اردوها جای خود را کم کم به گردشگری روستایی داده اند اینگونه که مسئولین آموزشی برخی از کشورها اقدام به برپایی این اردوهای تابستانی در روستاها با امکانات روستایی کرده اند.

تجربه زندگی ساده روستایی و کار در کنار کودکان روستایی به عقیده بسیاری از کارشناسان آموزشی بهترین کلاس درس برای آینده سازان و حتی والدین آنهاست که این روش آموزش امروزه توسط مسئولین تربیتی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال این نوع آموزش یا همان گردشگری روستایی در هلند بسیار مورد اهمیت بوده به گونه ای که هر سال تابستان گروهی از کودکان و نوجوانان مسئول اداره برخی از مناطق کشور خواهند شد تا تجربه یادگیری و آموزش فنون زندگی را داشته باشند.

به گفته بسیاری از روانشناسان و کارشناسان تربیتی زندگی کودکان شهری در کنار خانواده های روستایی این امکان را به آنها می دهد تا درک بهتری از جامعه آینده خود داشته باشد. اگرچه شاید به عقیده بسیاری شاید زندگی ساده روستایی توان پاسخگویی نیاز بشر امروزی را ندارد اما هرگز نباید فراموش کنیم که اگر روستاها نباشند زندگی شهری هرگز معنی نخواهد داشت و حتی حیات بشر زیر سئوال خواهد رفت چون مسئولیت تامین غذای شهری برعهده جامعه روستاییان است.

از سوی دیگر جامعه شناسان و گاهی اقتصاددانان عنوان می کنند وقتی نوجوانان برای مدتی مشخص در کنار خانواده روستایی زندگی می کنند و نحوه کارهای روزانه آنها آشنا می شوند و همان کارها را انجام می دهند با توجه به پیشینه فرهنگی و آموزشی خود در شهر محل اقامتش می توانند با درنظر گرفتن علاقه ذاتی خود برای آینده شغلی خودش برنامه ریزی کنند .

این هماهنگی و آموزش در دو مرحله از زندگی یعنی زندگی شهری و تجربه زندگی روستایی به او کمک خواهد کرد که موفقیتی بسیار کامل در آینده داشته باشد. کودکان و نوجوانان در اینگونه تورهای تابستانی و درقالب تفریح با آشنایی با حیوانات، نجاری و کشاورزی می توانند تصوری از شغل آینده خود داشته باشند بطوری که بسیاری از آنها با توجه به علایق ذاتی خود پس از تحصیلات تکمیلی وارد این نوع فعالیت اقتصادی خواهند شد و رشد و شکوفایی خاصی در این رشته مورد علاقه خود می یابند. این دقیقا هدفی است که اکثر سیستم های آموزشی در سراسر جهان با ایجاد آموزش فنی حرفه ای قصد انجام آن را داشته و دارد که به تازگی ظهور این شاخه از گردشگری مکملی برای رسیدن دولتها به این خواسته بوده است.

حالا با توجه به این نوع امتیازات لازم است که دست اندرکاران آموزش و پرورش با هماهنگی دستگاههای ذیربط گردشگری این امکان را برای عزیزان و آینده سازان ایران فراهم کنند تا در کنار شادی و تفریحی راز و رمز زندگی یا به عبارت دیگر مهارت های زندگی را بیاموزند و این فصل طلایی را صرفا به تفریح و آموزش شنا و دیگر موارد نظری نگذرانند. شاید برخی اعتقاد داشته باشند که مهارت های زندگی چه ارتباطی با روستا دارد ؟ اینجاست که می توان دوباره این موضوع اشاره کرد که حیات و ادامه زندگی شهری مدیون زندگی و ادامه رفاه روستایی است. حالا که این شیوه جدید گردشگری می تواند هم باعث رونق اقتصادی منطقه روستایی کشور شود و هم باعث شکوفایی ذهن آینده سازان ایران باشد چرا نباید به این امر اهمیت نهاد و با توجه به نزدیکی فصل تعطیلات برنامه هایی در این زمینه ارایه نکرد.

این در حالی است که برخی از کشورها مثل انگلستان و استرالیا این امر یعنی آموزش مهارت های زندگی در قالب تورهای گردشگری به صورت مدارس تابستانی البته نه مدارس عادی بلکه مدارسی برای تجربه مهارت های زندگی شکل گرفته است و اینگونه مدارس هم اکنون  فعالیت دارند، این مراکز برای هر دوره تابستانی ثبت نام می کنند و صرفا طی ماههای تابستان مشغول آموزش عملی مهارت های زندگی در محیطی روستایی یا کوهستانی به کودکان هستند بطوری که در این مدارس خبری از کتاب جبر ، ریاضی یا شیمی و میز و تخیه سیاه نیست بلکه فقط کار و تجربه عملی هر روز برای دانش آموزان درنظر گرفته شده است.

در این زمینه بسیاری از کارشناسان آموزش برپایی اینگونه مدارس و اردوهای تابستانی را تحت پوشش گردشگری روستایی می تواند بهترین کارگاه عملی برای دروس علوم و جغرافیایی کودکان باشند و نحوه رشد و مراحل کاشت و داشت نیز بهترین آموزش عملی برای دروس زیست شناسی کودکان خواهد بود.  بنابراین همکاری دوبخش آموزش و گردشگری ایران در این زمینه با توجه به جمعیت بسیار جوان کشور می تواند به عنوان یک سرمایه گذاری بسیار کامل و بدون نقص درنظر گرفته شود که علاوه بر رونق اقتصادی روستاهای امروزی آینده کشور را نیز تضمین کند و تاکیدی دوباره براین موضوع باشد که می گوید کودکان امروزی والدین آینده هستند بنابراین هرچه این کودکان با برنامه ریزی کاملی آموزش ببینند البته نه آموزش های نظری بلکه عملی در آینده می توانند سکان اداره مملکت را به بهترین شکل در دست بگیرند و به سرمنزل مقصود برسانند.

این اهمیت تا جایی پیش رفته که در برخی کشورهای پیشرفته جهان پای صنایع بسیار بزرگ کشور نیز به این نوع گردشگری وارد شده در این باره می توان از کشوره اسپانیا نام برد که با توجه به پشتوانه کشاورزی کشور توانسته اردوهای بسیار جالب و مفرحی را برای والدین و کودکانشان برقرار کنند تا این افراد تجربه یک زندگی روستایی و کار در مزارع زیتون یا دیگر محصولات باغی را داشته باشند که علاوه بر تفریح و شادی برای این گروه آموزشهای زندگی را برای فرزندانشان برنامه ریزی کرده است.

در اسپانیا بسیاری از جامعه شناسان عنوان کرده اند که اینگونه گردشگری و اردوهای روستایی باعث تاثیرگذاری بسیار زیادی روی بانوان شهری شده است به اینگونه که وقتی آنها از نزدیک نحوه مدیریت بانوان روستایی وهمبستگی آنها با دیگر اعضای خانواده را از نزدیک مشاهده می کنند می توانند دقیقا همان برنامه ها را در زندگی های شهری امروزی به کار گیرند و خانواده را در کنارهم رشد دهند.

اما در پایان باید به این موضوع اشاره کرد که اهمیت رشد گردشگری روستایی در آمریکا آنچنان بوده که این کشور حدود 12000 هزار کمپ روستایی را افتتاح کرده و هر ساله تابستان بسیاری از خانواده ها و کودکان برای دریافت و آموزش تعالیم مهارت های زندگی در آنها تابستانی خوش و شاد را می گذرانند. مکانیکی، معماری، کشاورزی، نجاری، عکاسی و کمک های اولیه دروسی است که بصورت عملی در این اردوها به کودکان و خانواده های آنها آموزش داده می شود که در موفقیت آینده کشور بسیار مفید بوده است. در این زمینه به گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی OECD در ایالات متحده آمریکا گردشگری روستایی که امروزه به عنوان یکی از مردمی ترین انواع گردشگری شناخته شده است در سال 1992 میلادی بیش از 70 درصد جمعیت این کشور را به خود مشغول کرده و از امکانات گردشگری روستایی لذت برده اند.

بنابراین با توجه به اقلیم بسیار مناسب ایران لازم است که مسئولین آموزش و پرورش کشورمان با همکاری سازمان گردشگری و شناسایی روستاهای مناسب اقدام به برپایی اینگونه اردوهای دانش آموزی یا حتی خانوادگی زمینه ساز رشد اینگونه گردشگری باشد که به شکل نا محسوس باعث شکوفایی آینده سازان کشور می شود.  به عقیده بسیاری از جامعه شناسان و کارشناسان ترتبیتی سراسر ایران امکان برپایی اینگونه اردوها را خواهند داشت و روستائیان ایرانی که همگی به مهمانوازی شهره هستند می توانند بهترین موقعیت و سرمایه برای سرمایه گذاری در این زمینه باشند.

عماد عزتی